Αφιέρωμα | 24 χρόνια Ομάδα Νοσταλγία – 13 χρόνια  Rabbithole: σημειώσεις για μια ομάδα και ένα θέατρο

Είκοσι τέσσερα χρόνια Νοσταλγία. Είναι τρομερά σπάνιο μια θεατρική ομάδα να διατηρηθεί τόσα χρόνια. Ίσως επειδή είναι δύσκολες οι ίδιες οι ανθρώπινες σχέσεις.

Και επειδή το Θέατρο είναι κυρίως και πρώτα απ’ όλα Άνθρωπος και Ζωή, η ομάδα Νοσταλγία έχει πετύχει σχεδόν το ακατόρθωτο. Να παραμένει ομάδα, να εργάζεται πάνω σε κοινούς θεατρικούς στόχους. Να ωριμάζει μαζί με το Θέατρο, να παρακολουθεί τις αλλαγές του στο πέρασμα του χρόνου και το κυριότερο να μετέχει σε αυτές. Να διαμορφώνει σκηνικά περιβάλλοντα και θεατρικά τοπία. Να κάνει θέατρο με στίγμα, απαλλαγμένη ταυτόχρονα από το άγχος του ρεπερτορίου, της ταυτότητας, της μονομερούς φόρμας.

Ο Γιώργος Σίμωνας και η Τώνια Ράλλη που ξεκίνησαν παιδιά και ωρίμασαν μέσα από την κοινή τους εργασία και το πάντα ομαδικό τους πνεύμα στο κοινό τους πλέον σπίτι, το Rabbithole, το οποίο γιορτάζει και αυτό φέτος τα δεκατρία χρόνια του. Που δέθηκαν και κρατήθηκαν, όπως δηλώνουν, επειδή λειτούργησαν, λειτουργούν και θα λειτουργούν, περισσότερο ως μουσική μπάντα και όχι ως ηθοποιοί. Δημιουργώντας συμφωνικά κομμάτια με ισότιμη σκέψη, δράση και συμμετοχή στο όνομα του αποτελέσματος και για χάρη του έργου.

Πολλές οι σκέψεις, αμέτρητες οι Rabbithole στιγμές και ο Γιώργος Σίμωνας, ένας εκ των δύο καθοδηγητών της ομάδας, κράτησε ημερολόγιο στιγμών και σκέψεων και μας παρέδωσε δεκαεπτά νοσταλγικά στιγμιότυπα μέσα και έξω από την «κουνελότρυπα». Δεκαεπτά υποσημειώσεις…
   

• Η ομάδα ξεκίνησε την πορεία της τον Απρίλιο του 2000. Τότε βρεθήκαμε, εγώ, ο συνθέτης Στάθης Νταφαλιάς και η Τώνια Ράλλη. Η Τώνια είχε επιστρέψει ύστερα από πέντε χρόνια σπουδών και πρακτικής στις ΗΠΑ, στην Νέα Υόρκη. Εγώ σπούδαζα υποκριτική στο Ωδείο Αθηνών.
• Άτυπα, η πρόταση για τη σύσταση ομάδας έγινε στο καφέ Αερόστατο, στο Παγκράτι. Ξεκινήσαμε την ομάδα και ένα χρόνο αργότερα κάναμε έναρξη ως ΑΜΚΕ. Το αρχικό κεφάλαιο της ομάδας ήταν 10.000 δραχμές, από πέντε ο καθένας. Ο δικηγόρος που μας βοήθησε για την σύσταση είπε πως δεν είχε ξανακάνει έναρξη εταιρίας με τόσο μικρό αρχικό κεφάλαιο.
• Τα δέκα πρώτα χρόνια, η ομάδα αφιέρωσε τις παραγωγές της σε θεατρικά κείμενα: το “Μαρά/Σαντ” του Βάις, ο “Δούναβης” της Φόρνες, το “Μπαλκόνι” του Ζενέ, το “Loot” του Όρτον, η “Άγρια Δύση” του Σέπαρντ, ο “Εραστής” του Πίντερ, η “Διαστροφή” του Σινιστέρα. Και κάποια δικά μας.

  

• Το 2011 ήρθε η βόμβα που τιτλοφορήθηκε “No Love”. Μια τριετής αναζήτηση στο περιπατητικό δράμα, στο βουβό θέατρο, στο installation και στις σκηνογραφικές κατασκευές και εμπειρίες, οι γοτθικές ιστορίες. Το οχυρό μας και ο τόπος παρουσίασης των δύο προπαραστάσεων και της μιας τελικής παράστασης ήταν ένα παλαιό πέτρινο κουτούκι στου Ψυρρή. Το Ονειροδρόμιο. Εκείνη η εμπειρία άλλαξε τα πράγματα για το πώς βλέπαμε την τέχνη του θεάτρου και μας επηρέασε μέχρι και το 2018 και το “Ιλλινόι” (όπου όλο το θέατρο έγινε ξενοδοχείο).
• Από το δρόμο μας πέρασαν δύο εκπαιδευτικές ομάδες πολύ διαφορετικές μεταξύ τους. Ο Ιππόκαμπος (2010 – 2013), ένα παρακλάδι της Νοσταλγίας, ένα φυτώριο νέων καλλιτεχνών, κοινοβιακού τύπου, που τα μέλη του εκπαιδεύονταν πάνω σε μεθόδους και πρακτικές θεάτρου αλλά και στην ίδια την φιλοσοφία της ζωής μιας ομάδας. Ανεπανάληπτη εμπειρία. Και η Mannschaft, μια ανεξάρτητη δράση του Γιώργου Σίμωνα που φιλοξενήθηκε στο Rabbithole και που στηρίχτηκε σε σεμιναριακούς κύκλους με παραστάσιμα αποτελέσματα. Η Mannschaft ανανεωνόταν ανάλογα με τις συμμετοχές. Πέρασαν οχτώ σεμινάρια με την συγκεκριμένη ομάδα πριν κλείσει ο κύκλος.

• • Πριν αποκτήσει στέγη, η Νοσταλγία επιβίωνε με τα εισιτήρια και με χορηγούς — τότε υπήρχαν ακόμη. Η πρώτη φορά που επιχορηγήθηκε από το ΥΠΠΟ ήταν το 2020, είκοσι δηλαδή χρόνια μετά την έναρξή της. Επίσης δεν έχει πάρει μέρος ποτέ στο Φεστιβάλ Αθηνών. Συνηθίσαμε κάπως τα πράγματα να μας έρχονται αργά. Δεν είχαμε ποτέ κάποιο ιδιαίτερο παράπονο, αντιληφθήκαμε νωρίς πως αυτό, το παράπονο δηλαδή, μπορεί να σε φάει σαν σαράκι. Ό,τι είναι να έρθει, θα έρθει — έτσι κι αλλιώς, βρισκόμαστε σε μια πολύ δύσκολη χώρα για την εξάσκηση καλλιτεχνικού επαγγέλματος
  • Η ομάδα Νοσταλγία γνώρισε τον χώρο του Rabbithole πολύ πριν τον “αποκτήσει”. Την άνοιξη του 2005 νοίκιασε το ονομαζόμενο-τότε Θέατρο της Άνοιξης για να παρουσιάσει την 5η της παραγωγή, την “Διαστροφή & άλλες κινήσεις για το τίποτα” του Ισπανού Χοσέ Σαντσίς Σινιστέρα (σκην. Γιώργος Σίμωνας). Περίπου δύο χρόνια αργότερα, επέστρεψε για να παρουσιάσει στο φουαγιέ του θεάτρου, την “Άγρια δύση” του Σαμ Σέπαρντ (σκην. Γιώργος Σίμωνας) και, τέλος, οι δύο σκηνοθέτες Τώνια Ράλλη και Γιώργος Σίμωνας, μαζί με τον κινηματογραφιστή Σιαμάκ Ετεμάντι, επιλέχθηκαν από τον Γιάννη Μαργαρίτη να παρουσιάσουν από μία παράσταση-σχόλιο πάνω στην κεντρική παραγωγή του θεάτρου, το έργο “Ο μεγάλος δρόμος” του Άντον Τσέχωφ.
     

    

     

  • Η ομάδα Νοσταλγία αποφάσισε ύστερα από 11 χρόνια πορείας “στους δρόμους”, έχοντας παρουσιάσει δουλειές σε αρκετά θέατρα της Αθήνας (Θέατρο Σφενδόνη, Θέατρο της Άνοιξης, Θέατρο του Ήλιου, Θέατρο Παραμυθίας, Bios, Six DOGS, Θέατρο Eπί Kολωνώ κ.α.) να αποκτήσει ένα δικό της σπίτι. Κάπου εκεί, ο Γιάννης Μαργαρίτης “άφηνε” το καλλιτεχνικό του σπίτι. Έτσι, την 1η Μαρτίου 2011, η ομάδα “έκοψε την κορδέλα” και εγκαινίασε το RABBITHOLE…
  • … με δύο γνώμονες. Πρώτον, ότι ποτέ ο χώρος αυτός δεν θα αποτελέσει στεγνά και μόνο θέατρο, δηλαδή χώρο όπου θα παίζονται παραστάσεις με την στενή έννοια του όρου — αν και ο όρος παράσταση δεν έχει στενή έννοια [sic]. Θα είναι το καλλιτεχνικό σπίτι των δημιουργών που φιλοξενεί. Δεύτερον, όπως υποδηλώνει και η ονομασία του, πως μέσα του “τα πάντα μπορούν να συμβούν”. Το καλλιτεχνικό ρεπερτόριο του χώρου δεν θα υπακούει σε συγκεκριμένες φόρμες και στυλ. Οι θεατές που θα μπαίνουν στο Rabbithole μπορούν να περιμένουν τα πάντα. Εξάλλου το ίδιο το όνομα (ιδέα της Τώνιας Ράλλη) είναι εμπνευσμένο από το κλασσικό παραμύθι “Η Αλίκη στην χώρα των θαυμάτων”.
  • Το πραγματικό όνομα της ομάδας είναι Εργαστήρι Καλλιτεχνικής Δημιουργίας ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ. Χρόνια μετά έμεινε το Ομάδα ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ που, παρότι ελληνικό, δύσκολα κάποιος το συγκρατεί. Όπως και το Rabbithole, που όμως είναι αγγλικό. Είναι δύσκολο να δίνεις ονομασίες στην Ελλάδα.

    

     

  • Η ομάδα Νοσταλγία, ήταν, είναι και θα είναι μια ομάδα δημιουργών και όχι ηθοποιών. Αυτό, ίσως, μας γλίτωσε από τον αφανισμό. Ποτέ δεν υπήρξαν κόντρες, τσακωμοί, εγωπάθειες ή ανταγωνισμοί. Λειτουργούσαμε περισσότερο ως μουσική μπάντα, παρά ως θεατρική ομάδα. Ηθοποιοί έρχονταν και έφευγαν, ή παρέμεναν γιατί “έδενε το γλυκό”, αλλά ποτέ δεν είχαμε στο μυαλό μας την λέξη “μόνιμος” — ούτε καν για εμάς τους ίδιους. Υπήρξαν περιπτώσεις που εγώ απουσίαζα από μια παραγωγή της Τώνιας και το αντίθετο. Όλο αυτό έγινε αυτόματα και επίσης αυτόματα οριζόταν και μια τάση ομαλότητας, ηρεμίας και δημιουργικής χαράς. Ναι, υπήρξαν περιπτώσεις άστοχων συνεργασιών και λαθών (πολλών), αλλά δεν έφεραν ποτέ την ομάδα σε οριακό σημείο. Σε συνδυασμό με την άκρατη δημιουργικότητα και εφευρετικότητα (αποτέλεσμα της δίψας για έρευνα), φτάσαμε αισίως τα 24 χρόνια. Όχι τα 25 ακόμη. Το 24 μας φαίνεται αρκετά εορταστικός αριθμός
  • Πέρα από εμάς, όταν έχεις περάσει τόσα χρόνια στον χώρο, σταθερά και επίμονα, είναι κάπως συγκινητικό να βλέπεις πώς έχουν αλλάξει τα πράγματα και τα πρόσωπα. Από το πώς κόβαμε τα εισιτήρια μέχρι την έλευση της ηλεκτρονικής κράτησης. Από την εφημερίδα στο διαδίκτυο. Από τα γράμματα και τις χειρόγραφες προσκλήσεις στα Newsletter και τα Social Media. Από ανθρώπους που συνάντησες και τα παράτησαν ή άλλαξαν πόστο, σε καινούργιους που εμφανίστηκαν και… πάλιωσαν και αυτοί.
  • Το όνομα της ομάδας σημαίνει πολλά και δεν έχει νόημα να τα αναλύσω. Η λέξη / όνομα της ομάδας γράφεται όπως και η ταινία του Αντρέι Ταρκόφσκι. Δεν ξέρω αν σχετίζεται το όνομα με την ταινία ή δεν θυμάμαι.

    

    • Το Rabbithole είναι αναπόσπαστο στοιχείο της γειτονιάς. Είναι αγαπητό και κομμάτι της καθημερινότητας πολλών ανθρώπων: από το ψιλικατζίδικο στη Μεγάλου Αλεξάνδρου, μέχρι το φαρμακείο λίγο πιο πέρα, από το Aleria που γειτονεύουν οι αυλές μας, μέχρι το Αστάρι δίπλα μας και από τους οίκους ανοχής δύο δρόμους πιο πέρα (μια φορά μπήκαν και σε μας αλλά κατάλαβαν ότι είναι θέατρο…) μέχρι την Πινακοθήκη του Δήμου Αθηναίων και την πλατεία Αυδή. Πρώτα μας αγάπησε η γειτονιά, μετά οι θεατές.
    • Έχει κάτι το μεταφυσικό αυτό το μέρος. Το πιστεύω. Ουσιαστικά πρόκειται για ένα μικρό θέατρο με περίεργη ανοιχτωσιά, πράγμα αξιοπρόσεκτο για τόσα τετραγωνικά. Επίσης λόγου του ξύλου και της πέτρας φέρει κάτι οικείο και ζεστό. Ο αρχιτέκτονας που το διαμόρφωσε έκανε σωστή και έξυπνη οικονομία του χώρου. Πριν γίνει Θέατρο της Άνοιξης, ήταν το ατελιέ ενός αξιόλογου καλλιτέχνη και σπουδαίου ζωγράφου. Του Χάρη Γαβρήλου. Παλιότερα ήταν συνεργείο αυτοκινήτων και αποθήκη στερεών καυσίμων. Κάτω από το πάτωμα είναι θαμμένα δωμάτια, ένας χώρος τουαλέτας κτλ. Γενικά κρύβει κάτι το ανατριχιαστικό ώρες ώρες.
    • Και ενώ σαν χώρος είναι δύσκολος να μετατραπεί, προσπαθούσαμε πάντα, αναλόγως την παραγωγή, να βρούμε νέες οπτικές γωνίες των θεατών. Μέγιστο κατόρθωμα (και ας μου επιτραπεί η λέξη) ήταν ο “Αντεροβγάλτης” την περίοδο 2016-2017. Η Τώνια κατόρθωσε να χωρέσει 86 σκηνικούς χώρους / σετ, σε τέσσερα επεισόδια, σε μία σκηνή. 86 ηθοποιοί περάσανε από την θεατρική αυτή σειρά. Κανένας δεν πίστευε αυτό που βιώναμε. Ήταν το αποκορύφωμα της νουάρ ανθολογίας μας. Μέσα στα χρόνια, η σκηνή και η πλατεία του Rabbithole έχουν “χαλάσει” ώστε να διαμορφωθεί: ένας χώρος πυγμαχίας (ρινγκ), μια ντίσκο στα 70s, ένα καράβι, ένα ξενοδοχείο (ολόκληρο το θέατρο), κινηματογραφικά σετ όπου στο κάθε ένα παιζόταν η δράση, ένα κλαμπ με οχτώ μουσικές σκηνές, ένα δάσος και άλλοι πολλοί σκηνογραφικοί χώροι που μετέτρεπαν το ίδιο το θέατρο σε έναν διαφορετικό κάθε φορά κόσμο. Από την άλλη, οι θεατές στο Rabbithole έχουν αλλάξει θέση μέσα στο κτίριο όσες φορές έχω αλλάξει σπίτια στην Αθήνα. Πάνω από 9.

     

• Πέρσι το Rabbithole απέκτησε αδερφάκι, το Space Baby. Ψάχναμε για αποθηκευτικό χώρο για να μπορεί το θέατρο να είναι ελεύθερο για τις καλλιτεχνικές του δραστηριότητες. Αντ’ αυτού, στο Space Baby βρήκαμε πολύ περισσότερα πράγματα: ένα στούντιο εικαστικών και παραστατικών τεχνών που φιλοξενεί εκθέσεις, πρόβες, μαθήματα, εγκαταστάσεις, σεμινάρια, συν το βεστιάριο της ομάδας (τεράστιο πια), αντικείμενα παραστάσεων και υλικά. Είναι το δεύτερο σπίτι μας και στέκεται επάξια πλάι στο πρώτο…

Αυτήν την περίοδο η Ομάδα Νοσταλγία παρουσιάζει δύο παραστάσεις στο Rabbithole: «Εσύ, η ζωώδης μηχανή» της Ελένης Σικελιανός σε σκηνοθεσία Τώνιας Ράλλη κάθε Παρασκευή, Σάββατο στις 21:00 και Κυριακή στις 20:00, «Τούνδρα» του Γιώργου Σίμωνα σε σκηνοθεσία Γιώργου Τζαβάρα κάθε Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00. Εισιτήρια μπορείτε να προμηθευτείτε ΕΔΩ