Από την Αγγελική Κώττη //

Περιμένω το πόρισμα της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας, για να δω τι απέμεινε από το κάποτε περίφημο, αλλά εδώ και πολλά χρόνια χειμαζόμενο, Τέμενος Βαγιαζήτ μετά και τη χθεσινή πυρκαγιά. Δυστυχώς, ξέρουμε ήδη ότι η ξύλινη στέγη κατέπεσε. Δεν προτρέχω, αλλά επειδή έχω ζήσει πυρκαγιά, φοβάμαι πως κανένα από τα εσωτερικά ξύλινα στοιχεία δεν επέζησε και ότι η μοναδική για ισλαμικό θρησκευτικό μνημείο τοιχογραφία, έχει εξαφανιστεί από τη φωτιά και τους τόνους υδάτων.

Ο «θάνατος» του Βαγιαζήτ, το βάθεμα των πληγών του, αν προτιμάτε, είχε προαναγγελθεί εδώ και χρόνια. Το 1978 γλίτωσε από τις προσπάθειες των θερμοκέφαλων να το κατεδαφίσουν, αλλά είχε ήδη μεγάλα προβλήματα, που ουδέποτε αντιμετωπίστηκαν. Η στέγη που έχασκε πριν ευλαβικά χέρια τοποθετήσουν εκεί στέγαστρο, συντελούσε στο να καταστραφούν πολλά: αραβουργήματα, μια τοιχογραφία, αντίθετη με όσα θα περίμενε κανείς από το Ισλάμ, που απαγορεύει την απεικόνιση ανθρώπινων μορφών, καλλιγραφίες και μέρος του υπέρκομψου διακοσμητικού θόλου. Ο τελευταίος αποτελούνταν από μικρές σανίδες, κατάλληλα συναρμοσμένες μεταξύ τους και είχε αναρτηθεί από τον ξύλινο σκελετό της στέγης, καταλήγοντας σε τέσσερις πεσσούς μέσω ισάριθμων διακοσμητικών, ξύλινων τριγώνων.

vayazit4
Tμήμα της κατεστραμμένης στέγης του Μνημίου

-Στη δεκαετία του ’90 αποφάσισαν να το βοηθήσουν, σύντομα όμως και πάλι αφέθηκε στην τύχη του. Δύο χρόνια μετά, ακυρώθηκε η εφαρμογή της μελέτης. Αποτέλεσμα αυτών το μνημείο να γερνάει συνεχώς και να χρειάζεται μία μεγάλη παρέμβαση. Η οποία προετοιμαζόταν τώρα, μετά από διάφορες περιπέτειες που δεν είναι της παρούσης. Αλλά δεν  θα γίνει ποτέ.

Η γενική γραμματέας του υπουργείου διαβεβαιώνει πως θα αποκατασταθεί το μνημείο και ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, το ζητά με ανακοίνωσή του. Μάλιστα. Τι ακριβώς θα αποκατασταθεί όμως; Οι τοίχοι που παρέμειναν; Η ξύλινη στέγη, εμβαδού ενός χιλιομέτρου, που κατακάηκε και κατέρρευσε; Προφανώς όχι. Θα αντικατασταθεί το στέγαστρο, ίσως κατασκευαστεί και νέα στέγη (αν και οι διάφορες «Χάρτες» μνημείων θέτουν όρους ως προς την αυθεντικότητα) και θα απομακρυνθεί η αιθάλη από τους τοίχους. Αυτό δεν ονομάζεται αποκατάσταση σε απλά ελληνικά. Ονομάζεται «κλείσιμο» για λόγους ασφαλείας ενός σπουδαίου μνημείου που χάσαμε για πάντα. Ισως ακόμα και ο μιναρές, τυλιγμένος με μεταλλικές σκαλωσιές που έλιωσαν από τη φωτιά, να έχει προβλήματα. Θα φανεί σήμερα.

-Το πλέον σημαντικό για μένα, όμως, είναι το ακόλουθο ερώτημα: έχεις ένα κορυφαίο οθωμανικό μνημείο, το οποίο τόσα χρόνια έχεις αφήσει να ρημάξει και τώρα, επιτέλους, θα το αναστηλώσεις και θα το έχεις για πολιτιστική χρήση. Γιατί, κύριε κράτος, το έχεις αφύλακτο;

Ω, ναι, δεν είναι δυνατόν να φυλάς όλα τα μνημεία. Να το δεχτώ. Αλλά ΑΥΤΟ; Πώς είναι δυνατόν στη Θράκη να μη φυλάς αυτό; Επιπλέον: πώς είναι δυνατόν να μη φυλάς ΑΥΤΟ το μνημείο ούτε ένα  μήνα πριν από το δημοψήφισμα στη γειτονική Τουρκία; Πόσο εθνικά ανεύθυνος είσαι;

Όχι, καθόλου δεν υπονοώ σαμποτάζ ή άλλες εθνικιστικές ανοησίες. Η φωτιά, πιθανώς, προκλήθηκε εξαιτίας κάποιων εργασιών εκεί μέσα, δηλαδή εξαιτίας εγκληματικής αμέλειας. Αλλά επειδή ως γνωστόν ο διάβολος έχει πολλά ποδάρια, όταν το μεσημέρι ξεσπά φωτιά ΜΕΣΑ στο Τέμενος, βάζεις κάποιον να μείνει εκεί μέχρι το πρωί. Δεν έβαλες και λαμπάδιασε. Τρέχα να μαζέψεις τον Σουλτάνο τώρα. Ασε το κορυφαίο μνημείο που χάθηκε, δηλαδή…

Εννοείται πως δεν φταίνε ή δεν φταίνε μόνο και κυρίως οι εργάτες και οι χαμηλόβαθμοι. Η κεφαλή της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας έπρεπε να είχε λάβει μέτρα καιρό και καιρό πριν. Προφανώς όμως, υπουργός και γενική γραμματέας έχουν άλλες προτεραιότητες.

 

Το Μεγάλο Τέμενος του Διδυμοτείχου (Τέμενος Βαγιαζήτ) σύμφωνα με την παράδοση αρχίζει να κτίζεται στο κέντρο του Διδυμότειχου στα τέλη του 14ου αιώνα (1389-1402), από το σουλτάνο Βαγιαζήτ Α’ τον Γιλντιρίμ (Κεραυνό), για τον λόγο αυτό ονομάζεται τόσο από τους ντόπιους όσο και τους Οθωμανούς περιηγητές «Βαγιαζήτ Τζαμισί». Αλλά δεν πρόλαβε να ολοκληρωθεί λόγω της επέλασης των Μογγόλων στη Μικρά Ασία. Ολοκληρώθηκε με εντολή του σουλτάνου Μωάμεθ Α’ (1420-1421) από τον αρχιτέκτονα Ιβάζ πασά, από τους πιο φημισμένους αρχιτέκτονες της εποχής του.

Είναι το μεγαλύτερο τέμενος των Βαλκανίων και το πρώτο που κατασκευάστηκε από τους Οθωμανούς σε ευρωπαϊκό έδαφος και θεωρείται το σημαντικότερο οθωμανικό μνημείο της περιοχής και ένα από τα αρχαιότερα, μεγαλύτερα και πλέον αξιόλογα μωαμεθανικά κτίσματα στην Ευρώπη. Δεν ήταν κρίμα να μετατρέψουμε το μεγαλύτερο μέρος του σε στάχτη;