Trulli και Sassi
Κείμενο – Φωτογραφίες: Κώστας Λουκόπουλος //

 

anoigma

 

Από τις σουρεαλιστικές κατοικίες στις σπηλιές της Matera, στα παραμυθένια, κωνικά κτίρια του Alberobello. Τρεις έξοχες ποδηλατικές ημέρες στην καρδιά της ιταλικής Puglia και της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Στιγμιότυπο «δρόμου» στον νότο της γείτονος. Μετακίνηση και παιχνίδι, με φόντο την λαϊκή αρχιτεκτονική.

Στιγμιότυπο «δρόμου» στον νότο της γείτονος. Μετακίνηση και παιχνίδι, με φόντο την λαϊκή αρχιτεκτονική.

 

Η Puglia είναι το γνωστό «τακούνι» της ιταλικής «μπότας», έτσι όπως φαίνεται στον χάρτη. Βρέχεται από την Αδριατική στα ανατολικά και το Ιόνιο στα νότια. Η στρατηγική της θέση την μετέτρεψε διαχρονικά σε βασικό εμπορικό κέντρο που προσέλκυσε εισβολείς και αποίκους. Οι αρχαίοι Έλληνες ίδρυσαν εδώ τη διαβόητη «Μεγάλη Ελλάδα» (Magna Grecia). Η ξακουστή Via Appia, που ξεκινούσε στη Ρώμη και τελείωνε στο Brindisi, ολοκληρώθηκε γύρω στο 190 πΧ. Η νορμανδική επίδραση χαρακτηρίζει τις, διάσπαρτες στην Puglia, επιβλητικές Ρωμανικές εκκλησίες. Στην περιοχή γύρω από τη Foggia, στέκονται αγέρωχα πολλά από τα κάστρα που έκτισε ο βασιλιάς Φερδινάνδος ενώ το αρχιτεκτονικό ίχνος των Ισπανών εποίκων είναι φανερό στην επαρχία του Lecce. Αυτοί ήταν οι σημαντικότεροι σταθμοί της ιστορίας, την κληρονομιά των οποίων καλούμαστε να ανακαλύψουμε.

Το επίπεδο έδαφος της Puglia προσφέρεται για ποδηλασία. Η εύκολη πρόσβαση από την Ελλάδα, με το σύντομο θαλασσινό ταξίδι από Πάτρα ή Ηγουμενίτσα, αποτελεί επιπλέον επιχείρημα. Μια και μόνη διανυκτέρευση στο πλοίο της γραμμής, αρκεί για να αποβιβαστεί κανείς πρωί-πρωί στο Μπάρι και να επιχειρήσει την αξιόλογη, τριήμερη ποδηλατική εκδρομή που προτείνουμε. Αξιόλογη γιατί, εκτός από την ίδια τη χαρά και την ψυχική ανταμοιβή της ποδηλασίας σ’ ένα πολύ όμορφο φυσικό περιβάλλον, προσφέρει τη δυνατότητα της γνωριμίας με δύο προστατευόμενες από την UNESCO κωμοπόλεις.

Τρεις ποδηλατικές ημέρες λοιπόν, περίπου 250 εύκολα χλμ., με αφετηρία και κατάληξη το Μπάρι. Η διαδρομή διασχίζει την εκτεταμένη αγροτική περιοχή της ενδοχώρας, το Murge. Στο τέλος της πρώτης ημέρας, μπαίνουμε για λίγο στο διπλανό γεωγραφικό διαμέρισμα της Basilicata προκειμένου να επισκεφθούμε τα sassi, τις περίφημες κατοικίες μέσα στις σπηλιές της κωμόπολης Matera. Στη συνέχεια, ανακαλύπτουμε τον μαγικό κόσμο των trulli, τα γραφικά πέτρινα σπίτια με τις κωνικές σκεπές σ’ ένα τμήμα του Murgeπου δικαίως αποκαλείται «κήπος της Ιταλίας».

Το γνωστό ιταλικό πάθος για την ποδηλασία, έτσι όπως απεικονίζεται στο όμορφο επαρχιακό graffiti.

Το γνωστό ιταλικό πάθος για την ποδηλασία, έτσι όπως απεικονίζεται στο όμορφο επαρχιακό graffiti.

Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι

Τα 80 χλμ. που χωρίζουν το Μπάρι από την Matera, εγκαταλείπουν γρήγορα τον αστικό ιστό της πρωτεύουσας της Puglia για να μας οδηγήσουν στο Cassanodelle Murge (30 χλμ.) και από εκεί στην Altamura (53 χλμ.). Η άγρια ομορφιά του σιωπηλού τοπίου με τους ελαιώνες που διακόπτουν οι σποραδικοί βράχοι, εκτείνεται μέχρι τον μακρινό ορίζοντα που χάνεται στην αντηλιά. Η πόλη είναι ημιορεινό αστικό κέντρο που προσφέρεται για γρήγορη εξερεύνηση. Για λίγα χιλιόμετρα η διαδρομή συμπίπτει με την αυθεντική Via AppiaAntica, αλλά οι φαντασιακές εικόνες των Ρωμαίων εκατόνταρχων με την κλαγγή των ασπίδων και τα προστατευμένα με σανδάλια πόδια, διαλύονται στους θορύβους της μέτριας αλλά γρήγορα κινούμενης κυκλοφορίας. Το τελικό σκέλος της ποδηλασίας μέχρι την Matera είναι ηπιότερο.

Σήμερα, η Matera ανήκει στην Παγκόσμια Κληρονομιά της UNESCO αλλά μέχρι αρκετά χρόνια μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν απλώς η πόλη των 20000 τρωγλοδυτών. Άνθρωποι και ζώα κοιμούνταν μαζί ενώ η παιδική θνησιμότητα ξεπερνούσε το 50%. Τα περίφημα sassi της Matera, κτίρια κατασκευασμένα από ηφαιστειογενή πετρώματα στις σπηλιές του δίδυμου φαραγγιού, φιλοξενούσαν περισσότερο από το μισό πληθυσμό μέχρι που η τοπική κυβέρνηση τους υποχρέωσε να μετακομίσουν στις νέες συνοικίες τη δεκαετία του ’50. Το εντυπωσιακότερο χρονικό της παλιάς, σκληρής καθημερινότητας, βρίσκεται μέσα στις σελίδες του κλασικού βιβλίου του Κάρλο Λέβι, «Ο Χριστός σταμάτησε στο Έμπολι» (1945). Χρειάστηκε μισός αιώνας και πολλά χρηματικά κεφάλαια, προκειμένου να καταπολεμηθεί η ανέχεια και η ελονοσία. Πολλοί επιστρέφουν σήμερα για να ζήσουν μόνιμα στα sassiή για να περάσουν λίγες ημέρες σε κάποιο από τα πολυτελή δωμάτια ξενοδοχείων που δημιουργήθηκαν στις παλιές σπηλιές της εξαθλίωσης, τάση που υπαγορεύεται από τις μεταμοντέρνες αντιλήψεις περί στέγασης και ελεύθερου χρόνου και όχι φυσικά από την απάνθρωπη αναγκαιότητα του παρελθόντος.

Η Matera ανήκει στις εμπειρίες που μένουν στη μνήμη. Περπατώντας στις δύο βασικές περιοχές των sassi, τις Barisano και Caveoso, προσπαθούμε να συνειδητοποιήσουμε τι σήμαινε η απουσία ηλεκτρικού, τρεχούμενου νερού και αποχετευτικού συστήματος μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα. Στα ειδικά διαμορφωμένα sassi κοντά στην οδό Buozzi, οι ανυποψίαστοι επισκέπτες μπορούν να δουν πώς ζούσαν οι τελευταίοι κάτοικοι. Στο Centro Carlo Levi, βυθιζόμαστε στα ζωγραφικά έργα του καλλιτέχνη όπου ξεχωρίζει η γιγαντιαία τοιχογραφία που απεικονίζει τη ζωή των χωρικών.

Ποδηλατώντας στην «Μεγάλη Ελλάδα», χωρίς αλυτρωτικά συναισθήματα αλλά με συναίσθηση της ιστορικής συνέχειας.

Ποδηλατώντας στην «Μεγάλη Ελλάδα», χωρίς αλυτρωτικά συναισθήματα αλλά με συναίσθηση της ιστορικής συνέχειας.

Ο «Κήπος» στο Alberobello

Μόλις 72 χλμ. έως το Alberobello. O μοναδικός ήχος που διακόπτει τη σιγαλιά καθ’ οδόν προς το Gioia del Colle (39 χλμ.) προέρχεται από τα έντομα που δραστηριοποιούνται από την αυξανόμενη ζέστη. Αμπέλια και οπωρώνες, συμβάλλουν στην αίσθηση του κήπου που λέγαμε στην αρχή. Η εμφάνιση του πρώτου trulloμέσα στη δροσερή, απογευματινή βλάστηση, δημιουργεί μια αίσθηση ευπρόσδεκτου παραμυθιού. Εθνικό μνημείο από τη δεκαετία του ’30 και τόπος Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO από το 1996,ο φουτουριστικός «κήπος» με τα κωνικά κτίρια που είναι το Alberobello, μοιάζει όντως παραμυθένιο παρότι πολλές από τις εντυπωσιακές πέτρινες κατασκευές στεγάζουν σήμερα μαγαζιά με αναμνηστικά και εστιατόρια.

Μας χωρίζουν σχεδόν 90 χλμ. από το Μπάρι. Η τελευταία ποδηλατική ημέρα, περιλαμβάνει την αρχιτεκτονικά ενδιαφέρουσα Martina Franca, την πολεοδομικά κυκλική κωμόπολη Locorotondo και τις σπηλιές στο Grotte di Castellana. ΣτοMola di Bari, συναντούμε και πάλι την ακτή ενώ τα τελευταία 25 παραθαλάσσια, χαλαρά χλμ., μας φέρνουν στο λιμάνι της επιστροφής και τα αναπόφευκτα σχέδια για το προσεχές ποδηλατικό ταξίδι.

Πραγματική αποκάλυψη η Matera. Η κωμόπολη που ανέδειξε η μυθοπλασία του Κάρλο Λέβι αλλάζει πρόσωπο στον 21ο αιώνα.

Πραγματική αποκάλυψη η Matera. Η κωμόπολη που ανέδειξε η μυθοπλασία του Κάρλο Λέβι αλλάζει πρόσωπο στον 21ο αιώνα.

Trulli: Απαρχές και τεχνοτροπίες

Κυκλικά ή κυβικά, πέτρινα σπίτια με κωνικές στέγες, τα trulli είναι κτισμένα χωρίς καθόλου συνδετικά υλικά. Οι χαρακτηριστικές στέγες κατασκευάζονται από chiancarelle, πανομοιότυπα κομμάτια σχιστόλιθου, τοποθετημένων σε ομόκεντρους κύκλους. Στην κορυφή υπάρχουν πυραμίδες ή σφαίρες που συχνά διακοσμούνται με αστρολογικά ή θρησκευτικά σύμβολα. Οι απαρχές της ιδιότυπης αρχιτεκτονικής παράδοσης συνδέονται με τα nuragheτης Σαρδηνίας, τα γαλλικά bories και άλλες παρόμοιες κατασκευές σε Ισπανία και Τουρκία.

Μια θεωρία ισχυρίζεται ότι η ξηρή κατασκευή ευνοούσε την ταχεία διάλυση και ανακατασκευή των trulli, που παρέκαμπτε έτσι την απαγόρευση ανέγερσης πόλεων από τους φεουδάρχες χωρίς βασιλική αδειοδότηση. Η μεγαλύτερη συγκέντρωση των γραφικών κατασκευών, που στις ημέρες μας αποτελούν άλλο ένα προνομιακό πεδίο της τουριστικής βιομηχανίας, εντοπίζεται μέσα και γύρω στο Alberobello.

 

Πηγή: www.fractalart.gr