Από την Αγγελική Κώττη //

Μπορεί να μην απέκτησε σταυρό στην κορυφή της, όπως προφανώς ήθελε η ιερά μητρόπολις Θεσσαλονίκης, αλλά η Ροτόντα μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO, δεν γλιτώνει, εν τέλει, την παράδοσή της στους παππάδες. Το ρωμαϊκό μνημείο, που άνοιξε πρόσφατα τις πύλες του ξανά στο κοινό, δεν θα αργήσει να αποκτήσει μόνιμη Αγία Τράπεζα, στασίδια και, ίσως… πολυελαίους.

Τα δύο πρώτα, μαζί με κάτι βελούδα αγνώστου χρήσης, τα έχει ήδη προμηθευθεί η αρμόδια εφορεία Αρχαιοτήτων Θεσσαλονίκης, όπως μπορεί κανείς να δει ρίχνοντας μια ματιά στη Διαύγεια. Οι πολυέλαιοι έρχονται και πάνε σετάκι με τη «βυζαντινή μεγαλοπρέπεια» που ονειρεύονται κάποιοι από την αρχαιολογική υπηρεσία, για ένα μνημείο που δεν είναι βυζαντινό. Οσο για τον σταυρό; Δεν θα αργήσει, καθώς όλα δείχνουν.

Θυμίζουμε: η Ροτόντα κτίστηκε στα χρόνια του καίσαρα Γαλερίου, γύρω στα 306 μ.Χ., ως ναός του Δία ή του Κάβειρου ή κατ΄ άλλους ως Μαυσωλείο του ιδίου. Στον άξονά της κατέληγε πομπική οδός που συνέδεε τη θριαμβική αψίδα του Γαλερίου με το ανακτορικό συγκρότημα, που έχει ανασκαφεί νοτίως της Εγνατίας οδού. Μετατροπή του σε χριστιανικό ναό, αφιερωμένο πιθανότατα στους Ασωμάτους ή Αρχαγγέλους, συντελέστηκε στη διάρκεια των παλαιοχριστιανικών χρόνων, άγνωστο πότε ακριβώς.

Μεταξύ 1523-24 και 1590-91 εκεί στεγάστηκε η Μητρόπολη Θεσσαλονίκης, όταν η προγενέστερη μητρόπολη (ναός της Αγίας Σοφίας) είχε γίνει τζαμί.Το 1590/1 μετατράπηκε σε τζαμί από τον Σεΐχη Σουλεϊμάν Χορτατζή Εφέντη. Μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1912, ξαναχρησιμοποιήθηκε το κτίριο σαν χριστιανικός ναός. Το 1914 έγιναν ανασκαφές από γάλλους της Στρατιάς της Ανατολής, επιβλεπόμενες από έλληνες και δανούς. Το 1917 ο Ελευθέριος Βενιζέλος ανακήρυξε το κτίριο σαν Μακεδονικό Μουσείο, κι έτσι αποτελούσε εκθετήριο χριστιανικών γλυπτών μέχρι τον σεισμό του 1978 οπότε και προξενήθηκαν σοβαρές βλάβες στο μνημείο. Αργότερα, έγινε απόπειρα να φιλοξενηθούν μερικές κοσμικές εκδηλώσεις εκεί όλα όμως τελείωσαν άδοξα όταν σε συναυλία τζαζ του Σάκη Παπαδημητρίου, εξαγριωμένος θρησκόληπτος όχλος με επικεφαλής ρασοφόρους εισέβαλε και κατέστρεψε το πιάνο, ματαιώνοντας την εκδήλωση.

ροτοντα

Και ενώ καθ’ όλη τη δεκαετία του 90 δόθηκαν μεγάλες μάχες για την κοσμική υπόσταση του μνημείου, και κερδήθηκαν μάλιστα στο Συμβούλιο της Επικρατείας, ο Ευάγγελος Βενιζέλος δεν το έβαζε κάτω. Ανέπεμψε στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο την υπόθεση και πέτυχε να μη γίνονται μόνο τρεις θρηκευτικές λειτουργίες κατ’ έτος, αλλά και μία λειτουργία κάθε μήνα. Εκτοτε χρησιμοποιείται ως λατρευτικός χώρος.

Σήμερα κατηγορούν τον Αριστείδη Μπαλτά, αλλά το «αμάρτημα» του υπουργού δεν είναι αυτό. Είναι ότι επιτρέπει, με την υπουργική απόφαση που υπέγραψε, να μετατραπεί οριστικά σε θρησκευτικό το κοσμικό μνημείο, με την μονιμοποίηση των θρησκευτικού χαρακτήρα εγκαταστάσεων. Αν θέλετε, και το ότι δεν ανέπεμψε το θέμα των μηνιαίων λειτουργιών, αλλά δέχτηκε την προηγούμενη απόφαση ως είχε. Προφανώς και έπρεπε να το φιλοσοφήσει…