Κάνναβη. Αν δεν σε συγκινούν οι απόψεις γύρω από όσα σου δίνει το φυτό, σκέψου τα εκατομμύρια, σε μαύρα ευρώ, που σφυρίζουν πάνω από το κεφάλι σου

Του Γιάννη Παναγόπουλου //

Πολλοί λένε, ίντερνετ «είσαι», γράψε κάτι γρήγορο. Κάτι εύκολα κατανοητό. Το όλο πράγμα ξεκίνησε για κάτι σπιντάτο.  (από το «Πανελλαδικό Φόρουμ για την Κάνναβη»  -5 και 6 Νοεμβρίου 2016 στo Πολυτεχνείο, κτήριο ΓΚΙΝΗ, Αμφιθέατρο 20, είσοδος από Στουρνάρη (Εξάρχεια), που θα λέει τα βασικά. Πού; Πότε; Γιατί; )  Στην πορεία προσγειώθηκε η άποψη του Μιχάλη Θεοδωρόπουλου* από τους «Ηλιόσπορους». Και τι με αυτό; Πάμε ξανά. Πολλοί λένε, ίντερνετ «είσαι», γράψε κάτι γρήγορο. Κάτι εύκολα κατανοητό. Πιο κατανοητή κουβέντα γύρω από την Κάνναβη, την πιάτσα της Κάνναβης και τα εκατομμύρια που σφυρίζουν πάνω από τα κεφάλια μας, δεν θα μπορούσε να γίνει. Κάθε λέξη από τη συνέντευξη που κάναμε με τον  Θεοδωρόπουλο έχει στόχο. Εσένα και την ενημέρωσή σου για ένα θέμα που σε απασχόλησε, απασχολεί, θα σε απασχολήσει κάποια στιγμή.

-Διάβασα για τα τριαντάχρονα του αντιαπαγορευτικού κινήματος της κάνναβης στην Ελλάδα. Τα πράγματα προχωρούν αργά στη χώρα; Ποια από τις τότε διεκδικήσεις παραμένει ενεργή σήμερα;

-Δυστυχώς όλες οι διεκδικήσεις παραμένουν ενεργές και ναι προχωρούν αργά τα πράγματα στη χώρα ιδιαίτερα ό,τι έχει να κάνει με ζητήματα κοινωνικού διαφωτισμού, σεβασμού στη διαφορετικότητα και σε θεμελιώδης ατομικές ελευθερίες. Ας πάρουμε για αρχή το δικαίωμα της χρήσης και της αυτοπροσβολής. Κάθε ενήλικος έχει δικαίωμα να παίρνει ενημερωμένες αποφάσεις και να καταναλώνει, χρησιμοποιεί ό,τι θεωρεί σκόπιμο για να ευχαριστηθεί και να νιώσει όμορφα. Από τη στιγμή που δεν προκαλεί βλάβη σε κάποιον τρίτο, είναι νομικά απαράδεκτο η αυτοπροσβολή που χαρακτηρίζει την προσωπική χρήση ουσιών να διώκεται ποινικά ως έγκλημα, ακόμα και ως πλημμέλημα που είναι σήμερα. Αυτό το θέμα είναι λυμένο στον πολιτικό και νομικό πολιτισμό πολλών χωρών, όπου η προσωπική χρήση ουσιών είναι αποποινικοποιημένη, είτε θεσμικά, είτε κοινωνικά, και ο καθένας έχει δικαίωμα να επιλέγει την ευφορική ουσία που του ταιριάζει, αλλά και να λάβει βοήθεια σε περίπτωση που αυτή η συνήθεια γίνει επιβλαβής για τον εαυτό του. Δεν υπήρξαν ποτέ κοινωνίες, και ούτε θα υπάρξουν, όπου ο άνθρωπος δεν θα χρησιμοποιεί ευφορικές ουσίες. Με την απαγόρευση και την καταστολή το μόνο που έχουμε καταφέρει όλα αυτά τα χρόνια είναι να διογκώσουμε το πρόβλημα αντί να το λύσουμε. Η κατάχρηση ουσιών και η πολυτοξικομανία, ιδιαίτερα ανάμεσα στη νεολαία έχει ξεφύγει. Οι ποσότητες που καταναλώνονται και πωλούνται στην μαύρη αγορά είναι πιο πολλές από ποτέ. Ενώ μέσα από την παρανομία δεν μπορεί να ελεγχθεί στο ελάχιστο η ποιότητα των ουσιών που καταναλώνονται. Επίσης το ζήτημα της νόμιμης ρύθμισης της κάνναβης παραμένει ενεργό και επίκαιρο. Είναι η πιο διαδεδομένη παράνομη (φυσική) ευφορική ουσία και ταυτόχρονα η -επιστημονικά αποδεδειγμένα- λιγότερο βλαβερή, ακόμα και από τα νόμιμα καπνό και το αλκοόλ. Σε όλο τον κόσμο παρατηρείται μια μεταστροφή των αντιλήψεων και έντονη κινητικότητα σε ό,τι αφορά μεταρρυθμίσεις του νομικού και θεσμικού πλαισίου πολλών χωρών που αναγνωρίζουν ότι η λύση μπορεί να έρθει μόνο μέσα από τη νομιμότητα και τη διαφάνεια. Μπορεί στην Ελλάδα η κατάσταση να είναι καλύτερη απ ό,τι πριν από 10 χρόνια σε ό,τι αφορά τις ποινές, δεν παύει όμως η προσωπική χρήση να εξακολουθεί να είναι ποινικοποιημένη για συγκεκριμένες ουσίες. Και η κάνναβη να συγκαταλέγεται στις παράνομες, εξαρτησιογόνες ουσίες.

-Στην Ελλάδα, ο τζίρος γύρω από την παράνομη ευφορική κάνναβη πόσος είναι;

-Είναι πολλά τα λεφτά Γιάννη. Και αν δούμε πού καταλήγουν ίσως να καταλάβουμε γιατί συντηρείται η απαγόρευση και κατά συνέπεια η μαύρη αγορά, το οργανωμένο έγκλημα και η Πολιτειακή διαφθορά. Καταρχάς, σύμφωνα με πρόσφατα δημοσιεύματα, ο τζίρος της αλβανικής κάνναβης ξεπέρασε την προηγούμενη χρονιά τα 4,5 δισεκατομμύρια δολάρια. Ένα ευκαταφρόνητο ποσοστό αυτής της κάνναβης διοχετεύτηκε στην ελληνική αγορά. Ας προσπαθήσουμε να κάνουμε μια εκτίμηση της κατανάλωσης που κάνουμε σαν ελληνική κοινωνία. Σύμφωνα με κρατικά και εμπειρικά δεδομένα στην Ελλάδα έχουμε περίπου 1 εκατομμύριο τακτικούς και περιστασιακούς χρήστες κάνναβης. Με συντηρητικούς υπολογισμούς καταναλώνουμε σαν κοινωνία 300-500 κιλά κάνναβης ημερησίως, δηλαδή 9-15 τόνους τον μήνα, ήτοι 108-180 τόνους τον χρόνο. Συγκριτικά, στο ευρύτερο Λονδίνο των 11.9 εκατομμυρίων κατοίκων, οι χρήστες κάνναβης είναι 1,4 εκατομμύρια και καταναλώνουν 150-338 τόνους κάνναβης τον χρόνο [1]. Με μια μέση τιμή λιανικής του κιλού κάνναβης στα 8.000 ευρώ, μπορούμε να εκτιμήσουμε ότι η ελληνική αγορά έχει ένα εύρος τζίρου από 860 εκατομμύρια έως 1,4 δισεκατομμύρια ευρώ ετησίως. Λεφτά που πηγαίνουν στις τσέπες λίγων και συγκεκριμένα στη μαφία και στους διεφθαρμένους Πολιτειακούς λειτουργούς —-αστυνομικούς, δικαστές, δικηγόρους και πολιτικούς- που την συντηρεί. Αντίθετα, μέσα από μια νόμιμη ρύθμιση αυτά τα λεφτά θα καταλήγουν σε νόμιμες επιχειρήσεις που απασχολούν εργαζομένους αλλά και στο κράτος μέσω της φορολογίας και των ασφαλιστικών εισφορών. Για παράδειγμα στο Κολοράντο των περίπου 7 εκατομμυρίων κατοίκων, οι πωλήσεις κάνναβης για ιατρική και ευφορική χρήση έφτασαν το 1 δισεκατομμύριο δολάρια το 2015. Με τη συνολική θετική συνεισφορά στην οικονομία της Πολιτείας να αγγίζει τα 2,39 δισεκατομμύρια δολάρια. Δηλαδή κάθε δολάριο που δαπανήθηκε στη λιανική πώληση κάνναβης δημιούργησε 2,4 δολάρια στην συνολική οικονομική απόδοση της Πολιτείας, που συνολικά εισέπραξε 135 εκατομμύρια δολάρια σε φόρους, 35 εκατομμύρια από αυτά έγιναν σχολικές υποδομές. Δημιούργησε 18,000 νέες θέσεις εργασίας σχετιζόμενες άμεσα ή έμμεσα με την Κάνναβη [2, 3]. Αν κάνουμε λίγο την αντιστοίχιση με την ελληνική πραγματικότητα, η κοινή λογική λέει ότι η αντιαπαγορευτική προσέγγιση και η νόμιμη ρύθμιση συμφέρει συνολικά την κοινωνία και την οικονομία μας. Θα δημιουργήσει πολλές χιλιάδες θέσεις εργασίας, τα χρήματα θα πάνε σε νόμιμες επιχειρήσεις και το κράτος, ενώ όσοι χρησιμοποιούν κάνναβη δεν θα αντιμετωπίζουν τη δικαιοσύνη και το κοινωνικό στίγμα.

-Το νομοθετικό πλαίσιο που ισχύει στην υπόλοιπη Ευρώπη ισχύει και στην Ελλάδα; Ή υπάρχουν και διαφοροποιήσεις; Και αν υπάρχουν ποια είναι η κρισιμότερη;

-Στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν υπάρχει ένα κοινό θεσμικό πλαίσιο σε ό,τι αφορά την κάνναβη και τις υπόλοιπες παράνομες ουσίες καθώς είναι αρμοδιότητα των κρατών μελών το τι πολιτικές και νομοθεσίες θα εφαρμόσουν. Υπάρχουν μεν κατευθυντήριες αρχές σε ό,τι αφορά την αστυνόμευση και την καταπολέμηση της διακίνησης ουσιών από το οργανωμένο έγκλημα, καθώς και για τις πολιτικές μείωσης της βλάβης και προστασίας της δημόσιας υγείας. Παρ’ όλα αυτά η Επιτροπή επιλέγει να πετάει το μπαλάκι στις εθνικές κυβερνήσεις σε ό,τι αφορά τη διαχείριση της χρήσης και κατάχρησης ουσιών. Άλλωστε υπάρχει και το διεθνές πλαίσιο της Συνθήκης του ΟΗΕ από το 1961 για τα “ναρκωτικά” που ταξινομεί τις ουσίες σε παράνομες και επιβάλλει τον έλεγχο της χρήσης τους, δίνοντας ουσιαστικά το μονοπώλιο της παραγωγής και διάθεσης ουσιών στα κράτη. Παρ’ όλα αυτά πολλές χώρες στην Ευρώπη αλλά και παγκόσμια έχουν αρχίσει να αμφισβητούν στην πράξη την αποτελεσματικότητα των απαγορευτικών και κατασταλτικών πολιτικών, εφαρμόζοντας εναλλακτικά μοντέλα νόμιμης ρύθμισης και αποποινικοποίησης της χρήσης με πολλά θετικά αποτελέσματα. Πρόσφατα κάναμε μια έρευνα [4] για το τι επικρατεί στην Ευρώπη και τον υπόλοιπο κόσμο. Πλέον διαπιστώνουμε ότι υπάρχει ένα σημαντικό ρεύμα μεταρρυθμίσεων που εξαπλώνεται, καθώς όλο και περισσότερες χώρες στηρίζουν τις πολιτικές τους στα επιστημονικά δεδομένα και όχι σε αντιεπιστημονικές ιδεοληψίες και ιδεολογίες. Πολλές χώρες έχουν αποποινικοποιήσει de jure ή de facto την προσωπική χρήση και κατοχή κάνναβης. Μερικές έχουν εφαρμόσει επιτυχημένα μοντέλα νόμιμης ρύθμισης της παραγωγής και διάθεσης, άλλα πιο εμπορικά -όπως στις ΗΠΑ-dispensaries και την Ολλανδία- coffeshop-, άλλα πιο κοινωνικά -όπως στην Ουρουγουάη και την Ισπανία- κοινωνικές λέσχες κάνναβης- και με την αυτοκαλλιέργεια στις περισσότερες περιπτώσεις νόμιμη. Όλα έχουν να δείξουν μόνο θετικά αποτελέσματα σε ό,τι αφορά την απεξάρτηση του χρήστη από το οργανωμένο έγκλημα, την αποδυνάμωση της μαφίας και κόψιμο των ροών των εσόδων της που πλέον καταλήγουν σε νόμιμες επιχειρήσεις που πληρώνουν φόρους και προσλαμβάνουν υπαλλήλους. Στην Ελλάδα της κρίσης και του ανορθολογισμού εξακολουθούμε να θεωρούμε τον χρήστη εγκληματία, ακόμα και αν έχει γίνει πλημμέλημα η προσωπική χρήση και η αυτοκαλλιέργεια. Να τον διασύρουμε στα δικαστήρια και τα τοπικά ΜΜΕ. Να εισπράττει ένας ολόκληρος μηχανισμός δικηγόρων και δικαστών που έχει στηθεί γύρω από αυτή την επικερδή ενασχόληση, καθώς και να θησαυρίζει ένας διεφθαρμένος μηχανισμός αστυνομικών- μαφιόζων και πολιτικών προστατών που διοχετεύουν στη μαύρη αγορά τόνους παράνομων ουσιών κάθε βδομάδα σε συνεργασία με τα παράνομα κυκλώματα. Ας σταματήσουμε να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας και να στρουθοκαμηλίζουμε και ας δούμε ποιοι ωφελούνται από την απαγόρευση και την καταστολή που έχει φέρει τα αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Δεν κατάφερε να μειώσει ούτε την προσφορά, ούτε και την ζήτηση ουσιών, αντίθετα έκανε μεγαλύτερη ζημιά στους χρήστες, στην κοινωνία και την οικονομία από τις ίδιες τις ουσίες.

εικόνα Γιώργος Κωνσταντίνου

-Ποια είναι τα επόμενα βήματα που πρέπει να γίνουν, από τη μεριά του κινήματος γύρω από τη θεραπευτική και ευφορική κάνναβη στην Ελλάδα;

-Το κίνημα πρέπει να εστιάσει στη δημόσια, τεκμηριωμένη και ψύχραιμη ενημέρωση της κοινής γνώμης. Να διαδώσει την αλήθεια και να καταρρίψει τους μύθους γύρω από την κάνναβη, με επιμονή και επώνυμα για να καταπολεμήσουμε την παραπληροφόρηση και τις προκαταλήψεις της ελληνικής κοινωνίας. Πρέπει να βγουν όλοι από το καβούκι τους και από την κοινωνικά αποδεκτή χρήση πίσω από κλειστές πόρτες. Να διεκδικήσουν δημόσια και μέσα στην κοινωνία, όχι μόνο πίσω από την οθόνη του υπολογιστή τους. Θέλει πολλή δουλειά για να φύγει το κοινωνικό στίγμα από τους χρήστες κάνναβης και να αλλάξουν οι κοινωνικές αντιλήψεις, πράγμα αρκετά οξύμωρο για την ελληνική κοινωνία που σχεδόν κάθε οικογένεια έχει πλέον ένα μέλος που κάνει χρήση ή κατάχρηση κάποιας νόμιμης ή παράνομης ουσίας. Ο αλκοολισμός θερίζει, όπως και οι θάνατοι που σχετίζονται με τον καπνό, ενώ τα νόμιμα ψυχοφάρμακα έχουν γίνει καθημερινή επιλογή για πολύ κόσμο. Αυτό δεν σημαίνει ότι η λύση είναι να απαγορεύσουμε το αλκοόλ και τον καπνό, γιατί θα κάναμε μεγαλύτερη ζημιά όπως έδειξε η ποτοαπαγόρευση του προηγούμενου αιώνα, αλλά να θεσπίσουμε ένα πολύ αντικειμενικό και αποτελεσματικό σύστημα ενημέρωσης, πρόληψης και θεραπείας, που να εστιάζει στην επικινδυνότητα των ουσιών, στη μείωση της βλάβης, την ασφαλή χρήση, την διασφάλιση της ποιότητας των ουσιών, καθώς και τα επιστημονικά δεδομένα. Σε ό,τι αφορά τη θεραπευτική χρήση της κάνναβης πρέπει να ενημερώσουμε τους γιατρούς και τους συλλόγους τους. Να πιέσουμε την πολιτική ηγεσία να αναλάβει ουσιαστικές πρωτοβουλίες και όχι μόνο να νομιμοποιήσει τα εισαγόμενα εγκεκριμένα φάρμακα από κάνναβη πολυεθνικών εταιριών. Πρέπει να ενισχύσουμε την ελληνική παραγωγή και μεταποίηση κάνναβης από μικρομεσαίους παραγωγούς, καθώς και να επενδύσουμε σε θεραπευτικά πρωτόκολλα και στην ιατρική έρευνα με κανναβινοειδή. Στο Ισραήλ θεωρούν ήδη ότι το οικονομικό δυναμικό της ιατρικής κάνναβης είναι μεγαλύτερο από εκείνο του φυσικού αερίου [5]. Σαν κίνημα στην Ελλάδα και παγκόσμια, πρέπει να διασφαλίσουμε το δικαίωμα των ασθενών στην αυτοκαλλιέργεια και στη διάθεση οικονομικής και ποιοτικής κάνναβης, ιδιαίτερα μέσα από ιατρικές λέσχες κάνναβης, καθώς και να προστατεύσουμε τον κοινωφελή χαρακτήρα του φαρμάκου κάνναβη απέναντι στην κερδοσκοπική εκμετάλλευση από την φαρμακευτική βιομηχανία, αλλά και από τη γενετική μετάλλαξη και πατεντοποίηση από την αγροτική βιομηχανία. Πρόσφατα στείλαμε μάλιστα τις προτάσεις μας στην Επιτροπή του Υπουργείου Υγείας που θα δώσει σύντομα ένα πόρισμα για την ιατρική χρήση της Κάνναβης στην Ελλάδα [6]. Η νόμιμη ρύθμιση της ευρύτερης (ευφορικής) χρήσης από ενήλικες πρέπει να ακολουθήσει την άμεση νομιμοποίηση της ιατρικής χρήσης, γιατί αλλιώς θα έχουμε ένα νομικό παράδοξο και μια κοινωνική διάκριση σε ό,τι αφορά την χρήση της κάνναβης από τον γενικό πληθυσμό. Μην ξεχνάμε ότι το 80% των χρηστών κάνναβης κάνει καθαρά χρήση για ευφορικούς σκοπούς, ενώ μόλις το 9% των χρηστών κάνναβης μπορεί να θεωρηθεί ως εθισμένο, ένα επίπεδο εξάρτησης που αντιστοιχεί με αυτό της καφεΐνης, πολύ μικρότερο από τα αντίστοιχα του καπνού και του αλκοόλ [7, 8]. Αν νομιμοποιηθούν μόνο τα ακριβά φάρμακα κάνναβης, οι ασθενείς θα καταφεύγουν και πάλι στο παράνομο εμπόριο για να βρουν κάνναβη σε φυσική μορφή, ενώ αν επιτραπεί μόνο η ιατρική χρήση κάνναβης θα αφήσουμε απροστάτευτο στο έλεος της μαφίας το υπόλοιπο 80% των χρηστών της. Η ελευθερία προϋποθέτει και υπευθυνότητα, γι’ αυτό και νόμιμη ρύθμιση σημαίνει διαφάνεια, ποιοτικός έλεγχος, όρια ηλικίας και όχι η ανεξέλεγκτη κατάσταση που επικρατεί σήμερα.

-Ποιας χώρας το νομοθετικό πλαίσιο για την κάνναβη μπορεί να λειτουργήσει ως έμπνευση σε νομοθετικά πλαίσια άλλων κρατών;

-Εμάς μας αρέσει πολύ και προωθούμε το μοντέλο της Ουρουγουάης, που με την εμπνευσμένη ηγεσία του πρώην Προέδρου Χοσέ Μουχίκα, έγινε η πρώτη χώρα που νομιμοποίησε πλήρως την κάνναβη για ιατρική και ευφορική χρήση, κόντρα στο παγκόσμιο σύστημα επιβολής ελέγχου του ΟΗΕ. Στην Ουρουγουάη σαν ενήλικος πολίτης της χώρας μπορείς να καλλιεργείς μέχρι 6 θηλυκά φυτά σπίτι σου για προσωπική χρήση, ή να συμμετέχεις σε κοινωνικές λέσχες που καλλιεργούν νόμιμα μέχρι 99 φυτά κάνναβης αποκλειστικά για τα -μέχρι 45- μέλη τους, ή να προμηθεύεσαι με ειδική κάρτα μέχρι 40 γραμμάρια κάνναβης το μήνα με 1 δολάριο το γραμμάριο κόστος, από ειδικά διαπιστευμένα καταστήματα. Είναι ένα μοντέλο που διασφαλίζει τα κοινωφελή χαρακτηριστικά της κάνναβης, πατάσσει την κερδοσκοπία και δίνει έμφαση σε μικρομεσαίους παραγωγούς. Σίγουρα έχουμε να μάθουμε πολλά από τα μοντέλα της Ισπανίας και πιο συγκεκριμένα της Βαρκελώνης σε ό,τι αφορά τη λειτουργία των κοινωνικών λεσχών κάνναβης και την ιατρική χρήση, αλλά και άλλων χωρών όπως η Τσεχία, η Σλοβενία, η Πορτογαλία, η Ολλανδία και η Ελβετία. Τέλος χρήσιμα συμπεράσματα μπορούμε να ανακτήσουμε και από το παράδειγμα των 23 Πολιτειών στις ΗΠΑ που έχουν νομιμοποιήσει την ιατρική χρήση, αλλά και των 4 Πολιτειών που έχουν κάνει νόμιμη και την ευφορική χρήση. Είναι ένα αρκετά εμπορευματοποιημένο μοντέλο με βαριά φορολογία και με μεγάλες επιχειρήσεις που έχουν μπει δυναμικά στην αγορά, παρ’ όλα αυτά έχει στοιχεία που θα μπορούσαμε να αξιοποιήσουμε. Σίγουρα πάντως λόγω κουλτούρας και κοινωνικοπολιτικών χαρακτηριστικών θεωρούμε ότι έχουμε πολλά να πάρουμε από τα παραδείγματα της Ουρουγουάης, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας.

Ηλιόσποροι, www.iliosporoi.net

*Ο Μιχάλης Θεοδωρόπουλος έχει σπουδάσει περιβαλλοντολόγος. Θεωρεί την κάνναβη πολυχρηστικό φυτό με άπειρες εφαρμογές για την οικολογική μετάβαση της κοινωνίας, ιδιαίτερα σε ό,τι έχει να κάνει με την αυτάρκεια και την αυτοΐαση. Παράλληλα με τη δράση του στους «Ηλιόσπορους» ( δίκτυο πληροφόρησης και δραστηριοποίησης νέων με στόχο το καθημερινό βίωμα της οικολογίας μέσα από την αυτενέργεια και τη συλλογική δράση) συντονίζει ως ακτιβιστής το «Αντιαπαγορευτικό Φεστιβάλ» από το 2005 και ασχολείται ερευνητικά πάνω στο θέμα ιδιαίτερα σε ό,τι έχει να κάνει με τις πολιτικές και τις νομοθεσίες.