Από την Αγγελική Κώττη //

Όλοι δικαιούνται να έχουν άποψη και να τη λένε. Όμως όταν μιλά η Χάιδω Κουκούλη- Χρυσανθάκη, οφείλουν ΟΛΟΙ να την ακούνε με τη μέγιστη προσοχή. Χθες (Παρασκευή 4/3), η σπουδαία αυτή αρχαιολόγος, είπε στην ανασκαφική ομάδα της Αμφίπολης αυτά που θα έπρεπε να της είχαν πει από την αρχή: μη βαφτίζετε μόνοι σας τους νεκρούς που βρήκατε στις ανασκαφές με βαριά ιστορικά ονόματα, γιατί το μυαλό ερμηνεύει λάθος τα δεδομένα. Μελετήστε πρώτα το υλικό σας και συνεχίστε μετά, με αποδείξεις και σοβαρότητα.

Δεν ήταν αυτά τα ακριβή λόγια της, αυτή όμως είναι η κεντρική ιδέα. Η αίθουσα τελετών της φιλοσοφικής σχολής του ΑΠΘ σώπασε μεμιάς. Διότι η κ. Κουκούλη, εκτός από τη λαμπρή αρχαιολογική της καριέρα και τη συμμετοχή της σε πολλές ανασκαφές, δούλεψε επί χρόνια στην Καβάλα και στην περιοχή της Αμφίπολης, σε αγαστή συνεργασία με τον Δημήτρη Λαζαρίδη. Και οι έρευνές τους δεν ακολουθούσαν ιδέες τρίτων, αλλά δικές τους ιδέες (ο νοών νοείτω).

αμφ 1Τι είπαν λοιπόν στο πλαίσιο του Αρχαιολογικού Εργου Μακεδονίας- Θράκης η Κατερίνα Περιστέρη, ο Μιχάλης Λεφαντζής και ο Αντώνιο Κόρσο; Επέμειναν στην ερμηνεία τους πως το ταφικό μνημείο στον λόφο Καστά ήταν της Ολυμπιάδας και ότι αποτέλεσε ηρώον του Ηφαιστίωνα. Με τι αποδείξεις; Με καμία. Η Ολυμπιάδα είναι θαμμένη κατά την άποψή τους εκεί (και όχι στην Πύδνα όπως παραδίδεται από κείμενα της αρχαιότητας) επειδή η ηλικία της νεκρής γυναίκας ταιριάζει κάπως με τη δική της. Καμία άλλη απόδειξη. Ούτε ένδειξη καν. Αλλά αν η πραγματικότητα δεν συμφωνεί με τις απόψει μας τόσο το χειρότερο για την πραγματικότητα.

Και με τη λατρεία του Ηφαιστίωνα δεν συμφωνεί η πραγματικότητα. Αυτό που ερμηνεύεται ως οικοδομική επιγραφή με τη λέξη «παρέλαβον» και ένα σύμπλεγμα γραμμάτων που κατά τη γνώμη των ανασκαφέων είναι το συμπίλημα του Ηφαιστίωνα, δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι είναι έτσι. Επίσης, δεν έχουμε κανένα εύρημα που να συνηγορεί υπέρ αυτού. Ισως υπήρχε λατρεία αφηρωισμένου νεκρού, αλλά δεν ξέρουμε ποιου.

Απορία ψάλτου βηξ και απορία ανασκαφικής ομάδας, χρήση νέων στοιχείων. Που δυστυχώς είναι κι αυτά τόσο ασαφή όσο και τα προηγούμενα. Βρέθηκαν, λέει, κάτι αποκαϊδια έξω από τον τάφο, που χρονολογήθηκαν στον 4ο αι. π.Χ. και μια παράσταση σε μαρμάρινο λίθο ζωφόρου που ήταν, λέει, παράσταση του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Τα αποκαΐδια κάλλιστα μπορεί να ήταν από αρχαίο μπάρμπεκιου και να μπήκαν στις επιχώσεις- όπου και βρέθηκαν- και η παράσταση δεν είναι του Μεγάλου Αλεξάνδρου όπως επιμένουν ειδικοί περί την αρχαία γλυπτική. Οσο για μια παράσταση δέντρου με φίδι που ήταν, λέει, μέσα στον τάφο αλλά βρέθηκε έξω, φαίνεται θα πήδηξε…

Προφανής η προσπάθεια να αποδοθούν τα πάντα στον 4ο αιώνα π.Χ. και μάλιστα στο τελευταίο τέταρτο, έτσι ώστε οι νεκροί να είναι επώνυμοι και να έχουν σχέση με τη βασιλική οικογένεια των Μακεδόνων. Η κ. Περιστέρη είχε ξεκινήσει άλλωστε ψάχνοντας τη Ρωξάνη και τον Αλέξανδρο Δ’. Οταν το σκελετικό υλικό δεν έδειξε νεαρή γυναίκα και αγόρι στην εφηβεία, επιστρατεύθηκε η Ολυμπιάδα. Κι αυτό επειδή εντοπίστηκε σκελετός γυναίκας περίπου 60 ετών. Μόνο που η Ολυμπιάδα ήταν κατά τι μικρότερη. Και ο τάφος της ήταν στην Πύδνα- υπάρχει και επιγραφή που λέει ότι ο τάφος συγκεκριμένου νεκρού ήταν πλάι στον τάφο της Ολυμπιάδας. Και τέλος, αν η νεκρή ήταν η μητέρα του Μεγαλέξανδρου, που πέθανε από λιθοβολισμό, θα είχε θρυμματισμένο κεφάλι. Για να μη πούμε τι είναι οι άλλοι νεκροί: δύο νεαροί άνδρες, ένα οστό από άρρενα ενήλικο που έχει αποτεφρωθεί και μερικά οστά βρέφους. Τι… συνωστισμός ήταν αυτός;

πόδιΗ Αγγελική Κοτταρίδη, η Πολυξένη Βελένη, ο Γ. Βελένης, ο Στ. Ανδρέου, ο Ι. Ακαμάτης, και άλλοι από το κοινό, έκαναν σοβαρές ερωτήσεις και παρατηρήσεις, αλλά απάντηση δεν πήραν. Με δυο λόγια, τους είπαν πώς είναι δυνατόν να μιλάτε για κινητά ευρήματα από τον 4ο αι. π.Χ. μέχρι τον 2ο ενώ τα βρήκατε μέσα στις επιχώσεις- που μπορεί να ήταν και μπάζα, σύμφωνα με κάποιον από τους καθηγητές. Εν ολίγοις, αν δεν κάνατε στρωματογραφία, πώς ξέρετε πού βρήκατε τι; Και πώς ξέρετε τι χρήση είχαν επομένως; ‘Η, γιατί δεν προσέχετε πως το σύστημα δόμησης του ταφικού περιβόλου είναι παρόμοιο με το σύστημα δόμησης των τειχών της Αμφίπολης κατά τη δεύτερη φάση τους, δηλαδή τον 1ο αιώνα;

Η χρονολόγηση έχει μια … δημιουργική ασάφεια ούτως ή άλλως. Οι ανασκαφείς αναφέρουν ευρήματα μέχρι και τον 3ο αιώνα μ.Χ. δηλαδή στο τέλος της ύστερης αρχαιότητας. Αν όμως ο τάφος είχε σφραγιστεί όπως διατείνεται η κ. Περιστέρη από τους τελευταίους Μακεδόνες πριν έρθουν οι Ρωμαίοι, πώς καθυστερούμε τόσο; (Θα θυμίσω επίσης ότι η ίδια έλεγε πεισματικά πως ο τάφος ήταν ασύλητος, αν και είχαμε καταστροφές, τρύπες τυμβωρύχου κ.α. μέχρι που βρέθηκε στον τέταρτο και τελευταίο θάλαμο, και βρήκε τα πάντα όλα χάλι μαύρο. Αλλά, συνεχίζει στο ίδιο μοτίβο. Και κάθε ελπίδα έχει πια χαθεί).

μέγας Αλέξανδρος.