Από την Αγγελική Κώττη //

Είχαν ζήσει οι αρχαίοι Αθηναίοι αδελφοκτόνους πολέμους; Η Ιστορία μέχρι τώρα διαβεβαίωνε πως και αυτό είχε συμβεί. Τις τελευταίες μέρες ωστόσο, με ένα συγκλονιστικό εύρημα στο Φάληρο, η Αρχαιολογία έρχεται επίκουρη της Ιστορίας και προσφέρει τα τεκμήρια. Ενα πολυάνδριο με – προς το παρόν- 80 δεσμώτες, που ωστόσο ετάφησαν κατά παράταξη, «φώναζε» από την αρχή ότι επρόκειτο για σημαντικό γεγονός. Λίγες μέρες πριν, μια τριφυλόστομη οινοχόη, ένα μικρό αλλά με εξαιρετική σημασία αγγείο, πρόσφερε ασφαλή χρονολόγηση: τρίτο τέταρτο του 7ου αι.π.Χ. (650- 625 π.Χ.) Τουτέστιν, μέσα ή κοντά στην εξέγερση του Κύλωνα, που έγινε στα 632 π.Χ. και είχαμε το Κυλώνειον Αγος και την εξορία των Αλκμαιονιδών.

Αεροφωτογραφία κατά τη διάρκεια διάνοιξης των διερευνητικών τομών στην περιοχή της Εσπλανάδας
Αεροφωτογραφία κατά τη διάρκεια διάνοιξης των διερευνητικών τομών
στην περιοχή της Εσπλανάδας

Οι νεκροί τοποθετημένοι ο ένας δίπλα στον άλλον, αρκετοί εξ αυτών πρηνηδόν, φέρουν μεταλλικούς κλοιούς στους καρπούς, σύμφωνα με την παρουσίαση που έκανε η έφορος αρχαιοτήτων και επικεφαλής της ανασκαφής, Στέλλα Χρυσουλάκη χθες στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Από την άποψη της ταφονομίας στο θύλακα αυτό της νεκρόπολης εμφανίζεται για πρώτη φορά μια συνεπής διάταξη στο χώρο, τόσο για τις ταφικές πυρές όσο και για τους κιβωτιόσχημους τάφους και σαφής προσανατολισμός Β-Ν που βαίνει παράλληλα με την αρχαία ακτογραμμή.

Κτιστή ταφική πυρά η οποία έχει καταχωθεί προσωρινά

Εναν αιώνα πριν, και συγκεκριμένα το 1915, ο Ευστράτιος Πελεκίδης είχε εντοπίσει σε ανασκαφές παρακείμενου τμήματος νεκρούς άνδρες που είχαν βασανιστεί πριν σκοτωθούν δι’ αποτυμπανισμού (τους έδεναν σε κορμό δέντρου και χτυπούσαν το κεφάλι τους με κάποιο ρόπαλο, μέχρι να το σπάσουν). Οι νεκροί ήταν επίσης δεσμώτες, αλλά με δεσμά στα πόδια- μερικοί και στα χέρια. Το εύρημα είχε τότε συγκλονίσει την Αθήνα, αλλά στα επόμενα χρόνια ξεχάστηκε. Τώρα, συσχετίζεται με το νέο εύρημα, καθώς είναι κοντά αλλά και στην τωρινή ανασκαφή, ο νεκρός στο άκρο είχε δεμένα πόδια.

Ταφή ιπποειδούς. Εχουν εντοπιστεί και άλλες ανάλογες ταφές, με οστά πολύ καλά διατηρημένα.
Ταφή ιπποειδούς. Εχουν εντοπιστεί και άλλες ανάλογες ταφές, με οστά πολύ καλά διατηρημένα.

Μια πρώτη ερμηνεία της κας Χρυσουλάκη είναι πως επρόκειτο για άνδρες της αριστοκρατίας, που ανήκαν σε διαφορετικές «εταιρείες». Οι ηττημένοι, εκτελέστηκαν –ίσως με μαχαίρι- και τάφηκαν επί τόπου. Δίπλα τους, τάφηκαν οι «αποτυμπανισμένοι» οι οποίοι υπέφεραν περισσότερο, καθώς φαίνεται να ήταν οι αρχηγοί της εξέγερσης.

Ομαδική ταφή δεσμωτών. Μέχρι στιγμής έχουν αποκαλυφθεί 80 σκελετοί εντός του πολυανδρίου.
Ομαδική ταφή δεσμωτών. Μέχρι στιγμής έχουν αποκαλυφθεί 80 σκελετοί εντός του πολυανδρίου.

Η ανασκαφή έγινε στο Δέλτα Φαλήρου, στον χώρο του Ιδρύματος Πολιτισμού που ανήγειρε το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος και το ΚΑΣ θα κάνει αυτοψία. Η . Χρυσουλάκη ανέφερε πως υπάρχουν και άλλα ευρήματα, περί τις 270 ταφές, ανάμεσα στις οποίες ταφή αλόγου και χοιρίδιου- το τελευταίο βρέθηκε σε πέλματα νεκρού. Επίσης, εντοπίσθηκαν πηλόχτιστες πυρές, τέσσερις εκ των οποίων για πρώτη φορά διασώζουν την ανωδομή τους, από τετράγωνες πλίνθους – πλάκες.

.Λεπτομέρεια από την ομαδική ταφή των δεσμωτών. Στους καρπούς είχαν σιδερένιες χειροπέδες.
Λεπτομέρεια από την ομαδική ταφή των δεσμωτών. Στους καρπούς είχαν σιδερένιες χειροπέδες.

Πολλά έχουν γραφτεί για το φτωχό χαρακτήρα της κεραμεικής του 7ου αι. π.Χ. από τη λεγόμενη «ομάδα του Φαλήρου». «Στην παρούσα ανασκαφή είμαστε υποχρεωμένοι να αναθεωρήσουμε τον φτωχό χαρακτήρα της πρωτοαττικής κεραμεικής» είπε η αρχαιολόγος, «αφού έχουμε δείγματα πρωτοπόρων ζωγράφων τόσο της πρώιμης πρωτοαττικής, όπως το αγγείο του ζωγράφου του Πασσά όσο και της μέσης πρωτοαττικής όπως αυτό του ζωγράφου του Πολύφημου. Το Φάληρο κρύβει εκπλήξεις από έργα αταύτιστων, προς το παρόν, ζωγράφων όπως ο πιθαμφορέας με ζεύγος αντωπών σφιγγών από το τρίτο τέταρτο του 7ου αιώνα.»

Λεπτομέρεια ομαδικής ταφής. Διακρίνεται τριφυλλόστομη οινοχόη ανάμεσα στα πόδια ενός εκ των δεσμωτών, η οποία και βοήθησε στη χρονολόγηση του συγκλονιστικού ευρήματος.
Λεπτομέρεια ομαδικής ταφής. Διακρίνεται τριφυλλόστομη οινοχόη ανάμεσα στα πόδια ενός εκ των δεσμωτών, η οποία και βοήθησε στη χρονολόγηση του συγκλονιστικού ευρήματος.

Τι θα κάνει το ΚΑΣ; Αυτοψία. Και ελπίζουμε όταν θα έρθει αντιμέτωπο με το μοναδικό αυτό εύρημα, να σκεφθεί πώς θα γίνει η προστασία των αρχαίων και πώς θα ολοκληρωθεί η ανασκαφή. Διότι, η γενική γραμματέας του ΥΠΠΟΑ φαινόταν χθες να έχει μοναδική έγνοια πώς θα καλυφθεί το σκάμμα, αφού το Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος δεν ενδιαφέρεται να χρηματοδοτήσει την απίστευτης σημασίας ανασκαφή.

Μελαμβαφής αμφορέας με σκύλο στη μετόπη. 670-620 π.Χ. Ο τάφος στον οποίο εντοπίσθηκε ως κτέρισμα δεν σχετιζόταν με το πολυάνδριο
Μελαμβαφής αμφορέας με σκύλο στη μετόπη. 670-620 π.Χ. Ο τάφος στον οποίο εντοπίσθηκε ως κτέρισμα δεν σχετιζόταν με το πολυάνδριο

Πρώτον, αντί να ποζάρουν ο κ. Τσίπρας και ο κ. Μπαλτάς στα έτοιμα κτήρια, ας κάνουν ένα αίτημα στο Ιδρυμα. Και δεύτερον, το κράτος, σύμφωνα με το άρθρο 24 του Συντάγματος είναι υποχρεωμένο να προστατεύει τις αρχαιότητες. Τι είδους προστασία είναι η διακοπή μιας μισοτελειωμένης ανασκαφής, από την οποία έχουμε τόσο ιστορικά ευρήματα;

Πρωτοαττικός πιθαμφορέας. 650-625 π.Χ, επίσης χωρίς συσχετισμό με το πολυάνδριο. Η εξαιρετική ποιότητα της αρχαϊκής κεραμεικής μεταβάλλει εκπληκτικά τις γνώσεις για εκείνη την περίοδο.
Πρωτοαττικός πιθαμφορέας. 650-625 π.Χ, επίσης χωρίς συσχετισμό με το πολυάνδριο. Η εξαιρετική ποιότητα της αρχαϊκής κεραμεικής μεταβάλλει εκπληκτικά τις γνώσεις για εκείνη την περίοδο.