Από την Νατάσα Παπανικολάου //
Ένα παιδί κρατά τα παιχνίδια του και τα λιγοστά υπάρχοντά του. Είναι στο δρόμο. Έχει μόλις εκδιωχθεί από το προσωρινό του σπίτι, την πρώην κατάληψη της Αλκιβιάδου. Την ίδια στιγμή ένα κλουβί για ανθρώπους έχει στηθεί στη ΒΙΑΛ της Χίου (σύμφωνα με την απάντηση του Υπουργείου μοιάζει αλλά δεν είναι), χώρος, που μαζί με την φυλακή της Μόριας, αποτελούν την επίσημη “φιλοξενία” της κυβέρνησης και της ΕΕ. Οι δύο αυτές φωτογραφίες απεικονίζουν την κατάσταση στο προσφυγικό όπως διαμορφώνεται, ένα χρόνο μετά την συμφωνία ΕΕ και Τουρκίας όπου από τη μία επιχειρείται σταδιακά το «ξήλωμα» των αυτοοργανωμένων χώρων και η εκκένωση των ανοιχτών δομών ενώ την ίδια στιγμή σκληραίνουν οι συνθήκες κράτησης στα hot spot.
Mε αφορμή τα παραπάνω αλλά και όσα συμβαίνουν στα νησιά του Βορείου Αιγαίου αυτή την περίοδο, τη στιγμή που χιλιάδες κόσμου σε όλη την Ευρώπη ετοιμάζεται να διαδηλώσει ενάντια στην συμφωνία της ντροπής η Όλγα Λαφαζάνη, μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο τη Βαρκελώνης και μέλος του εγχειρήματος του «City Plaza», η οποία βρέθηκε για άλλη μια φορά στη Λέσβο για την ομιλία της στο Συντονιστικό την Τετάρτη, εξηγεί γιατί η μη συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας μέσα στα καμπ και τις δομές προσφύγων αποτελεί “αγκάθι” και πως το εγχείρημα του “City Plaza” αναδεικνύει την ανάγκη της δημιουργίας μιας πιο ανθρώπινης συνθήκης συμβίωσης μακριά από την γκετοποίηση και την απομόνωση από τον αστικό ιστό.
-«Είναι μια πολύ ιδιαίτερη περίοδος αυτή που διανύουμε. Μέχρι και το καλοκαίρι του 2015 υπήρχε μια πιο σταθερή πορεία που σταδιακά σκλήραινε, στρατικοποιούνταν το σύνορο με σκηνές κορύφωσης που ήταν η δημιουργία το 2007 στη Σάμο και τη Χίο των πρώτων κέντρων κράτησης κλειστού τύπου”, λέει η Όλγα Λαφαζάνη που επισκέπτεται τη Λέσβο τακτικά από το 2005 δημιουργώντας στενές σχέσεις με έναν τόπο που αγαπά πολύ. Η Όλγα ήταν εδώ και το 2015 όταν συνέβη και ουσιαστικά η τεράστια αυτή τομή, όπου πάνω από μισό εκατομμύριο άνθρωποι διεκδίκησαν να περάσουν στην Ευρώπη. “Μετά γίναμε μάρτυρες μιας κατάστασης που προέκυψε από την επιμονή αυτών των ανθρώπων και τον αγώνα τους για μια καλύτερη ζωή, ένας αγώνας που κατάφερε να σπάσει τα σύνορα”.
Ωστόσο στη συνέχεια τα “σύνορα” επανήλθαν με άλλους όρους…
«Στη συνέχεια βλέπουμε την στάση της κυβέρνησης Σύριζα που προεκλογικά έλεγε ότι θα κλείσει τα κέντρα κράτησης και θα δώσει δικαιώματα σε ένα κομμάτι του προσφυγικού πληθυσμού να φέρνει όχι μόνο της Frontex αλλά και το ΝΑΤΟ και να εφαρμόζει αυτό το σύστημα των χοτ σποτ με πάρα πολύ σκληρούς όρους που βλέπουμε ότι σκληραίνουν μέρα με τη μέρα”.
«Εκκενώσεις καταλήψεων έχουν γίνει αρκετές το τελευταίο διάστημα δημιουργώντας ένα κύμα. Αυτό που πρέπει όμως να εκκενωθεί είναι τα στρατόπεδα και τα κέντρα κράτησης γιατί αυτές που είναι παράνομες είναι οι πολιτικές του ελέγχου και του διαχωρισμού που έχουν στον πυρήνα τους το ρατσισμό. Παράνομες δεν είναι οι καταλήψεις. Είδαμε την εκκένωση της κατάληψης της Αλκιβιάδου με τους ανθρώπους να πετιούνται στον δρόμο. Ποια είναι η λύση που προτείνεται από την κυβέρνηση; Εμείς δεν λέμε ότι θα μείνουμε για πάντα εδώ. Λέμε ότι όταν θα δημιουργηθούν αξιοπρεπείς χώροι στέγασης μέσα στην πόλη που θα καλύπτουν τον πληθυσμό εμείς την επόμενη μέρα θα φύγουμε από το Plaza που αυτή τη στιγμή λειτουργεί ως αντιπαράδειγμα που λέει ότι αν μπορούμε να το κάνουμε εμείς με τη θέλησή μας, τότε το γεγονός ότι το κράτος δεν το κάνει αποτελεί μια πολιτική επιλογή.
Πολύ μελάνι έχει χυθεί για το City Plaza. Πως γίνεται εφικτή μια τέτοια συμβίωση και πως χρηματοδοτείται το όλο εγχείρημα;
Η αυτοοργάνωση θέλει οργάνωση, απαντά η Όλγα Λαφαζάνη που εξηγεί γιατί είναι τόσο σημαντική αυτή η συμβίωση στο κέντρο της πόλης με το παράδειγμα της Τζαμιλέ, μιας γυναίκας που χειραφετήθηκε μέσα στο “Καλύτερο ξενοδοχείο της Ευρώπης” και άλλαξε τη ζωή της.
“Το City Plaza είναι ένα ιδιαίτερο χωριό. Μέσα του φιλοξενούνται 4οο άνθρωποι που δεν μιλούν την ίδια γλώσσα, δεν έχουν την ίδια θρησκεία, έρχονται από πολύ διαφορετικά μέρη με διαφορετικούς ηθικούς και κοινωνικούς κώδικες. Οπότε εκεί φτιάχνεις ένα σύστημα συγκατοίκησης το οποίο παράγει φανταστικά αποτελέσματα αλλά έχει από πίσω του πολύ δουλειά. Πέρα από τις συνθήκες στο City Plaza όπου κάθε οικογένεια έχει το δωμάτιο της, το σημαντικότερο είναι πως οι άνθρωποι εμπλέκονται στις δουλειές και την οργάνωση του χώρου. Με σύστημα κυκλικό, παίρνουν μέρος στις δουλειές αλλά και στο συντονισμό του χώρου. Η εμπλοκή αυτή δεν είναι μόνο θέμα πρακτικό, είναι και πολιτικό. Γιατί έτσι χειραφετούνται οι άνθρωποι, αλλάζει η αυτοπεποίθησή τους. Δεν περιμένουν απλά σε ένα δωμάτιο κλεισμένο να φάνε.”
-Η Όλγα διηγείται την ιστορία της Τζαμιλέ που μέσα σε τόσες ιστορίες προσφύγων που καταγράφουμε κι εμείς καθημερινά αλλάζουν τις ζωές τους και μαζί με τις δικές μας. “Η Τζαμιλέ είναι μια γυναίκα που είχε έρθει ως τρίτη σύζυγος ενός Ιρανού παππού φορώντας μαντίλα και καθαρίζοντας όλη μέρα το δωμάτιο. Σήμερα έχει βαμμένο ξανθό μαλλί, έχει πετάξει τη μαντήλα και έχει βρει δουλειά σε ένα κομμωτήριο. Όπως εξομολογήθηκε η ίδια, με αφορμή μια σειρά πορτρέτων που κάναμε, ήταν η πρώτη φορά που δούλεψε στη ζωή της, η πρώτη φορά που βρέθηκε να είναι υπεύθυνη για πράγματα, καθώς ήταν και στο συντονιστικό”.
Η ιστορία της Τζαμιλέ θυμίζει τις εκατοντάδες ιστορίες των προσφύγων που γνωρίσαμε κι εμείς εδώ στη Λέσβο. Ιστορίες που γεμίζουν τις καρδιές μας και μας ανταμείβουν με έναν τρόπο διαφορετικό και ακαταλαβίστικο για όσους μετρούν τη ζωή μόνο με το χρήμα και τη δόξα.
“Αυτός ο πλούτος που παράγεται μέσα από τη συλλογική πράξη είναι τεράστια ανταμοιβή. Ζούμε σε μια κοινωνία που προωθεί την ατομικότητα ενάντια της συλλογικότητας. Στο μοντέλο της κοινωνίας που ζούμε φαίνεται λογικό να είσαι αλληλέγγυος στη μάνα σου και τον αδερφό σου αλλά η ιδέα να είσαι αλληλέγγυος σε ανθρώπους που δεν γνωρίζεις φαίνεται τελείως ξένη, οπότε μετά φτιάχνονται διάφορα ερμηνευτικά σχήματα αυτής της πράξης. Κάποιοι λοιπόν λένε “τα παίρνουν δεν μπορεί να μην τα παίρνουν”.
-Το περιστατικό που μας διηγήθηκε η Όλγα έφερε στο φως ένα κοινό μυστικό της πόλης καθώς αρκετές επιχειρήσεις αρνούνται να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους πρόσφυγες. Πρόσφατα γίναμε μάρτυρες παρόμοιου περιστατικού σε κεντρική καφετέρια της πόλης όπου καταστηματάρχης δεν επέτρεψε την είσοδο σε μετανάστη. Την ίδια στιγμή αρκετά μαγαζιά έχουν ανοίξει την πόρτα τους σε μετανάστες και πρόσφυγες, δημιουργώντας το καλύτερο κλίμα για την κοινή μας συμβίωση.
