του Γιάννη Παναγόπουλου //

Μπορείς να δώσεις διαστάσεις στην ιστορία. Η καταγραφή, η αφήγηση και ο συνδυασμός τους είναι μια μέθοδος. Θα μείνεις, όμως, μόνο εκεί; Είναι η ιστορία υπόθεση του στατικού; Ή μπορεί να γίνει τέχνη; Διάλογος; Διαλεκτική; Οι καλλιτέχνες Έρση Κρούσκα και Άγγελος Σκούρτης, δημιουργοί της ομάδας Point, συνεργάστηκαν για τη δημιουργία ενός κοινού έργου, ειδικά προσαρμοσμένου στον χώρο της Κλωστοϋφαντουργίας Μέντης. Οι καλλιτέχνες επισκέφτηκαν πολλές φορές το μέρος, συζήτησαν με τους ανθρώπους του, βιντεοσκόπησαν και φωτογράφησαν τις εγκαταστάσεις, προσπαθώντας να δουν τα μηχανήματα ως ζώντες οργανισμούς που δεν παράγουν απλώς προϊόντα, αλλά «ποίηση».

Κλωστοϋφαντουργία Μέντης. Βιοτεχνικό κτίριο που, από τη δεκαετία του 1970, στέγασε την κλωστοϋφαντουργία Μέντη, μια από τις παλαιότερες επιχειρήσεις της χώρας στο χώρο της παραγωγής ειδών passementerie (γαλόνια, τρέσες κτλ), ενώ μετά το αναγκαστικό κλείσιμο της βιοτεχνίας το 2011, μεταβιβάστηκε ως δωρεά στο Μουσείο Μπενάκη και μεταποιήθηκε στο πρώτο επιχειρηματικό και διαδραστικό μουσείο της χώρας.

•Η ομάδα Point (Έρση Κρούσκα – Άγγελος Σκούρτης) μάς επιστρέφουν στην πρώτη φορά που συναντήθηκαν, ουσιαστικά συνδέθηκαν με ένα τοπίο ιστορίας που τόνωσε την καλλιτεχνική τους περιέργεια, διάθεση: “Η ιδέα της έκθεσης γεννήθηκε όταν επισκεφθήκαμε για πρώτη φορά τον Μέντη, την άνοιξη του 2017. O χώρος μάς μίλησε μέσα από την δική μας οπτική γωνία.”

Κλωστές, υλικά, χρώματα, μηχανήματα και όλα όσα υπάρχουν στο εργοστάσιο Μέντης, μεταμορφώνονται μέσα από το έργο τους παίρνοντας «μαγική» διάσταση, που αν και έρχεται από το χθες, οδηγεί σε ένα πιο ανθρώπινο αύριο. Κατά τη διάρκεια της έκθεσης βίντεο-προβολές σηματοδοτούν τη λειτουργία του εργαστηρίου, ενώ μικρές εικαστικές παρεμβάσεις με φωτογραφίες κοστουμιών από διάφορες εποχές, μαζί με υλικά και προϊόντα που παράγει η Κλωστοϋφαντουργία Μέντης παρουσιάζουν μια αναδρομή στην ιστορία του ενδύματος.

•Η καλλιτέχνης Έρση Κρούσκα – το μισό της ομάδας Point – βάζει κάτι από τον εαυτό της, κάτι από την δική της ιστορία όταν απαντά την ερώτηση: “Ποια ήταν η σημασία της κλωστοϋφαντουργίας Μέντης;

“Ο Μέντης είναι ένας κρυμμένος θησαυρός. Μου θυμίζει εκείνα τα μυστικά πάρτι που πήγαινα κάποτε, όταν έμενα στο Λονδίνο… Έπαιρνες τηλέφωνο σε έναν αριθμό, που κάπως είχε φτάσει στα χέρια σου και άκουγες ένα ηχογραφημένο μήνυμα που σου υπαγόρευε μία διεύθυνση.
Κατέβαινες σε κάποια στάση του underground, σε μία από τις βιομηχανικές ζώνες του Λονδίνου και άρχιζες να ψάχνεις τους χάρτες που ήταν κολλημένοι στις στάσεις των λεωφορείων για να καταλάβεις πού είσαι και πού πας. Στον δρόμο συναντούσες και άλλους σαν εσένα που έψαχναν το ίδιο μέρος και ξαφνικά γινόσασταν πολλοί. Μετά από αρκετό περπάτημα συνήθως άρχιζε να ακούγεται ένας μπάσος ήχος από μακριά, από εκεί και πέρα σε οδηγούσαν οι δονήσεις στα αυτιά σου. Κάπως έτσι είναι και όταν φτάνεις στον Μέντη, ψάχνεις τα στενάκια της παλαιάς βιομηχανικής ζώνης των Πετραλώνων, σε ένα μέρος που δεν θα περίμενες ποτέ να βρεις ένα μουσείο και ξαφνικά φτάνεις σε μία μαύρη πόρτα και ακούς στο βάθος τις μηχανές που δουλεύουν μέσα. Ανοίγει η πόρτα και αντικρίζεις ένα ζωντανό εργαστήριο-μουσείο!

Ο Μέντης είναι ένα πρωτότυπο εγχείρημα, μακάρι να δούμε και άλλους ανάλογους τέτοιους χώρους να δημιουργούνται στο μέλλον. Ένας πυρήνας διατήρησης παραδοσιακών τεχνικών που σχετίζονται με την επεξεργασία των νημάτων και παράλληλα ένα μουσείο. Μία από τις παλιές βιοτεχνίες της Αθήνας που έκλεισαν και είχαμε την τύχη να ξανανοίξει αλλιώς. Τα μηχανήματα είχαν αποσυναρμολογηθεί σε βίδες και κομμάτια απροσδιόριστης μορφής μετάλλου… ήταν έτοιμα να πεταχτούν, όταν προέκυψε μια συγκυρία που τα επανα- συναρμολόγησε στη θέση τους. Η γνώση και η μνήμη τριών γενεών πέρασε με δωρεά στο Μουσείο Μπενάκη και εντάχθηκε στους χώρους του. Στη σημερινή ψηφιακή εποχή είναι σημαντικό να διατηρήσουμε αυτές τις γνώσεις βλέποντάς τες με μια σύγχρονη ματιά.”

•Στην έκθεση προβάλλεται η ταινία με τίτλο «Το ντύσιμο» που αφορά τους ευζώνους της προεδρικής φρουράς, η στολή των οποίων για πολλά χρόνια φιλοτεχνούνταν από τα υλικά της Κλωστοϋφαντουργίας Μέντης.

Η ομάδα Point είδε τον χώρο του κλωστοϋφαντουργείου με τον δικό της τρόπο. Πριν παρουσιάσει το καλλιτεχνικό της έργο κατέγραψε την ιστορική διάσταση του χώρου. Μας λέει:

“Πήγαμε πολλές φορές εκεί, βιντεοσκοπήσαμε την κλωστοϋφαντουργία με την κάμερά μας και μιλήσαμε με τους ανθρώπους που δουλεύουν στον Μέντη. Τον είδαμε σαν ένα ζωντανό οργανισμό που δεν παράγει απλώς προϊόντα, αλλά ποίηση. Έτσι γεννήθηκε ο πυρήνας του έργου, το βίντεο με τίτλο “Η Επίσκεψη”. Μια νέα κοπέλα ξεκινάει τη βόλτα της από το κέντρο της Αθήνας, φορώντας τα ακουστικά της. Η μουσική που ακούει κάνει τα μαλλιά της να μπλέκονται με τα καλώδια των ακουστικών και όλα μαζί να κυματίζουν, σε ένα άλλο, ονειροφαντασιακό επίπεδο, μιας παράλληλης πραγματικότητας.

Φτάνοντας στον Μέντη, ξεκινάει ο χορός. Η αναπνοή συντονίζεται με τον χώρο. Βαθιές και μακριές εισπνοές, τα χέρια δουλεύουν τις περίτεχνες δημιουργίες τους, πλούσιες φούντες που ξεγελούν τον χρόνο καθυστερώντας τον. Με κοφτές αλλά γεμάτες εκπνοές, τα μηχανήματα αποφασιστικά γυρνούν και περνούν βελονιές, πριν προλάβει καν κανείς να συνειδητοποιήσει τι γίνεται, εισβάλλουν στη ροή του χρόνου. Κάτι μαγικό πλανάται στην ατμόσφαιρα, σαν να πλέκονται τα νήματα της πραγματικότητας που ζούμε τώρα με αυτά της άλλης παράλληλης πραγματικότητας, μεταξύ τους…

Φεύγοντας η κοπέλα δεν φορά πια ακουστικά, δεν της χρειάζονται. Η «μουσική» τώρα κυλάει στο αίμα της, και το νήμα που τη συνδέει με τον χώρο δεν θα κοπεί ποτέ. Ο Μέντης είναι το κομμάτι του εαυτού της, έχει γίνει κι αυτή μέρος του ζωντανού αυτού οργανισμού.

Το βίντεο είναι στημένο στον χώρο ως site specific installation. Το σπάσαμε σε κομμάτια τα οποία τοποθετήσαμε διάσπαρτα, σε διαφορετικές μικρές οθόνες. Ο επισκέπτης καλείται να μπει ανάμεσα στα μηχανήματα και να τα εξερευνήσει…Επεκτείνοντας τα κομμάτια της μνήμης, έχουμε επίσης ασχοληθεί με το ότι η βιοτεχνία του Μέντη κάποτε έφτιαχνε τις φούντες, τα κρόσσια και τα νήματα για τις λεπτομέρειες των φορεσιών των ευζώνων της προεδρικής φρουράς. Με αφορμή αυτή τη μνήμη, επισκεφτήκαμε τους εύζωνες και βιντεοσκοπήσαμε τη διαδικασία του ντυσίματός τους και την προετοιμασία τους για την κυριακάτικη Αλλαγή Φρουράς. Από αυτή τη βιντεοσκόπηση φτιάξαμε δύο βίντεο, με τίτλους: “Προετοιμασίες Για Μια Γιορτή” και ‘Έλα Να Σε Ντύσω”.

Κλωστοϋφαντουργία ΜΕΝΤΗΣ – ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ
Πολυφήμου 6, 118 54 Αθήνα, τηλ. 210 3478792
Διάρκεια έκθεσης: 9 Ιανουαρίου – 9 Φεβρουαρίου 2019

Τρίτη έως Σάββατο 10:00 – 15:00

 

Οργάνωση: Μουσείο Μπενάκη
Επιμέλεια και Σχεδιασμός Έκθεσης: Έρση Κρούσκα – Άγγελος Σκούρτης
Επιμέλεια – Μουσείο Μπενάκη: Βιργινία Ματσέλη