Του Γιάννη Παναγόπουλου
Μέσα από τη μουσική ο Στάθης Καλυβιώτης τα είδε όλα. Χαρές και απογοητεύσεις. Εκπλήξεις που μπροστά τους άλλες φορές κάθονταν το «συν», άλλες το «πλην», άλλες ο γλυκόπικρος συνδυασμός τους. Θες ένα παράδειγμα. Το νέο άλμπουμ, που η Κρίστη Στασινοπούλου και εκείνος έφτιαξαν με τίτλο «NYN», κυκλοφόρησε στη διάρκεια του, παράξενου, 2016. Στην Ελλάδα απλά πέρασε ως μια ακόμα δισκογραφική κυκλοφορία. Στο εξωτερικό αποθεώθηκε. Πόσο αντιφατικό; Δεν είναι η πρώτη φορά που στο ντουέτο Κρίστη – Στάθης συμβαίνει αυτό. Είναι άχαρο που επαναλαμβάνεται. Όπως και να έχει λέμε πως η μουσική «υπαγορεύει» τη ζωή του από τότε που ήταν πολύ μικρός. Πόσο μικρός; Ας πούμε πολύ πριν οι «Ανυπόφοροι» γίνουν μπάντα που θα έπαιζε New Wave στην αυγή της δεκαετίας του 1980.
– Θυμάσαι ποιο είναι το πρώτο άλμπουμ που αγόρασες συνειδητά;
-Δεν θυμάμαι ποιο ήταν πρώτο, η εποχή έτρεχε και οι δίσκοι έλιωναν στα πικ-απ. Το “Easter” της Patti Smith, το “Machine Head” των Deep Purple, ο πρώτος δίσκος των Dire Straits, το ‘The Last Waltz” των Band, το “Rocket to Russia” των Ramones, το “Never mind the Bollocks” των Pistols, το “Woodstock”, μια ανταλλαγή δίσκων που ξεφορτώθηκα, αμερικάνικη έκδοση του “Fun in Acapulco” του Elvis Presley για τον πρώτο δίσκο των Clash μαζί με το “Rattus Norvegicus” των Stranglers και το “Rastaman Vibration” του Marley.
– Και τι θυμάσαι από την πρώτη πρόβα που έκανες;
-Στο σχολείο μου, το Α’ Γυμνάσιο στην Πλάκα, κάναμε πρόβες για διάφορες γιορτές. Εκεί γνώρισα το 1979 προς ΄80, τον Γιώργο Γλυνέλη, έπαιξα στα ντραμς το intro του ‘Nice ‘n Sleazy” των Stranglers και αμέσως πιάσαμε την κουβέντα, τα βρήκαμε και κανονίσαμε να φτιάξουμε συγκρότημα και να κάνουμε πρόβες. Εκείνος έπαιζε ήδη μπάσο, εγώ δεν είχα όργανο κι έπαιζα ή μάλλον βαρούσα ό,τι έπεφτε στα χέρια μου. Η πρώτη πρόβα έγινε στην αποθήκη ενός μαγαζιού με τουριστικά είδη στην Πλάκα, ο ιδιοκτήτης του έπαιζε μουσική και μας δάνειζε τα όργανά του. Εγώ, ο Γλυνέλης και άλλοι δύο Γιώργηδες. Το κτίριο σήμερα είναι εγκαταλελειμμένο, όποτε περνάω από εκεί θυμάμαι εκείνη την πρόβα σα να έγινε χτες.
-Έχεις άποψη γιατί όλη εκείνη η σκηνή επιστρέφει σήμερα;
-Όχι ακριβώς. Μερικές φορές σκέφτομαι το όλο πράγμα κάνοντας μια αφαίρεση. Σήμερα επιστρέφουμε σε μια πραγματικότητα που συνέβη 35 – 40 χρόνια πριν. Αν κάναμε την ίδια πράξη, δηλαδή στη διάρκεια της δεκαετίας του ’80 δοκιμάζαμε να επιστρέψουμε στο παρελθόν αφαιρώντας τον ίδιο αριθμό χρόνων, το αποτέλεσμα θα μας έβγαζε στη δεκαετία του 1940. Κάπου στον εμφύλιο.
-Πάντως με τους ανθρώπους που κάποτε παίζατε στους «Ανυπόφορους» βρίσκεστε ακόμα.
-Και βρισκόμαστε και κατά καιρούς προβάρουμε. Είναι κάτι που μας αρέσει να κάνουμε. Αλλά μέχρι εκεί. Κάποια στιγμή υπήρξε η σκέψη να ξαναφορμάρουμε την μπάντα. Είπα όχι. Δεν είχαμε να παρουσιάσουμε κάτι καινούριο. Και αν παίζαμε θα το κάναμε με την ίδια λογική που το κάνουν και οι Stress. Θα παίζαμε μόνο για κάποιο σκοπό.
– Θυμάσαι ποια ήταν η συναυλία που είπες…”εγώ θ’ ασχοληθώ επαγγελματικά με τη μουσική και τίποτε άλλο”;
-Όχι, δεν θυμάμαι μια συγκεκριμένη στιγμή. Οι γονείς μου λένε ότι από μωρό καθόμουν με τις ώρες πάνω από το πικ-απ να ακούω μουσική. Θυμάμαι σαν χτες την ορχήστρα στη σκηνή της Αίγλης του Ζαππείου, τέλη του ΄60, η γιαγιά μου να με πηγαίνει στις κούνιες που είχε εκεί κι εγώ να βλέπω σαν μάγους τους μουσικούς που έπαιζαν. Ο θείος μου, μου είχε πάρει λένε ένα μπαγλαμαδάκι, κάποια στιγμή εξαφανίστηκε με άγνωστο τρόπο το όργανο. Αργότερα, σε κάποια πρωινή προβολή σε σινεμά στους Αμπελόκηπους, στο “Αστρον” νομίζω, είδα το “Μοντερέυ Ποπ φεστιβάλ” και μια πρωτόγνωρη αίσθηση ελευθερίας μού άλλαξε τις προτεραιότητες. Καταλυτικό ρόλο έπαιξε η γνωριμία μου με την Κρίστη, δεν νομίζω ότι θα είχα ασχοληθεί επαγγελματικά αν δεν ήμασταν μαζί.
-Το να ανακοινώσεις στην οικογένειά σου πως θ’ ασχοληθείς με τη μουσική ήταν κάτι εύκολο;
-Καθόλου εύκολο. Η πρώτη αντίδραση όταν με είδαν να πηγαίνω να κάνω πρόβα ήταν ότι θα με κρεμάσουν ανάποδα έτσι και αρχίσω να παίζω μουσική, έπεφτε και ξύλο τότε. Είχαν άλλα σχέδια και όνειρα για μένα ήταν και η εποχή και οι νοοτροπίες πάρα πολύ διαφορετικές και συντηρητικές σε σχέση με τώρα. Για καιρό συνέχισα και πήγαινα για πρόβες και συναυλίες κρυφά, από τα 14 μέχρι 16 χρονών περίπου. Μετά από αρκετό καιρό και πολλές διαμάχες η συμπεριφορά τους επιτέλους άλλαξε, το δέχτηκαν και με βοήθησαν. Μου έδωσαν και σαν συμβουλή ότι αν θέλω να πετύχω σε αυτό που κάνω, να το κάνω πάντα με μεράκι και αγάπη.
– Πότε γνώρισες την Κρίστη Στασινοπούλου;
-Το 1989, στο “Αν” στα Εξάρχεια.
-Και μετά…
-Είχε τελειώσει μια συναυλία της και πήγα στα παρασκήνια να της πω συγχαρητήρια. Δεν χαθήκαμε. Μετά, για ένα μεγάλο διάστημα πιάναμε κουβέντα για τη μουσική. Εγώ έρχομαι από τη δεκαετία του ’70, εκείνη είχε άλλες μουσικές καταβολές. Ο ένας ήθελε ν’ ανοίξει τους μουσικούς ορίζοντες του άλλου εκπλήσσοντάς τον.
– Ποιο είναι κατά την γνώμη σου το My Life In the Bush of Ghosts της Ελλάδας;
-Ο “Μπάλλος” του Σαββόπουλου με τα Μπουρμπούλια, το “Μεταφοραί Εκδρομαί Ο Μήτσος” του Πουλικάκου και “Η Εκδίκηση της Γυφτιάς” του Ξυδάκη και του Ρασούλη, είναι για μένα δίσκοι σταθμοί στην ελληνική μουσική.
– Έχω γνωρίσει κόσμο που ξεκίνησε από τη δεκαετία του 1980. Άλλοι ασχολήθηκαν με τη μουσική. Άλλοι έκαναν άλλα πράγματα. Όλοι όταν τους μιλάς για την punk-rock εποχή φορτίζονται συναισθηματικά. Γιατί;
-Ο χρόνος στολίζει το παρελθόν με νοσταλγία, καλύπτει τα άσχημα και αφήνει να φαίνονται μόνο τα όμορφα. Προσωπικά δεν την νοσταλγώ καθόλου, ιδιαίτερα το δεύτερο μισό της, μόλις δηλαδή τελείωσα μια απαίσια 26μηνη θητεία και ξαναβρέθηκα στην Αθήνα που όλα είχαν αλλάξει, όπως κι εγώ είχα αλλάξει, άλλαξαν και τα στέκια, τα γκρουπ, η μουσική, οι άνθρωποι, ήμουν σαν χαμένος. Έκανα πολλά χρόνια να συνέλθω και ευτυχώς η δεκαετία έκλεισε με το που γνώρισα την Κρίστη. Από τα μοναδικά και ανεπανάληπτα καλά της δεκαετίας κρατάω την πρώτη φάση των πανκ και new wave γκρουπ, τη “Σοφίτα” του Ηρακλή Τριανταφυλλίδη και όλους όσους δούλευαν, σύχναζαν και έπαιζαν εκεί.
-Άκουσα καλά, 26 μήνες θητεία;
-Βάλε 27. Παίζει και ο μήνας των φυλακών που έτρωγα τους προηγούμενους 26.
-Δηλαδή όταν τελείωσες την θητεία σου ο κόσμος πώς σου φάνταζε;
-Τι να πω; Πώς να το σχολιάσω αυτό; Λες και είχα πετάξει δύο και βάλε χρόνια της ζωής μου. Ένα παράδειγμα μπορεί να είναι και ο «Πήγασος». Δεν πήγα ποτέ εκεί. Από περιγραφές έχω μάθει το όλο πράγμα. Πως δηλαδή εκεί έπαιζαν συχνά συγκροτήματα. Όταν μπήκα στρατό ο «Πήγασος» άνοιγε. Και όταν τελείωσα τη θητεία μου ο «Πήγασος» είχε κλείσει.
-Τι θυμάσαι από το πρώτο λάιβ των Ανυπόφορων;
-Πως είχαμε κλείσει να εμφανιστούμε σε πρωινό σε θέατρο αλλά δεν είχαμε όργανα να παίξουμε. Οι Parthenogenesis, που τότε έκαναν πρόβες στο Παγκράτι, μας δάνεισαν τα δικά τους.
– Πώς λέγεται το όργανο που έχεις, σήμερα, στη σκηνή;
–Στεριανό λαούτο, το περνάω από εφέ, φίλτρα, λουπαδόρους και ενισχυτές. Παράλληλα χρησιμοποιώ groove box με διάφορους δικούς μου ήχους.
– To “ούτι” της Ελλάδας είναι το μπουζούκι;
-Το μπουζούκι χαρακτηρίζει τη σημαντικότερη περίοδο της ελληνικής λαϊκής μουσικής, όπως το ούτι χαρακτηρίζει την τουρκική και την αραβική μουσική. Την δεκαετία του ’60, λόγω της ταινίας “Ζορμπάς”, “Ποτέ την Κυριακή¨, της εμφάνισης του τουρισμού, το μπουζούκι ταυτίστηκε με οτιδήποτε αφορά την Ελλάδα. Από κάποια στιγμή και μετά η μετατροπή της λαϊκής μουσικής σε “tzatziki music” και “opa music” και το αντιπαθητικό βλαχο-lifestyle των θαμώνων των μαγαζιών με λαϊκή μουσική, κακοχαρακτήρισε και το όργανο. Ευτυχώς τα τελευταία χρόνια έχει αρχίσει να αλλάζει αυτό.
– O David Byrne έχει πει πως η World μουσική είναι ένας ανεξερεύνητος θησαυρός. Συμφωνείς με αυτό;
-Αν και πλέον ο όρος “world music” είναι προβληματικός, συμφωνώ απολύτως. Υπάρχουν περίπου 200 χώρες στον κόσμο, μιλιούνται περίπου 6800 διαφορετικές γλώσσες και υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες είδη μουσικής. Γι’ αυτό και στην αρχή είπα ότι ο όρος “World music” είναι προβληματικός, είναι τεράστιο και το μέγεθος και η ποικιλία που καλείται να περιγράψει.
-Γιατί βάζεις την λέξη “προβληματικός” πριν το World Music;
-Γιατί έτυχε να γνωρίσω τους ανθρώπους που τον σκέφτηκαν. Ο μουσικολόγος και ραδιοφωνικός παραγωγός του BBC Charlie Gillet μαζί με μια ομάδα ανθρώπων με ιδιαίτερες γνώσεις στη μουσική σκέφτηκαν τον όρο. Ήθελαν να εντάξουν ένα ακόμα «ράφι» στα δισκάδικα. Η σκηνή της μουσικής με στοιχεία παραδοσιακής μουσικής μεγάλωνε. Και κάποια στιγμή «ζήτησε» την αυτονομία της στους χώρους που θα πωλούνταν. Υπήρχαν μια σειρά σχήματα και καλλιτέχνες που δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν στο ράφι της «φολκ» μουσικής, του «ροκ» ήχου. Ήταν μια εποχή που ένας νέος ορίζοντας στη μουσική άνοιγε. Και έπρεπε κάπως να ονομαστεί για να ατμοποιηθεί από το κοινό που θα το έψαχνε για να αγοράσει άλμπουμ του.
-Πότε γνώρισες τον Charlie Gillet;
-Στις αρχές του 2000. Πρέπει να ήταν 2001 μετά από την συναυλία μας με την Κρίστη στο Λονδίνο στο Θέατρο Barbican. Παίξαμε και την επόμενη μέρα μάς κάλεσε στο στούντιο του BBC να ηχογραφήσουμε κομμάτια μας για το πρόγραμμά του.
-Είχε κάτι σαν το πρόγραμμα του John Peel;
-Ναι. Και θυμάμαι πως μετά από εμάς ηχογραφούσε για την εκπομπή του Gillet o Elvis Costello.
-Σοβαρά μιλάς;
-Εντελώς. Γνωριστήκαμε. Μια χαρά άνθρωπος. Ήρεμος. Φιλικός. Ελεύθερος.
-Με την Κρίστη Στασινοπούλου και το σχήμα που ονομάσατε NYN πρόσφατα κυκλοφορήσατε το ομώνυμο (ΝΥΝ) άλμπουμ. Τι λέμε γι’ αυτό; Έχει μπει στις λίστες με τα «Καλύτερα της Χρονιάς» σε πολλά περιοδικά, ραδιοφωνικούς σταθμούς, τσαρτ επιτυχιών.
-Ναι, το «NYN», μάλιστα το «ΝΥΝ». Το NYN ήταν ένα άλμπουμ που φτιάξαμε για την ελληνική αγορά. Αυτό είχαμε στο μυαλό μας όταν το γράφαμε, όταν το ηχογραφούσαμε. Ζητήσαμε από μια σειρά εταιρείες στην Ελλάδα να το κυκλοφορήσουν. Καμία δεν δέχτηκε. Πρόβαλαν επιχειρήματα που δεν τα καταλαβαίναμε…
-Απευθυνθήκατε σε μεγάλες δισκογραφικές ούγιες;
-Όχι. Το κάναμε σε ανεξάρτητες. Κάποια στιγμή σκεφτήκαμε να το στείλουμε στο εξωτερικό. Μέσα σε μια μέρα είχαμε συμβόλαιο για το άλμπουμ από δισκογραφική εταιρεία της Βρετανίας. Ίσως καλύτερα που έγινε έτσι, δεν μας χάλασε καθόλου το γεγονός εννοείται.
