Του Νικηφόρου Γκολέμη //
Με την ιστορία ενός Γερμανού, ο οποίος βοηθούσε συμπολίτες του να αποδράσουν από την Ανατολική Γερμανία προς τη Δυτική, έπεσε η αυλαία του project «Stadt, Land, Flucht» των Ανέστη Αζά και Πρόδρομου Τσινικόρη, που παρουσιάσθηκε το Σάββατο στο Θέατρο της Χαϊδελβέργης. Οι εκατό και πλέον θεατές μέσα στις δύο αυτές ώρες είχαν την ευκαιρία να ενημερωθούν, να προβληματιστούν και εν τέλει να προτείνουν πρακτικές λύσεις για την αντιμετώπιση του προσφυγικού δράματος που συγκλονίζει την Ελλάδα, την Ευρώπη και τον κόσμο. Ανάμεσα σ’ αυτούς, και ο βουλευτής του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος της Γερμανίας (SPD), Λόθαρ Μπίντινγκ, ο οποίος παρουσίασε τη δική του οπτική πάνω στο εν λόγω ζήτημα.
Αφορμώμενοι από τη ραγδαία αύξηση των προσφυγικών ροών και την εκκωφαντική ενίσχυση των ακροδεξιών μορφωμάτων ανά την Ευρώπη, οι συντελεστές της παράστασης στήνουν ένα project, το οποίο φιλοδοξεί να αναδείξει το πρόβλημα στην πραγματική του διάσταση. Το «Stadt, Land, Flucht» (μια παράφραση του αντίστοιχου γερμανικού «Όνομα-Ζώο-Πράγμα») έρχεται σε μια εποχή που η ακροδεξιά έχει χτυπήσει και τη γερμανική πόρτα, με το ξενοφοβικό AfD να σημειώνει ποσοστό της τάξης του 15% στο κρατίδιο της Βάδης-Βιρτεμβέργης. Παρά τη σοβαρότητα των ζητημάτων που θίγονται, η παράσταση δεν διολισθαίνει στον διδακτισμό, αλλά αντίθετα, βρίσκεται σε έναν διαρκή διάλογο με τον θεατή. Ο τελευταίος δεν θα παρακολουθήσει απαθής το ανθρώπινο αυτό δράμα, αλλά θα κληθεί να προτείνει λύσεις, για να το σταματήσει.
Talk show
Τη βάση για την εξέλιξη του project προσφέρει ένα υποτιθέμενο talk show. Στην πολυθρόνα της φανταστικής αυτής infotainment εκπομπής θα καθίσουν ένας εθελοντής, ένα υποτιθέμενο μέλος του κόμματος AfD και ο Σύριος Νάντερ Αλμονάζ. Φεύγοντας από τη βομβαρδιζόμενη πόλη Χομς της Συρίας, όπου σπούδαζε χημεία, ο Νάντερ βρίσκεται σήμερα στη Γερμανία με προσωρινή άδεια παραμονής, συνεχίζοντας τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Με τον εμφύλιο στη Συρία να μαίνεται και τον πατέρα του να αγνοείται, αποφασίζει να εγκαταλείψει τη χώρα του και να πάρει τον δύσκολο δρόμο της προσφυγιάς. Διαλέγει τη Γερμανία λόγω του υψηλού επιπέδου των πανεπιστημίων, αλλά και για έναν ακόμα λόγο: Διότι είναι κι αυτή μια χώρα που έχει βιώσει την καταστροφή ως συνέπεια του πολέμου.
Ο Νάντερ μένει σε έναν καταυλισμό στο Λάιμεν, στο ίδιο δωμάτιο με άλλα 15 άτομα. Ο καταυλισμός στερείται βασικών υποδομών υγιεινής, ενώ λόγω του μεγάλου αριθμού των ανθρώπων που στεγάζονται εκεί, δεν υπάρχει καμία ιδιωτικότητα. Ακόμα κι ο ύπνος αποδεικνύεται συχνά μια δύσκολη υπόθεση. Οι συγκάτοικοι στον καταυλισμό του Νάντερ μιλούν στην κάμερα για την πιο δύσκολη στιγμή που έζησαν μέχρι να φθάσουν στη Γερμανία. Από τις βιαιότητες των αστυνομικών της Ουγγαρίας και τις δυσκολίες στα σύνορα μεταξύ Πακιστάν, Ιράν και Αφγανιστάν μέχρι τις ατελείωτες μέρες στην έρημο· όλοι οι πρόσφυγες είχαν ένα δυσάρεστο γεγονός να περιγράψουν. Για όσους όμως πέρασαν από την Ελλάδα, η απάντηση στην ερώτηση δεν ήταν ιδιαίτερα δύσκολη: Το να διασχίσεις το Αιγαίο πάνω στις βάρκες του θανάτου ήταν για την πλειονότητα των ερωτηθέντων το πέρασμα από την κόλαση.
Από τη Χομς στη Χαϊδελβέργη
Όπως και για τον Νάντερ, ο οποίος χρειάσθηκε αρκετά χρήματα, για να πραγματοποιήσει αυτή τη διαδρομή. Χρήματα που συγκέντρωσε με τη βοήθεια του αδερφού του. Εκείνος φρόντισε να εξασφαλίσει πρώτα τους πόρους για το ταξίδι του Νάντερ, σχεδιάζοντας να ακολουθήσει ο ίδιος με τη γυναίκα του αργότερα. Αυτό το «αργότερα» αποδείχθηκε καθοριστικό και καταστροφικό για τη συνοχή της οικογένειας, καθώς ο αδερφός του Νάντερ βρίσκεται παγιδευμένος σε έναν καταυλισμό κοντά στην -εκκενωμένη πλέον- Ειδομένη, με κίνδυνο να εκδιωχθεί πίσω στην Τουρκία. Εκεί όπου βρίσκεται ήδη η γυναίκα του, μη έχουσα και αυτή από την πλευρά της πολλές εναλλακτικές. Ο αδερφός του Νάντερ εξηγεί στην κάμερα πόσο γρήγορα το συναίσθημα της αισιοδοξίας που τον διακατείχε όταν πρωτοέφθασε στην Λέσβο και βίωσε την αλληλεγγύη των ντόπιων κατοίκων, μετατράπηκε σε αγανάκτηση, μόλις ήρθε αντιμέτωπος με τις μεσαιωνικές συνθήκες διαβίωσης που επικρατούν στο πρόχειρα σχεδιασμένο κέντρο φιλοξενίας στην Ελλάδα. Η διαμονή στις σκηνές, το κρύο, ο διαρκής φόβος για πιθανή εξάπλωση της ηπατίτιδας, η γεωγραφική διάσπαση της οικογένειάς του, τον δοκιμάζουν καθημερινά. Κι όμως τα υπομένει όλα, με την ελπίδα ότι κάποια μέρα θα ξανασυναντήσει τη γυναίκα και τον αδερφό του.
Με την κατάσταση να έχει διαμορφωθεί ουτωτρόπως, ο αδερφός του Νάντερ δεν μπορεί πλέον να περάσει νόμιμα τα σύνορα και ο μόνος τρόπος διαφυγής είναι να ρισκάρει την παράνομη μετάβαση, πληρώνοντας ίσως κάποιον λαθρέμπορο. Ο Νάντερ αναρωτιέται τι μπορεί να κάνει για να βοηθήσει τον αδερφό του. «Τι θα κάνατε στη θέση μου;» ρωτάει και τον λόγο πλέον παίρνει το κοινό. Πολιτική πίεση μέσω της δημοκρατικής οδού ή καταφυγή στην παρανομία, πληρώνοντας ενδεχομένως χρήματα σε ακόμα έναν λαθρέμπορο; Το κοινό ομόφωνα αποφασίζει τη δημοκρατική οδό. Πώς όμως μπορούμε να βοηθήσουμε τον αδερφό του Νάντερ με αυτόν τον τρόπο;
Φινάλε με συζήτηση
Στην πρώτη σειρά κάθεται ένας κύριος ιδιαίτερα καλοντυμένος, ο οποίος στυλιστικά θα ταίριαζε μάλλον στην «Αῒντα» παρά στο θέατρο της Χαϊδελβέργης. Πρόκειται για τον βουλευτή του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος της Γερμανίας (SPD) Λόθαρ Μπίντινγκ, ο οποίος παίρνει τον λόγο και σηκώνεται όρθιος, για να δώσει τη δική του οπτική πάνω στο θέμα και να συζητήσει με το κοινό. Σαν πρώτη λύση προτείνει την κατάργηση της Σύμβασης του Δουβλίνου, η οποία μεταφέρει το βάρος σε συγκεκριμένα κράτη-μέλη, απαλλάσσοντας άλλα από τις ευθύνες τους, ενώ καταπατά θεμελιώδη δικαιώματα των προσφύγων που αιτούνται ασύλου. Επειδή όμως αντιλαμβάνεται ότι κάτι τέτοιο χρειάζεται μακροχρόνιες πολιτικές διεργασίες, ο κύριος Μπίντινγκ προτείνει σαν βραχυπρόθεσμη λύση να διατεθούν περισσότερα χρήματα υπέρ της μετακίνησης και διαμονής των προσφύγων κάτω από ανθρώπινες συνθήκες. Κι επειδή διάθεση για έξοδα από την πλευρά των Ευρωπαίων εταίρων δεν φαίνεται στον ορίζοντα, ο Γερμανός βουλευτής προτείνει να αναλάβει η Γερμανία αυτοβούλως και με δικά της μέσα τη χρηματοδότηση της εν λόγω πρωτοβουλίας. «Σε 3-5 χρόνια παίρνουμε τα χρήματα πίσω.’Ενας πρόσφυγας χρειάζεται τρία χρόνια εκπαίδευσης, ενώ ένας Γερμανός… 20 χρόνια», σημειώνει ο Μπίντινγκ, προτού συζητήσει με το κοινό για το νομικό πλαίσιο στην υπόθεση του Νάντερ. Ο Μπίντινγκ καταχειροκροτείται και επιστρέφει στη θέση του για να παρακολουθήσει το τελευταίο βίντεο, που σηματοδοτεί και το φινάλε της παράστασης. Παρά τη σταθερή του επιχειρηματολογία, από την τοποθέτησή του έλειψε ένα ρεαλιστικό σχέδιο δράσης, το οποίο θα έλυνε αυθωρεί και παραχρήμα το πρόβλημα του Νάντερ. Ο τελευταίος -κατά πως φαίνεται- θα ταλαιπωρηθεί δυστυχώς για αρκετό καιρό ακόμα.
Το παρατεταμένο χειροκρότημα στο τέλος, συνοδευόμενο από την επιθυμία των θεατών να βοηθήσουν έμπρακτα τον Νάντερ, έδειξτον δρόμο για την πολιτική που οφείλει να ακολουθήσει το σύνολο του δυτικού κόσμου. Για παράδειγμα, ένας κύριος πρότεινε στον νεαρό Σύριο στέγη και μια κυρία την κάλυψη των δικηγορικών εξόδων, ώστε να τον βοηθήσει να φέρει τον αδελφό του στη Γερμανία. Εξίσου ενθουσιασμένοι έμειναν και οι τέσσερις φίλοι, με τους οποίους παρακολούθησα την παράσταση. Ένα project που αξίζει να έρθει και στην Ελλάδα. Ίσως έτσι να γνωρίσουμε επί σκηνής και τον αδερφό του Νάντερ.
