γράφει η Σώτια Παπαμιχαήλ //
Η Ασκητική του Νίκου Καζαντζάκη –Εκδόσεις Καζαντζάκη δεν είναι απλά μια σειρά από τυπωμένες λέξεις, τυπωμένες σκέψεις. Δεν είναι μια καλοστημένη ιστορία από ένα εξαιρετικό μυαλό. Ούτε καν παραμύθι ή παραβολή. Έχουν ειπωθεί τόσα για την Ασκητική. Έχουν μιλήσει σπουδαίοι άνθρωποι με συγκίνηση βαθιά. Έχει χαρακτηρισθεί ευαγγέλιο των λαών, πυξίδα κι αστρολάβος. Προσευχή κι εξομολόγηση. Κι είναι τα πάντα και τίποτα. Ένα ταξίδι του νου και της καρδιάς είναι, σε μονοπάτια δύσβατα από φόβο και κατασκευάσματα σωρό. Ένα ταξίδι με πυξίδα τις λέξεις του και χάρτη τις προσευχές του συγγραφέα.
Δύσκολη, δε λέω, σε μέρη αχαρτογράφητα από πολλούς, ετούτη η πορεία. Σου ζητά να αφήσεις πίσω σου τα ρούχα και τα υποδήματα της στιγμής με την πρώτη λέξη. Να αφήσεις ρολόγια και λοιπά τιμαλφή και γυμνός πια, ορθός να σηκωθείς κι έτσι να βαδίσεις. Συνοδοιπόροι ο νους και η καρδιά. Εκείνος, ο άτιμος νους που όλα τα γεννά κατά τη βολή του και στα πλασάρει ως μία και μόνη αλήθεια. Και στενεύει το βλέμμα σου σιγά σιγά και στενεύει και τον κόσμο σου. Τόσο αντέχει. Μα έλα που υπάρχει κι η καρδιά που ζυγό δεν υποφέρει και τρώγεται με τη σάρκα μας. Δεν τη χωράν τα σύνορα του νου, τα όρια της ύλης κι αντριεύει και θεριεύει. Έχει να τα βάλει, βέβαια, και με τον Μέγα Φόβο και την Ελπίδα κι όλα τα βολικά του κόσμου τούτου. Δεν είναι μάχη εύκολη. Δεν είναι παιχνιδάκι, έχει όμως φαρέτρα γεμάτη. Συντάσσονται στο πλάι της το χθες μας, το σήμερα και το αύριο. Πρόγονοι κι απόγονοι. Συντάσσεται η πλάση με το χώμα, το νερό κι όλα της τα έμβια. Και το σύμπαν κι αυτό παρόν, με τους αιθέρες του, κομήτες και πλανήτες. Γιατί όλα είναι ένα και βαθιά συνδεδεμένα. Όλοι και όλα είμαστε ένα. Με αόρατες κλωστές δεμένοι κι όλοι μαζί περπατάμε. Είμαστε ο Σπόρος και η Μήτρα, ο Άνδρας κι η Γυναίκα, ο Ουρανός κι η Γη. Στον ύπνο μας, το όνειρο ενός προπάπου ξυπνά. Στην ανάσα μας ανταριάζουν όλοι οι άνεμοι. Ποτάμια και των πέντε ηπείρων, τα δάκρυά μας. Και ανάμεσα σε όλα τούτα, λέει ο Καζαντζάκης, και πιο βαθιά, φωλιάζει μια κραυγή αρχέγονη, ένα βοήθεια κι ένας θεός που περιμένει τον καθένα μας για να σωθεί. Δε θα μας σώσει, εμείς θα τον λευτερώσουμε και θα λευτερωθούμε από το λίγο μας. Θα σταθούμε όρθιοι και θα καταλάβουμε πως κάθε φορά που χάνουμε, χανόμαστε. Όλοι κι όχι ένας.
Δύσκολες σκέψεις θα μου πεις και δύσκολες κουβέντες και δη σε καιρούς χαλεπούς που μετράμε ενίοτε και το τάληρο. Πού καιρός για ταξίδια στον πυρήνα του κόσμου και της αφεντιάς μας. Πού κουράγιο για άγονους αγώνες. Κι αν καταλάβουμε ότι είμαστε υπηρέτες του όλου κι αφέντες του μαζί, πώς θα μας βοηθήσει; Εδώ και τώρα κι όχι στους αιώνες των αιώνων. Δε βαριέσαι. Δε χρειάζεται να τα σκαλίζουμε. Μας φτάνουν τα μικρά μας. Αυτά τα κουτσοβολεύουμε και βγαίνει η μέρα, βγαίνει η ζωή. Κι αν σκύψουμε και λίγο κι αν πούμε δέκα ναι, παραπάνω, τι έγινε; Κι αν δεν κάνουμε βήμα μπροστά; Μήπως είμαστε οι πρώτοι; Μα αυτό είναι που κραυγάζει ο Καζαντζάκης στην Ασκητική. Αυτό πολεμά. Μη βολεύεστε, λέει. Μη σκύβετε. Μη σταματάτε. Είστε πολεμιστές ζωσμένοι με όπλα ατσαλωμένα από το χθές, από απάτητα βουνά κι αστρόσκονη. Ο καθένας στο μετερίζι του, όρθιος να καρπίζει τη γη, να ανασταίνει τα ζωντανά της γης, να παλεύει με τις λέξεις με τους αριθμούς, τις μουσικές. Μην το βάζετε κάτω. Μη βολεύεστε. Δεν είστε ένα άδειο πουκάμισο. Ένας αριθμός μητρώου. Μια υπογραφή στο τέλος μιας σύμβασης. Είστε η ίδια η ζωή κι οφείλετε να την προασπίζετε και να την προάγετε με κάθε σας ανάσα. Είστε μια κραυγή που ζητά να λευθερωθεί από τα δεσμά του φόβου. Δεν είστε μόνο νους και τα κατασκευάσματά του. Δεν είστε μόνο καρδιά κι η τυφλή ορμή της. Δεν είστε μόνο συνέχεια του χτες και τα προσεχώς τού αύριο. Δεν είστε μόνο απο χώμα και νερό, σάρκα και αίμα δηλαδή. Είστε τα πάντα κι όλα μαζί. Είστε ο ίδιος ο θεός, ένας θεός της γειτονιάς που ξέρει τι θα πει ανάγκη κι αγώνας, πόνος και χαρά και δε σταματά. Δεν κάνει πίσω.
Λέει πολλά ο Νίκος Καζαντζάκης στην Ασκητική του. Λέει τα πάντα. Κάθε λέξη και μια σκέψη κι όλες μαζί βάζουν στο νου μας δύσκολα για να το ελευθερώσουν επιτέλους. Τα τελευταία χρόνια το έχω συνεχώς μαζί μου, για να μην ξεχνιέμαι κι αφήνομαι. Κι ας διάβασα κάπου, πως δε λέει δα, ο Καζαντζάκης και τίποτα ριξηκέλευθο και πως τα ’χουν πει ανά τους αίωνες προφήτες, άγιοι και γκουρού, όλα αυτά. Τι σημασία έχει τάχα; Όλα δεν έχουν ειπωθεί μήπως, μα έλα που δε φτάνει. Τα βήματά μας ακόμη μικρά και το χρέος μας ακόμη απλήρωτο. Ας τα διαβάσουμε ξανά, λοιπόν, με τη μαεστρία του Καζαντζάκη. Και ξανά και ξανά μήπως κι αφυπνιστούμε.
ΥΓ.1 Διαβάζεται μεγαλοφώνως και δη σε παρέες γιατί ξυπνά συζητήσεις, αναζητήσεις κι ερωταπαντήσεις που θέτουν σε τροχιά ό,τι κοιμάται εντός μας.
ΥΓ.2 Είναι μια καλή νέα άρχη για μια καλή νέα χρονιά με νέα φτερά που δε θα μας αφήσουν να καταποντιστούμε για άλλη μια φορά.
…Μια προσταγή μέσα μου :
-Σκάψε! Τι βλέπεις;
-Ανθρώπους και πουλιά, νερά και πέτρες.
-Σκάψε ακόμα! Τι βλέπεις;
-Ιδέες κι ονείρατα, αστραπές και φαντάσματα.
-Σκάψε ακόμα! Τι βλέπεις;
-Δε βλέπω τίποτα! Νύχτα βουβή, πυχτή σα θάνατος. Θα ’ναι ο θάνατος.
-Σκάψε ακόμα!
-Αχ! Δε μπορώ να διαπεράσω το σκοτεινό μεσότοιχο! Φωνές γρικώ και κλάματα, φτερά γρικώστον άλλο όχτο.
-Μην κλαις! Μην κλαις! Δεν είναι στον άλλο όχτο! Οι φωνές, τα κλάματα και τα φτερά είναι η καρδιά σου…
