Της Αντιγόνης Καράλη //
Mία παράσταση για την ιστορική πορεία της τιμωρίας, με τίτλο «Damiens / Φουκώ – Χειμωνάς», παρουσιάζει η Ομάδα Χρώμα και ο σκηνοθέτης Κωνσταντίνος Χατζής, από τις 24 Φεβρουαρίου και για 10 μόνο παραστάσεις στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης.
«Είμαι ένα υπάκουο υποκείμενο. Έχω υποταχθεί σε συνήθειες, σε κανόνες, σε εντολές, σε μια αυθεντία που ασκείται γύρω μου και λειτουργεί μέσα μου». Από τα σωματικά βασανιστήρια που χρησιμοποιούνταν ως μέσον τιμωρίας των εγκλημάτων στο Μεσαίωνα μέχρι τις σύγχρονες μεθόδους σωφρονισμού που χρησιμοποιεί είτε άμεσα είτε έμμεσα η κοινωνία – ακόμα και στην οικογένεια – μετατρέποντας σε εν δυνάμει φυλακή οριοθετημένους χώρους όπως το σπίτι, το σχολείο, το νοσοκομείο, αποτελούν τη βάση του προβληματισμού και τον κορμό του έργου «Damiens /Φουκώ – Χειμωνάς». Τι γίνεται όμως όταν η προσπάθεια σωφρονισμού και ελέγχου απειλήσει την ψυχή μας;
Η ιστορία του Damiens που καταδικάστηκε σε θάνατο με φριχτά βασανιστήρια, αποτέλεσε αντικείμενο αναφοράς και μελέτης στο έργο «Επιτήρηση και Τιμωρία» του Φουκώ. O Robert-François Damiens ήταν πραγματικό πρόσωπο, υπηρέτης στη Γαλλία του οποίου η ενέργεια της απόπειρας δολοφονίας του βασιλιά, Λουδοβίκου του XV, του στοίχισε τη ζωή του αφού καταδικάστηκε σε θάνατο με δημόσια εκτέλεση. Η απόφαση αυτή άνοιξε μεγάλες και αντικρουόμενες συζητήσεις καθώς ο Damiens ήταν ο τελευταίος άνθρωπος που θα καταδικαζόταν στη Γαλλία με αυτό τον τρόπο εκτέλεσης που προοριζόταν για τους Τυραννοκτόνους. Η απόφαση αυτή για την θανατική ποινή και τον τρόπο εκτέλεσης πάρθηκε το 1757.
Στην παράσταση, όπως εξηγεί ο Κωνσταντίνος Χατζής, αυτός ο άνθρωπος, ο Damiens, ως σύμβολο πλέον, διατρέχει τον χρόνο κάνοντας στάσεις σε εποχές–ορόσημα για την εξέλιξη της τιμωρητικής. Ξεκινώντας από το 1757 και τον Damiens μέσα από τον Φουκώ, η παράσταση διατρέχει την τιμωρία του συστήματος της εξουσίας. Η εξέλιξη αυτή θέλει την τιμωρία, αρχικά – από το 1757 δηλαδή – να ξεκινά με τα βασανιστήρια του σώματος, την άμεση και σωματικά επίπονη επαφή του ανθρώπου. Τον σωματικό πόνο, τη διάλυση του κορμιού και τη δημόσια επίδειξη αυτού του βασανιστηρίου προς παραδειγματισμό. Με τα χρόνια η τιμωρία και ο σωφρονισμός αποκτούν απόσταση. Η τιμωρία δηλαδή γίνεται πιο «πολιτισμένη» μπορούμε να πούμε. Το θέμα πλέον δεν είναι ο σωματικός πόνος και ο θάνατος αλλά η φυλάκιση, ο σωφρονισμός. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως η τιμωρία δεν είναι τιμωρία. Τα νέα μέσα τιμωρίας μπορεί και να είναι λιγότερο επώδυνα αλλά ίσως πιο εξουσιαστικά από τα παλαιότερα.
Έτσι ο Damiens καταδικάζεται σε ισόβια κάθειρξη, υποχρεωτική εννιάωρη εργασία, υποχρεωτική δίωρη εκπαίδευση και προσευχή (1901). Ύστερα διηγείται την ιστορία του, γιατί αυτό που έχει ανάγκη ο νόμος πια είναι η προσωπική βιογραφία του καθενός μας και η συσσώρευση της γνώσης των πιο κρυφών πτυχών του χαρακτήρα μας (1998). Η εξέλιξη του ποινικού συστήματος και της τιμωρητικής τους τελευταίους αιώνες, όπως τη δίνει ο M.Φουκώ, και η αποκάλυψη των πιο μύχιων και τρυφερών σκέψεων του ανθρώπου, όπως την ζωγραφίζει ο Γιώργος Χειμωνάς, συνθέτουν τη βαθιά προσωπική ιστορία ενός άντρα που ζει τη σύγχρονη εποχή. Την εποχή δηλαδή που η εξουσία έχει καταλάβει πλέον ότι η πειθαρχία χτίζει την κοινωνία και τα πειθήνια σώματα δημιουργούν την ψυχή. Αυτή η πολυπρισματική ψυχή είναι πλέον ο στόχος και το σώμα δεν αποτελεί παρά ένα εργαλείο για τον κάθε «δικαστή» γύρω μας, τον δάσκαλο, τον γονιό, τον προϊστάμενο.
«Μπορεί όμως ποτέ κανείς να φτάσει πραγματικά μέχρι την ψυχή; Το παραμικρό παράπτωμα συνιστά έγκλημα στα άπειρα ποινικά συστήματα γύρω μας: οικογένεια, σχολείο, εργασία, στρατός, φυλακή» συμπληρώνει στον συλλογισμό του ο Κ.Χατζής, για να προσθέσει: «Η εξουσία μέσα στα χρόνια έχει μάθει να εκμεταλλεύεται και να γεννάει την εγκληματικότητα. Όλοι είμαστε επιτηρητές και όλοι είμαστε διαρκώς επιτηρούμενοι. Και, σε πείσμα της κάθε πειθαρχικής εξουσίας, όλοι κρατάμε τελικά και κάτι δικό μας. Μόνο δικό μας».
Τη διασκευή συνυπογράφουν οι Βασίλης Τσιγκριστάρης και Κωνσταντίνος Χατζής, τη σκηνοθεσία και τους φωτισμούς ο Κωνσταντινος Χατζής, τη διαμόρφωση σκηνικού χώρου η Ομάδα Χρώμα και την επιμέλεια κίνησης η Χριστίνα Βασιλοπούλου. Ερμηνεία: Βασίλης Τσιγκριστάρης. Φωνή: Αγλαΐα Παππά.
Πηγή: ethnos.gr
