κείμενο Μαριλιάνα Ρηγοπούλου* //
Κάθε φορά που παρακολουθώ ένα έργο κλασσικής λογοτεχνίας, μου γεννάται πάντα το ίδιο ερώτημα, πως είναι δυνατόν μέσα στο πέρασμα των αιώνων η δυναμική αυτών των κειμένων αλλά και η πλήρης εφαρμογή τους όσων αφορά τις εξελίξεις της σύγχρονης κοινωνίας να είναι όλο και πιο ισχυρή, όλο και πιο επίκαιρη σαν να γράφτηκαν σήμερα. Ένα από αυτά τα έργα είναι και το «Πορφυρό νησί» του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ ο οποίος γεννήθηκε το 1891, που παρουσιάζεται από το ΔηΠεΘε Κοζάνης στο θέατρο «Άλφα-Ιδέα».
Ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους δραματουργούς της Ρωσίας, ένας συγγραφέας αλλιώτικος από τους άλλους της εποχής του, ασυμβίβαστος, επαναστάτης, εχθρικός προς την επίσημη ιδεολογία, γι’αυτό και τα βιβλία του αρχικά δεν τυπώνονταν, τα θεατρικά του έργα δεν προλάβαιναν να δουν τα φώτα της σκηνής, κατέβαιναν μία ημέρα πριν την πρεμιέρα, ο ίδιος για να εξοικονομεί τα προς το ζην αναλωνόταν στην επιμέλεια έργων ατάλαντων θεατρικών συγγραφέων κι όλα αυτά διότι σύμφωνα με τον Στάλιν έγραφε αντισοβιετικά, δεν σεβόταν και δεν ακολουθούσε τους κανόνες του σοσιαλιστικού ρεαλισμού σύμφωνα με τις επιταγές της πνευματικής ζωής του τόπου. Το έργο του διακρίνεται για την καυστική του σάτιρα και το διεισδυτικό του χιούμορ, πολλοί ήταν εκείνοι που επιχείρησαν να διακωμωδήσουν το Σοβιετικό σύστημα χωρίς ωστόσο να αγγίξει κανείς το υψηλό επίπεδο του Μπουλγκάκοφ, όπου η καυστική συγγραφική του δεινότητα έμοιαζε να είναι προάγγελος μιας άλλης εποχής, σαν να ξεπηδούσε όχι από το παρελθόν, ούτε από το παρόν, αλλά από το μέλλον. Η ανανέωση του Σοβιετικού θεάτρου είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το έργο του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ κυρίως μετά το 1955.
Σε συνεργασία με το θέατρο « Άλφα-Ιδέα», το ΔηΠεΘε Κοζάνης ανεβάζει στη σκηνή του θεάτρου « Άλφα-Ιδέα» την καυστική κωμωδία του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ « Πορφυρό νησί» σε σκηνοθεσία Μαρίας Βαρδάκα, ένα τολμηρό και δύσκολο εγχείρημα καθώς ο Μπουλγκάκοφ ως θεατρικός συγγραφέας χρήζει ιδιαιτέρων χειρισμών, λόγω του πλουραλισμού των σημειολογικών κατευθύνσεων που δίνει.
Η υπόθεση του έργου « Πορφυρό νησί» διαδραματίζεται το 1928 μέσα σ’ένα ρωσικό θέατρο, όπου ο θίασος ανεβάζει ένα παραμύθι για ένα φανταστικό νησί που κατοικείται από ιθαγενείς.
Ο μονάρχης του νησιού, το οποίο τελεί υπό την εξουσία του καταδικάζει σε θάνατο δύο ιθαγενείς ως υποκινητές επανάστασης, προκειμένου να μη χάσει την εξουσία του, την τελευταία όμως στιγμή καταφέρνουν να δραπετεύσουν και χάνονται στη θάλασσα. Τότε καταφθάνει στο νησί ένα πλοίο με Ευρωπαίους αριστοκράτες με τους οποίους ο μονάρχης έρχεται σε επικοινωνία και κλείνει μια συμφέρουσα συμφωνία και για τις δύο πλευρές, ανάλογα με τις ανάγκες του καθενός. Να πουλήσει στους Ευρωπαίους αριστοκράτες αρκετούς τόνους μαργαριτάρια που παράγονται κάθε χρόνο στο νησί, σε αντάλλαγμα μερικά βαρέλια ρούμι και μερικά μέτρα μεταξωτό ύφασμα. Κάποια στιγμή όμως το ηφαίστειο του νησιού, εκρήγνυται και τότε αλλάζουν όλα.
Η σκηνοθέτης Μαρία Βαρδάκα της οποίας αναλογούν τα εύσημα και για την μετάφραση του έργου, ανέδειξε με αριστοτεχνικό τρόπο την πολιτική αλληγορία του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ μέσα από την σκηνοθετική της προσέγγιση.
Φαινομενικά το έργο είναι μια κωμωδία, όμως οι προεκτάσεις του είναι τεράστιες, έτσι η Μαρία Βαρδάκα καλείται να ρίξει φώς σε όλες τις διαστάσεις του έργου πολιτικές, κοινωνικές, αισθητικές και το επιτυγχάνει με χειρουργική ακρίβεια. Καταδεικνύει με διειδή ματιά, τα κακώς κείμενα που συμβαίνουν μέσα στους κόλπους του θεάτρου, αναδεικνύοντας με ιδιαιτέρως ευφυή και ευρηματικό τρόπο όλες τις ίντριγκες, τις δολοπλοκίες των παρασκηνίων, αλλά και τις ψυχολογικές ανασφάλειες των ηθοποιών, τις προσωπικές τους ματαιοδοξίες, τις απεγνωσμένες μερικές φορές προσπάθειες να εξασφαλίσουν το ρόλο που θεωρούν σημαντικό για την καριέρα τους κι όλα αυτά δοσμένα με χειρισμούς γκροτέσκο κάποιες φορές κι άλλες πάλι με μια εσάνς από θέατρο του παραλόγου, καθώς ο Μπουλγκάκοφ έχει εισάγει το ευφυές τέχνασμα ταύτισης του με το ρόλο του ίδιου του συγγραφέα μέσα στο έργο.
Η ρηξικέλευθη ματιά της Μαρίας Βαρδάκα εισχώρησε σε βάθος κατορθώνοντας να προβάλλει το επαναστατικό πνεύμα του Μπουλγκάκοφ στην Τέχνη, στηλιτεύει τον φασισμό στην έκφραση, εξυμνεί την ελευθερία του λόγου, επαναστατεί απέναντι στη δημιουργία απρόσωπων ανθρώπων χωρίς κριτική άποψη, χωρίς ιδεολογική υπόσταση, φερέφωνα του καθεστώτος, χειραγωγούμενα, όπου το πολίτευμα τα χρησιμοποιεί προς ίδιον συμφέρον καταστρατηγώντας πλήρως τα δικαιώματά τους, παίζοντας παιχνίδια οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων στην πλάτη του λαού, του όποιου λαού, του κάθε λαού, του τότε, του τώρα, του αύριο, του λαού που έχει παραγκωνιστεί, του λαού που ο κοπετός του είναι η φωνή της ύπαρξής του. Αυτό ήταν το μεγάλο επίτευγμα της σκηνοθέτιδας. Μέσα από μια κωμωδία, από ένα παραμύθι, κατόρθωσε να ξεδιπλώσει τις μεγαλύτερες αλήθειες κάνοντας ταυτόχρονα αναγωγές της Ρωσικής κοινωνίας του 1928 με την σύγχρονη κοινωνική- πολιτική και οικονομική πραγματικότητα του 2018.
Στο ρόλο του συγγραφέα του έργου ο Χρήστος Καπενής με μια ερμηνεία δαψίλεια υποκριτικού τάλαντου, κατόρθωσε στο πρόσωπό του να ενσαρκώσει όλη την επαναστατική, αντισυμβατική ιδεολογία του Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, τόσο εναργής επί σκηνής, με χαρισματική άνεση και ευελιξία των εκφραστικών του μέσων υπήρξε καθηλωτικός.
Ένας δεκαμελής θίασος αποτελούμενος από τους Εύα Βάρσου, Δημήτρη Κακαβούλα, Χρήστο Καπενή, Σίφη Μηλιαράκη, Γιώργο Μπένο, Γιώργο Μπούγο, Ευθύμιο Ξυπολιτά, Δημήτρη Παπανικολάου, Χρήστο Σκούρτα και Γιάννη Φιλίππου με ξεχωριστές ερμηνείες, με άψογη κινησιολογία επί σκηνής την επιμέλεια της οποίας είχε αναλάβει η Κατερίνα Λιόντου, δημιουργούν μία παράσταση άκρως ολοκληρωμένη, απόλυτα σύγχρονη, πολυεπίπεδη, τόσο δυναμική στην εξελικτική της πορεία, που κρατά το ενδιαφέρον, αλλά συνάμα και τον ιδεολογικό προβληματισμό των θεατών αμείωτο απ’την αρχή ως το τέλος, έχοντας στη φαρέτρα τους το πιο ισχυρό των όπλων, το χιούμορ.
Ένα χιούμορ ευφυές, εύγλωττο, καυστικό, υψηλού επιπέδου που προσεγγίζει φιλοσοφικά το θεατρικό- κοινωνικό και πολιτικό γίγνεσθαι.
Την αρτιότητα της παράστασης ολοκληρώνουν αισθητικά τα σκηνικά του Δημήτρη Πολυχρονιάδη, τα κοστούμια του Κωνσταντίνου Γκουγκούνη, η μουσική την οποία επιμελήθηκε η Βάλια Σεβροπούλου και οι φωτισμοί της Βαλεντίνας Ταμιωλάκη.
Ολοκληρώνοντας θα ήθελα να επισημάνω πως αυτή η παράσταση το « Πορφυρό νησί» απ’το ΔηΠεΘε Κοζάνης είναι αληθινό έργο Τέχνης κι επειδή έχουμε να κάνουμε με Μπουλγκάκοφ δηλαδή με τον μεγαλύτερο επαναστάτη λογοτέχνη, μ’ένα πνεύμα φαεσίμβροτο δεν βρίσκω καλύτερο τρόπο για να κλείσω το κείμενό μου από τα λόγια του ίδιου σε μια επιστολή του που είχε στείλει το 1931 στο Στάλιν όπου έγραφε: « Στο χώρο των Ρωσικών γραμμάτων στην ΕΣΣΔ ήμουν ο μοναδικός λογοτεχνικός λύκος. Με συμβούλεψαν να βάψω τη γούνα μου. Ανόητη συμβουλή….
Ο λύκος κι αν τον βάψεις ή αν τον κουρέψεις δεν θα μοιάζει με λουλού».
*Η Μαριλιάνα Ρηγοπούλου είναι: εκπαιδευτικός, σοπράνο, κριτικός θεάτρου.
Ινφο
Η παρασταση ανεβαίνει τις Πέμπτες στο θέατρο Άλφα Ιδέα
Εισιτήρια: 12 ευρώ (κανονικό), 8 ευρώ (Άνεργοι, φοιτητές, Α.με.α.)
Προπώληση: 8 ευρώ στο ταμείο το θεάτρου τηλ. 2105238742 και στο viva.gr
ΜΕ ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ΤΟΥ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΠΟΥΣΚΙΝ
Άλφα Ιδέα – 28ης Οκτωβρίου (Πατησίων) 37 & Στουρνάρα 51
Πολυτεχνείο – Αθήνα 104 32
Τηλέφωνο Ταμείου:
210 5238742
