από την Αγγελική Κώττη

Δέντρα και φυτά πίσω από τους φιλοσόφους και τους κοσμήτορες, άλλαξαν δραστικά την αίθουσα 31α του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, την έκαναν άκρως ενδιαφέρουσα. Εκεί λειτουργεί η έκθεση «Αδριανός και Αθήνα. Συνομιλώντας με έναν ιδεατό κόσμο» που διοργάνωσε το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο σε συνεργασία με την Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών. Εντάσσεται στο πλαίσιο της συμπλήρωσης 1900 χρόνων από την ανάρρηση του φιλέλληνα αυτοκράτορα Αδριανού στον θρόνο το 117 μ.Χ., επέτειος που εορτάστηκε ποικιλότροπα από μεγάλα ευρωπαϊκά μουσεία και πολιτιστικούς φορείς.

Προσοχή όμως! Τα δέντρα και τα φυτά δεν είναι αληθινά. Πρόκειται για φωτογραφία, που χρησιμοποιήθηκε ως φόντο ώστε να δημιουργηθεί ατμόσφαιρα. Μετακινήθηκαν επίσης μερικά πορτραίτα φιλοσόφων, αλλά τίποτα δεν αφαιρέθηκε από την αίθουσα.

Στόχος της έκθεσης, όπως είπε σε συνέντευξη Τύπου η διευθύντρια Μαρία Λαγογιάννη, είναι να παρουσιασθεί ο φιλελληνισμός του Αδριανού και να προβληθεί η αξία και η σημασία που διατηρεί μέχρι τις μέρες μας η κληρονομιά του. Προωθώντας την ώσμωση της ελληνικής διανόησης με τη ρωμαϊκή παράδοση, ο Αδριανός συνεισέφερε αποφασιστικά στη διαμόρφωση μιας κοινής πολιτισμικής βάσης, που αποτέλεσε ένα από τα ουσιωδέστερα στοιχεία του δυτικού πολιτισμού. Τα εκθέματα, 40 στο σύνολό τους, προέρχονται από τις συλλογές του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου.

φωτογραφία Σωκράτης Μαυρομμάτης

Η αίθουσα των Αθηναίων Κοσμητών στη μόνιμη έκθεση της Συλλογής Γλυπτών επιλέχθηκε ως το ιδανικό σκηνικό για την ανάπτυξη της μουσειολογικής ιδέας. Πορτραίτα του αυτοκράτορα Αδριανού τοποθετήθηκαν στο κέντρο της αίθουσας σε ένα νοερό φιλοσοφικό διάλογο για τον ελληνικό πολιτισμό με εμβληματικές μορφές διανοητών της αρχαιότητας, όπως ο Μητρόδωρος, ο Αντώνιος Πολέμων και ο Ηρώδης ο Αττικός. Τη φανταστική συνομιλία παρακολουθούν τα πορτραίτα του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη ως σύμβολα της ελληνικής φιλοσοφικής σκέψης και οι Κοσμητές, οι αξιωματούχοι που είχαν την ευθύνη της διανοητικής και σωματικής εκπαίδευσης των εφήβων στα αθηναϊκά γυμνάσια της αυτοκρατορικής περιόδου. Μέσα από το εμπλουτισμένο εκθεσιακό αφήγημα, οι θεματοφύλακες της παραδοσιακής ελληνικής παιδείας προσεγγίζονται με νέα ερμηνευτικά μέσα, που αναδεικνύουν τη βαθιά πνευματική συγγένεια του ελληνικού και του ρωμαϊκού πολιτισμού. Ο κόσμος των Γυμνασίων της Αθήνας ζωντανεύει επίσης με μια σειρά αντιπροσωπευτικών εκθεμάτων και την υπέροχη προτομή του Αντίνοου, του αγαπημένου συντρόφου του Αδριανού, που θεοποιήθηκε μετά τον πρόωρο θάνατό του και λατρευόταν στα Γυμνάσια ως πρότυπο νεανικής ομορφιάς και ρώμης.

φωτογραφία Σωκράτης Μαυρομμάτης

Η περιήγηση ολοκληρώνεται με την επίσκεψη σε δύο άλλα σημεία του εκθεσιακού χώρου, που αναδεικνύουν συμπληρωματικές διαστάσεις της παρουσίας του Αδριανού στην Αθήνα και δημιουργούν έναν παράλληλο θεματικό περίπατο στο υπόλοιπο μουσείο. Στο πλαίσιο της επιτυχημένης δράσης «Αθέατο Μουσείο», από τις 13 Νοεμβρίου 2017 έως τις 4 Μαρτίου 2018, οι επισκέπτες θα έχουν την ευκαιρία να χαρούν δύο μοναδικά εκθέματα που αναδύονται από τις αποθήκες για πρώτη φορά. Η επιγραφή με το όνομα του αυτοκράτορα Αδριανού και την επωνυμία Ολύμπιος, χρονολογείται περί το 132 μ.Χ. και αποτελεί αυθεντική μαρτυρία της αναγνώρισης της προσφοράς του αυτοκράτορα από τους πολίτες της Αθήνας. Δίπλα της στέκει μια δεύτερη προτομή του αφηρωισμένου Αντίνοου, από την Πάτρα. Ο θεματικός περίπατος ολοκληρώνεται στην Αιγυπτιακή συλλογή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, όπου το αιγυπτιάζον άγαλμα του Αντίνοου από το ιερό των Αιγυπτίων Θεών στον Μαραθώνα υποδέχεται τους επισκέπτες και διηγείται με τον δικό του τρόπο τις πνευματικές αναζητήσεις της εποχής.

Η έκθεση τελεί υπό την Αιγίδα της Α.Ε. του Προέδρου της Δημοκρατίας κυρίου Προκοπίου Παυλοπούλου που θα την εγκαινιάσει τη Δευτέρα και έχει ετήσια διάρκεια.

Ακολουθεί σύντομα και η Ελευσίνα

‘Άγγιξα τα σύνορα του θανάτου και πατώντας στο κατώφλι του παλατιού της Περσεφόνης επέστρεψα παλεύοντας με όλα τα στοιχεία. Στο μέσον της νυχτός είδα τον ήλιο να λάμπει με ζωηρό φως έφτασα μπροστά στους Θεούς του Άδου και προσκύνησα από κοντά.”

Ο Απουλήιος περιγράφει με τα λόγια αυτά τη μύησή του στα Ελευσίνια μυστήρια. Οι μαρτυρίες που διαθέτουμε, ωστόσο, είναι ελάχιστες και πενιχρότατες, καθώς όσα γίνονταν εκεί μέσα ήταν “άρρητα”. Τα κύρια χαρακτηριστικά τους που γνωρίζουν θα αναδείξουν οι αρχαιολόγοι στην σπουδαία έκθεση “Ιερά Οδός και Ελευσίνα” (Μουσείο Ακρόπολης, 15 Δεκεμβρίου.)

Ο θεατής θα μπαίνει σιγά- σιγά στο κλίμα των κορυφαίων μυστηρίων από τον διάδρομο που οδηγεί προς την αίθουσα. Εκεί, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Μουσείου Δημήτρη Παντερμαλή, θα αναπαρίσταται με ψηφιακά μέσα η πομπή από την Αθήνα στην Ελευσίνα, δια της Ιεράς Οδού. Το Τελεστήριο, ο χώρος μύησης, στον οποίο κυριαρχούσε υποβλητική ατμόσφαιρα, και το “Ανάκτορο” όπου έμπαιναν μόνο ο Ιεροφάντης και ο Δαδούχος, θα παρουσιαστούν με ιδιαίτερο τρόπο.

Τα Ελευσίνια Μυστήρια ήταν μια πολύ μεγάλη γιορτή, θρησκευτικού χαρακτήρα. Στη λατρεία της Δήμητρας και Κόρης, «προσηλυτιζόταν πολύς κόσμος από την αρχαιότητα μέχρι τα ρωμαϊκά χρόνια, από ολόκληρη την τότε γνωστή οικουμένη», σύμφωνα με τον κ. Παντερμαλή. «Μύστες τους ήταν και αυτοκράτορες, όπως ο Αδριανός και ο Μάρκος Αυρήλιος».

Η Ακρόπολη, το μέγιστο πανελλήνιο ιερό, είχε σχέση με το επίσης πανελλήνιο ιερό της Ελευσίνας ήδη από «τα τέλη του 7ου αι. π.Χ.». Το Ελευσίνιο της Αρχαίας Αγοράς ιδρύθηκε ώστε η Ελευσίνα να μοιράζεται τις τελετές με την Αθήνα. “Οι δύο ιερείς που εισέρχονταν στο ανάκτορο του Τελεστηρίου, κατάγονταν από το αθηναϊκό βασιλικό γένος των Ευμολπιδών και από το ελευσινιακό γένος των Κηρύκων».