του Γιάννη Παναγόπουλου //
Πριν οι πληροφορίες και η έρευνα γίνουν θεατρικός διάλογος οι Δημήτρης Ντάσκας και Θέλεια Γρίβα βούτηξαν στην ιστορία διάβασαν και άκουσαν όσα χείλια ανθρώπων της Κοζάνης μπορούσαν γύρω από το μικρό και ευαίσθητο λουλούδι του κρόκου, του “κόκκινου χρυσαφιού”. Το έργο “Στίγματα” που θα παρουσιάσουν (8 – 12 Δεκεμβρίου) στο Δη.Πε.Θε. Κοζάνης δεν είναι, απλά, σενάριο έτοιμο προς χρση για τους ηθοποιούς που το ερμηνεύουν. Είναι μια καταγραφή στα όρια του ντοκουμέντου γύρω από την ανθρώπινη έκφραση που αναπτύχθηκε αναπτύσσεται πάνω στη σπανιότητα ενός φυτού. Μπορείς να δεις τη συνέντευξη με τους Δημήτρη Ντάσκα και Θάλεια Γρίβα ως επαναπροσέγγιση της ανθρώπινης φύσης σε μια εποχή που απλώς την προσπερνά.
-Τι στάθηκε αφορμή να μπείτε στο ταξίδι συγγραφής θεατρικού έργου;
Δημήτρης: Πάντα έγραφα. Κάτι αταξινόμητα μπασταρδεμένα κείμενα, κάτι ανάμεσα σε στίχους και ελεύθερα ποιήματα, κάτι ανάμεσα σε αποσπάσματα μυθιστορημάτων που δεν τελείωνα ποτέ και σε σκηνές ανολοκλήρωτων θεατρικών έργων. Και αφορμές ήταν πάντα τα πάντα. Ένα σκυλί που διασχίζει τη Σταδίου, μια ηλικιωμένη γυναίκα που ταΐζει περιστέρια στο Σύνταγμα, δύο τσιγάρα αφημένα σε ένα τασάκι στην Καλλιδρομίου, ένα ζευγάρι που τσακώνεται στην Πανόρμου, μια πόρτα αυτοκινήτου που κλείνει με θόρυβο στην Κατεχάκη. Τα πάντα είναι ιστορίες. Τρομερά ισχυρές μάλιστα. Αλλά μου ήταν πάντα αδύνατο να βάλω μια τελεία, να δώσω μια οριστική μορφή. Τα κείμενα άλλαζαν συνέχεια. Μου ήταν αδύνατο να πω «μέχρι εδώ φτάνει, δε θα το αλλάξεις άλλο, θα το παραδώσεις τώρα». Κάποια στιγμή ήρθε το θέατρο να δώσει ένα σχήμα, να θέσει μια προθεσμία, έναν στόχο, να βάλει ένα πλαίσιο. Κάπως να καναλιζάρει όλες αυτές τις χύμα σελίδες.
Θάλεια: Κι εγώ γράφω, από ανάγκη όμως, συνήθως για τις ανάγκες των θεατρικών έργων που σκηνοθετώ. Όταν θες να εκφράσεις κάτι, ο πιο άμεσος τρόπος είναι να μιλήσεις γι’ αυτό. Και τι είναι η συγγραφή αν όχι η οργανωμένη μορφή της έκφρασης αυτών που μας απασχολούν;
-Το έργο σας με τι, με ποιους ασχολείται;
Δημήτρης: Το έργο “Στίγματα”, μιλάει κατ’ αρχάς για τον κρόκο Κοζάνης και τους ανθρώπους που ασχολούνται με αυτόν. Ξέρεις τι είναι ο κρόκος; Ε, πίστεψέ με, μέχρι πέρυσι τέτοια εποχή, εγώ δεν είχα ιδέα, ή είχα μια πολύ αμυδρή τελοσπάντων. Πέρυσι είχα ανέβει στην Κοζάνη για επαγγελματικούς λόγους και βρέθηκα να μιλάω με τους ανθρώπους της περιοχής για αυτό το λουλούδι. Οι μύθοι και οι ιστορίες που εμπνέονται από αυτό είναι κάτι το απίστευτο. Από την ελληνική μυθολογία μέχρι τους αλχημιστές του Μεσαίωνα, κι από τον Όμηρο μέχρι τον Βίκτωρα Ουγκώ, είναι αδιανόητο το πόσες αναφορές, πόσοι συμβολισμοί και παραλληλισμοί με τον κύκλο της ανθρώπινης ζωής υπάρχουν. Το βασικό όμως ήταν οι άνθρωποι. Γι’ αυτούς θέλαμε να μιλήσουμε και γι’ αυτούς μιλάνε τα Στίγματα. Μιλήσαμε με γυναίκες και άνδρες της περιοχής. Και σου λέω γυναίκες και άνδρες γιατί αλλιώς μας μίλησαν οι μεν κι αλλιώς οι δε. Αλλιώς όρισε ο κρόκος τη ζωή των γυναικών και αλλιώς των ανδρών. Πάντως ένα είναι σίγουρο. Υπήρχαν άνθρωποι που βασικές πτυχές της ζωής τους ήταν απόλυτα συνυφασμένες με τον κρόκο: η γέννηση, ο έρωτας, το σεξ, ο θάνατος, η επιβίωση. Ξέρεις, στην αρχή θέλαμε να βάλουμε κι έναν υπότιτλο: “Στίγματα -Μια παράσταση για τα μικρά πράγματα που μας στιγματίζουν τη ζωή”. Πολύ cheesy έτσι; Ευτυχώς στο τέλος το βγάλαμε!
Θάλεια: Τα Στίγματα μιλάνε για τον κρόκο Κοζάνης, σε ένα πρώτο επίπεδο. Σε δεύτερη βάση μιλάνε για τις ζωές των ανθρώπων και πώς αυτές επηρεάζονται από αυτά που ζουν, που αγαπάνε ή είναι υποχρεωμένοι να κάνουν για να επιβιώσουν μέσα στην κοινωνία. Και σε μια τρίτη ανάγνωση, για την ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, από τον Α Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά. Γιατί εκεί είναι το μεγάλο στοίχημα, πώς τα ‘μικρά πράγματα’ επηρεάζουν μεγάλες εξελίξεις και το ανάποδο, πώς δηλαδή ‘μεγάλες αποφάσεις’ επηρεάζουν την καθημερινή ζωή των απλών ανθρώπων. Βρήκαμε τα πάντα μέσα σε αυτό το φαινομενικά αθώο θέμα. Και φυσικά μάθαμε πράγματα για τη χώρα μας, για την Κοζάνη αλλά και για εμάς τους ίδιους.
-Θεωρείτε την παραγωγή θεατρικής εμπειρίας στην επαρχία πρόκληση;
Δημήτρης: Δεν ξέρω τι να σου πω. Πρόκληση είναι το κάνεις θέατρο γενικότερα, νομίζω. Το καλό όταν δουλεύεις σε μια πόλη όπως η Κοζάνη, που δεν έχει το χάος μιας Αθήνας ας πούμε, είναι ότι τα πράγματα γίνονται κάπως πιο σύντομα, πιο πυκνά. Γνωρίζεσαι πιο εύκολα και άμεσα με τους ανθρώπους που μπορείς να συνεννοηθείς και να συνεργαστείς, οι στόχοι είναι κάπως πιο καθαροί, δε φτάνεις στην πρόβα έχοντας περάσει μία ώρα στο λεωφορείο, ή στο μετρό ή στο αυτοκίνητο, οπότε και το μυαλό είναι λιγότερο βεβαρυμένο, πιο διαθέσιμο. Κάπως αρχίζεις να αποκτάς την αίσθηση ότι οι 24 ώρες μιας ημέρας μπορεί και να φτάνουν για όσα πράγματα θες να κάνεις, κάτι που στην Αθήνα το νιώθουμε όλο και πιο σπάνια.
Θάλεια: Η πρόκληση έχει πάντα να κάνει με το ανθρώπινο δυναμικό. Γι’ αυτόν τον λόγο, όταν υπάρχει εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό, όρεξη και θετική διάθεση απέναντι στην τέχνη του θεάτρου, οι συνθήκες είναι οι σωστές, όπου και να βρίσκεται κανείς. Στην Κοζάνη είχαμε την τύχη να συνεργαστούμε με ανθρώπους που αγαπάνε αυτό που κάνουν, και δίνονται σε αυτό. Μαζί με το Δημήτρη, ανεβήκαμε για την παραγωγή του Χορεύοντας στη Λούνασα, στο Δη.Πε.Θε. Κοζάνης, πέρυσι τέτοια εποχή περίπου, και αν στο τιμόνι του Δη.Πε.Θε. δεν ήταν καλλιτεχνική διευθύντρια η Ελένη Δημοπούλου, δεν είχε τους συνεργάτες που έχει, και την υποστήριξη από το Θέμη Λιάκο, τον πρόεδρο του Δη.Πε.Θε., θα πηγαίναμε για δύο μήνες, θα παίζαμε τις παραστάσεις μας και θα φεύγαμε. Όμως, η Ελένη έχει όραμα για το τι σημαίνει θέατρο και κάνει κάτι πολύ τίμιο, μένει στην Κοζάνη και ασχολείται προσωπικά. Έτσι μας ενέπλεξε σε διάφορες δραστηριότητες. Κάναμε μια παράσταση με την εφηβική ομάδα του Δη.Πε.Θε., γνωρίσαμε τα εργαστήρια ενηλίκων, είπαμε παραμύθια στην Κιβωτό (Κέντρο Αποκατάστασης Ατόμων με Ειδικές Ανάγκες) και πήραμε μέρος σε συναυλία! Και φυσικά ξεκινήσαμε την έρευνα για τα Στίγματα. Όλα αυτά μας δέσανε με τον τόπο και τους ανθρώπους του, μας έκαναν μέρος του συνόλου κι αυτό είναι το σημαντικό όταν κάνουμε θέατρο σε όποιον τόπο κι αν βρίσκεται κανείς.
-Πότε γράψατε το έργο σας; Θυμάστε πότε είπατε πως θέλετε να το γράψετε; Αυτά που συνέβαιναν τότε πόσο διαφορετικά είναι σήμερα;
Δημήτρης: Η δημιουργία των Στιγμάτων πέρασε από τρεις χονδρικά φάσεις. Η έρευνα ξεκίνησε τον Γενάρη του 2017. Βιβλία, συναντήσεις με κροκοκαλλιεργητές όλων των ηλικιών, συνεντεύξεις, διασταυρώσεις πληροφοριών κτλ. Οι πρώτες σκηνές άρχισαν να γράφονται τέλη Ιουλίου. Τέλος, το πρώτο δεκαπενθήμερο του Σεπτεμβρίου γράφτηκε ο κύριος όγκος του κειμένου και δόθηκε η τελική μορφή. Τα Στίγματα χρωστούν την ύπαρξή τους στην καλλιτεχνική διευθύντρια του Δη.Πε.Θε. Κοζάνης Ελένη Δημοπούλου και τον πρόεδρο Θέμη Λιάκο. Όταν πέρυσι, κατά της διάρκεια μιας χαλαρής συζήτησης μαζί τους, τους είπαμε “Γιατί το Δη.Πε.Θε Κοζάνης δεν κάνει μια παράσταση για τον κρόκο Κοζάνης, που αποτελεί ένα μεγάλο κομμάτι της ζωής των κατοίκων;” η απάντηση της Δημοπούλου ήταν αποστομωτική: “Και γιατί δεν την κάνετε εσείς αυτή την παράσταση;” Μιλάμε για έναν άνθρωπο που ξέρει να εμπνέει και να εμπνέεται, να εμπιστεύεται και ταυτόχρονα να προκαλεί τους ανθρώπους να ξεπεράσουν τα όριά τους. Οπότε, όπερ και εγένετο.
Η παράσταση “μιλά” για το πώς το λουλούδι του κρόκου, με τα μωβ πέταλα, τους κίτρινους στήμονες και τα κόκκινα στίγματά του, καθόρισαν τη ζωή όσων ασχολήθηκαν μαζί του, αγροτών, εργατών, μεσαζόντων, εμπόρων. Από τη μία έχουμε τις προσωπικές ιστορίες που μας αφηγήθηκαν οι κάτοικοι της περιοχής. Αυτές είναι ιστορίες που θα μπορούσαν να ζήσουν άνθρωποι κάθε γενιάς, ακόμα και σήμερα, με ελάχιστες διαφορές. Παράλληλα, γίνεται μια μικρή αναδρομή στον 20ό αιώνα, (μια περίοδος γεμάτη πολέμους και δικατορίες!), και στο πώς οι κάτοικοι της περιοχής συνασπίστηκαν για την στην ίδρυση του Αναγκαστικού Συνεταιρισμού το 1971. Η παράσταση, σε αυτό το κομμάτι της, δεν προχωράει χρονολογικά πέρα από αυτό το όριο. Τα γεγονότα που ακολούθησαν είναι πολύ πρόσφατα και οι αφηγήσεις που είχαμε άρχιζαν να θολώνουν, καθώς ο καθένας έβλεπε τα πράγματα από διαφορετική οπτική γωνία. Καθότι δεν ήταν η πρόθεσή μας να κάνουμε ένα ρεπορτάζ, διαλέξαμε σαν καταληκτικό όριο της ιστορικής αναδρομής αυτήν τη χρονολογία-ορόσημο.
Θάλεια: Πραγματικά, δεν έχω κάτι να προσθέσω. Με κάλυψε η απάντηση του Δημήτρη.
ΣΤΙΓΜΑΤΑ
των Δημήτρη Ντάσκα και Θάλειας Γρίβα
Καλλιτεχνική διεύθυνση: Ελένη Δημοπούλου
Σκηνοθεσία: Σοφία Αντωνίου
Επιμέλεια κίνησης: Μέλπω Βασιλικού
Μουσική: Νίκος Βαλταδώρος, Δημήτρης Ζαχαράκης
Σκηνικά-φωτισμοί: Richard Antony
Σχεδιασμός αφίσας : Ιφιγένεια Δούρα
Παίζουν τα μέλη της ομάδας “Η πόλη στη σκηνή” : Αλεξία Αντωνιάδου, Κωνσταντίνα Βαϊνά, Μάνθος Βαϊσίδης, Ντόνα Βασιλοπούλου, Πελαγία Γιαλλουράκη, Φωτεινή Γούλκα, Φώφη Ζαγορίτου, Σόνια Κούτσιανου, Βάια Λαμπροπούλου, Φωτεινή Πατσιούρα, Χάρης Σισμανίδης, Λόλα Τσίτσαρη
Παραστάσεις:
8-12 Δεκεμβρίου στις 21.15
Γενική είσοδος: 5€
Αίθουσα Τέχνης
Πάρκο Αγ.Δημητρίου
Δη.Πε.Θε. Κοζάνης
Πληροφορίες-Κρατήσεις: 2461024062
