Από την Αγγελική Κώττη //
Η Όλγα Σακαλή, πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων, μας απάντησε την παρακάτω ερώτηση:
-Το διοικητικό συμβούλιο του ΣΕΑ έκανε πρόσφατα επίσκεψη στη Βουλιαγμένη. Και διαπίστωσε πως κανείς δεν μπορεί να δει τον αρχαίο ναό του Απόλλωνα Ζωστήρα στο συγκρότημα των «Αστεριών» διότι η είσοδος είναι κλεισμένη. Ο ΣΕΑ, που έχει ήδη αντιδράσει για την πώληση του ναού μαζί με τα Αστέρια, πώς θα κινηθεί από εδώ και πέρα, μετά και τα νέα δεδομένα;
«Μιλώντας για ελεύθερη πρόσβαση σε αρχαιολογικούς χώρους και μνημεία είναι σκόπιμο να αναφέρουμε καταρχάς την εμπειρία που αποκομίσαμε μετά από μια επίσκεψη-αυτοψία που πραγματοποιήσαμε πριν από κάποιες μέρες ως ΣΕΑ (26.1.2016) στον ναό Απόλλωνα Ζωστήρα στην Βουλιαγμένη. Θέλοντας να διαπιστώσουμε τη δυνατότητα πρόσβασης στο μνημείο, τρία μέλη του ΔΣ επιχειρήσαμε να επισκεφτούμε τον ναό χωρίς να δηλώσουμε την ιδιότητά μας. Η έκπληξη ήταν δυσάρεστη όταν η υπαλληλος της εισόδου της ομώνυμης πλαζ μάς πληροφόρησε ότι θα μπορούσαμε να μπούμε για μιά ολιγόλεπτη επίσκεψη μετά από έγκριση της Διοίκησης του Αστέρα! Εναλλακτικά, θα έπρεπε να αρκεστούμε στη θέα που παρέχει προς τον ναό ένα παράθυρο με υαλοπίνακα που έχει κατασκευαστεί ειδικά γι’ αυτόν τον σκοπό επάνω στη συμπαγή ξύλινη περίφραξη της πλαζ.
Δυστυχώς στην παρούσα συγκυρία της οικονομικής και κοινωνικής κρίσης, το περιβάλλον και οι δημόσιοι χώροι βλέπουμε να μετατρέπονται σε ένα (ακόμη) πεδίο οικονομικής εκμετάλλευσης χωρίς να συνάδει με την αρχαιολογική νομοθεσία και δεοντολογία. Παραλίες, δασικές εκτάσεις, σπάνια οικοσυστήματα, ακόμη και το περιβάλλον αρχαιολογικών χώρων μπορεί, κάτω από ειδικά νομοθετικά καθεστώτα, να εκχωρηθούν για αποκλειστική οικονομική εκμετάλλευση. Οι εκάστοτε κυβέρνησεις δεν διστάζουν, υπό το βάρος της δημοσιονομικής πίεσης, να εκχωρήσουν το φυσικό και πολιτιστικό απόθεμα της χώρας σε μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα.
Ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, ανταποκρινόμενος στην αποστολή του για τη διάσωση και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της χώρας, υπό το πρίσμα του επιστημονικού του ρόλου, από την πρώτη στιγμή που ξεκίνησε αυτή η πολιτική εκποίησης και των φαστ τρακ μεγάλων έργων κατήγγειλε τον επιχειρούμενο παραγκωνισμό της Αρχαιλογικής Υπηρεσίας και των λειτουργών της και την αντισυνταγματικότητα αυτών των πολιτικών. Παράλληλα ανέλαβε μια σειρά δράσεων και πρωτοβουλιών σε συνεργασία με φορείς και συλλογικότητες που προσπαθούν να αποτρέψουν αυτήν την πολιτική και να δώσουν μια άλλη προοπτική στην πολύπαθη έννοια της ανάπτυξης.
Ειδικότερα για τον ναό του Απόλλωνα Ζωστήρα, που βρίσκεται εντός της έκτασης του Αστέρα Βουλιαγμένης, από το 2013 τονίζαμε ότι εξαιρείται μεν από την εκποίηση που επιχειρεί το ΤΑΙΠΕΔ, όμως τι ισχύει για τον περιβάλλοντα χώρο και τη δυνατότητα πρόσβασης των πολιτών σ’ αυτόν; Υφίσταται «προστασία» μνημείου, όταν οι όροι χρήσης και δόμησης στον περιβάλλοντα χώρο, που αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο του μνημείου, μπορούν να διαμορφωθούν κατά το δοκούν από τον όποιο επενδυτή; Υπάρχει «ανάδειξη» σε έναν ναό, που βρίσκεται εντός ιδιωτικής έκτασης και στον οποίο δεν επιτρέπεται η πρόσβαση στους επισκέπτες παρά μόνον εάν πληρώσουν εισιτήριο για την πλαζ; Τι σημαίνει τελικά στις μέρες μας «δημόσια περιουσία», όταν ολόκληρη η έκταση του Αστέρα, με τον αιγιαλό, την παραλία, τον περιβάλλοντα χώρο του μνημείου, και ένα από τα ελάχιστα άκτιστα σημεία του παραλιακού μετώπου της Αττικής, παραχωρείται σε ιδιώτες;
Τρία σχεδόν χρόνια μετά, αφού περάσαμε από το ΤΑΙΠΕΔ 1 στο ΤΑΙΠΕΔ 2 και με τις γνωστές αλλαγές στο πολιτικό σκηνικό κι αφού είδαμε να πωλούνται τα 14 αεροδρόμια, ο ΟΛΠ, η ΤΡΑΙΝΟΣΕ και με αφορμή την ολοκλήρωση της επένδυσης στον Αστέρα διαπιστώνουμε ότι, όχι μόνο παραμένει ανέπαφο όλο το μνημονιακό νομικό πλαίσιο που προβλέπει “ειδικές ρυθμίσεις” για τους κάθε λογής “επενδυτές”, αλλά το ΤΑΙΠΕΔ συνεχίζει ανενόχλητο το ξεπούλημα δημόσιας περιουσίας, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι σε αυτήν περιλαμβάνονται αρχαιολογικοί χώροι και περιβαλλοντικά ευαίσθητες περιοχές.
Η περίπτωση του Αστέρα είναι μεν χαρακτηριστική της συρρίκνωσης και της εκποίησης του δημόσιου χώρου (φυσικού και πολιτιστικού) που επιχειρείται τα τελευταία χρόνια στη χώρα μας, δεν είναι όμως δυστυχώς η μόνη. Αρκεί να θυμηθούμε τους αγώνες που δώσαμε και δίνουμε για τη διάσωση των αρχαιοτήτων εντός της χερσαίας ζώνης του ΟΛΠ (ο ΣΕΑ είχε καταθέσει Υπόμνημα υπέρ της αίτησης ακύρωσης της “Πρόσκλησης για την εκδήλωση ενδιαφέροντος…” του ΤΑΙΠΕΔ που είχε υποβάλει ο Δικηγορικός Σύλλογος Πειραιά και άλλοι φορείς στο ΣτΕ), την περίπτωση της Αφάντου στη Ρόδο, το Κάβο Σίδερο στην Κρήτη με τις fast track επενδύσεις και τα φαραωνικού τύπου τουριστικά έργα, αλλά και την ολική καταστροφή της ΒΑ Χαλκιδικής από την εταιρεία εξόρυξης με επίκεντρο τις Σκουριές, ή τις αρχαιότητες στο μετρό της Θεσσαλονίκης και τόσα άλλα που καθημερινά πλέον καλούμαστε να υπερασπιστούμε. Διαπιστώνουμε δυστυχώς, ότι έχουμε να επιτελέσουμε πολύ μεγαλύτερο και δυσκολότερο έργο με τα νέα δεδομένα. Συνεχίζουμε πάντα, σε στενή σύνδεση με τα επιμέρους κινήματα που υπερασπίζονται τη δημόσια περιουσία, η οποία κινδυνεύει άμεσα να εκποιηθεί.
Πάγια θέση του ΣΕΑ, είναι ότι τα μνημεία και οι αρχαιολογικοί χώροι, οι δημόσιες εκτάσεις, τα δάση, ο αιγιαλός και το τοπίο είναι δημόσια αγαθά, που προστατεύονται από το άρθρο 24 του Συντάγματος. Τα μνημεία και ο περιβάλλων χώρος τους αποτελούν μια αδιάσπαστη ενότητα και είναι αναγκαία η ενιαία προστασία τους. Απαιτούμε από την Πολιτεία να σταματήσει η εκποίηση της δημόσιας έκτασης στον Αστέρα Βουλιαγμένης από το ΤΑΙΠΕΔ και να μεριμνήσει το ΥΠΠΟ, ώστε να αναδειχθεί ο ναός και να διασφαλιστεί ελεύθερη πρόσβαση στο μνημείο για όλους τους επισκέπτες.»
