Κριτική | «Οι κάλπηδες» στο Θέατρο Μπέλλος: γελώντας με την αλήθεια. Η παράσταση έχει το χαρακτήρα ενός λαϊκού ανέκδοτου καθρεφτίζοντας τόσο με απλόχερη ευθύτητα όσο και με εσωτερικό πικρό σχόλιο, την ελληνική ψυχή και όλα τα στερεότυπα στα οποία έχει γαλουχηθεί.
Ο Κώστας Παπακωνσταντίνου ανατρέχει για μια ακόμη φορά στην ιστορικότητα της ελληνικής λογοτεχνίας, δραματοποιώντας κομμάτια της σε μια επικοινωνία και σύζευξη των διηγηματικών και θεατρικών κωδίκων. Κώδικες που σχεδόν δεν ταυτίζονται ποτέ και που για να συνυπάρξουν απαιτείται είτε μια ιδιαίτερη θεατρική μετεγγραφή του κειμένου είτε (ακόμα δυσκολότερα) μια επιδέξια δραματουργική επεξεργασία του υλικού.
Στους «Κάλπηδες» του Στράτη Μυριβήλη, ένα αφανές διήγημα του γνωστού για την «πολεμική» γραφή του συγγραφέα, που ασχολείται με ταπεινούς χωριάτες και την «αφελή» αγροτική ζωή τους, αφήνοντας στην άκρη τα χρονικά πολέμου που τον ανέδειξαν ως συγγραφέα, για μια ηθογραφική γραφή, ο Κώστας Παπακωνσταντίνου επέλεξε τον δύσκολο δρόμο. Παρουσίασε ένα κείμενο με την ευθύνη της «δημόσιας πρώτης του» και με το βάρος της επικοινωνίας του σε ένα κοινό άλλης εποχής, απευθυνόμενος σε άλλους ανθρώπους, σε διαφορετικές ιστορικές συνθήκες, αφήνοντάς το εντελώς ανέπαφο και χωρίς καμία παρέμβαση σε λόγο, ύφος και δομή.
Χρησιμοποίησε επιδέξια την οικειότητα του ίδιου του κειμένου, μεταφράζοντας την, στη δική του θεατρική γλώσσα, στη δική του θεατρική μορφή και σχήμα (όπου και η τριτοπρόσωπη αφήγηση αποδίδεται ως ρόλος και διάλογος) και στοχεύοντας στην ανάδειξη του οικείου και του γνώριμου των χαρακτήρων του. Ο Κώστας Παπακωνσταντίνου, με τη γλώσσα του 1939, μιλά απροσδόκητα για το σήμερα. Ο Καλπομανώλης και ο Ψευτοθόδωρος, τα κουτοπόνηρα ανθρωπάκια του Μυριβήλη, είναι άνθρωποι εξίσου σημερινοί, σύγχρονοι και αδιόρθωτοι, στο κυνήγι του εύκολου πλουτισμού, άνθρωποι εμποτισμένοι με το «πάμε και όπου βγει». Οι εικόνες του έργου και τα γραφικά στοιχεία των χαρακτήρων του μετατρέπονται σε καταιγιστικό ρυθμό και μπλέκονται με τους κώδικες της θεατρικής κωμωδίας και με στοιχεία διάδρασης.
Το αποτέλεσμα, δικαιώνει στο απόλυτο τη σκηνική τοποθέτηση. Η παράσταση έχει τον χαρακτήρα ενός λαϊκού ανέκδοτου καθρεφτίζοντας τόσο με απλόχερη ευθύτητα όσο και με εσωτερικό πικρό σχόλιο, την ελληνική ψυχή και όλα τα στερεότυπα στα οποία έχει γαλουχηθεί. Οι ηθοποιοί, οι «Πτωχαλαζόνες», Ελισσαίος Βλάχος, Αγγελική Μαρίνου και Δημοσθένης Ξυλαρδιστός, συνεργάτες του σκηνοθέτη από χρόνια, οι οποίοι έχουν ολοκληρωτικά βαπτιστεί στη σκηνική τεχνοτροπία του σκηνοθέτη, επικοινωνούν όχι μόνο μεταξύ τους επί σκηνής (βασικό συστατικό της), αλλά και με το ίδιο το κοινό, με τον ίδιο πηγαίο και αυθόρμητο τρόπο. Και, κάπως έτσι, αναστέλλεται η στείρα ηθογραφία του Μυριβήλη, από την ίδια τη σκηνική δημιουργικότητα.
Η Αγγελική Μαρίνου, έχει το δύσκολο ρόλο της ζυγαριάς που προσπαθεί να ισορροπήσει τους δύο δίσκους, δίνοντας ζωή και πνοή στην ανυδρία της αφήγησης ενώ οι Ελισσαίος Βλάχος και Δημοσθένης Ξυλαρδιστός συνιστούν ένα δίδυμο ανάλογο, αμφίδρομο και αντανακλαστικό. Η ερμηνεία τους, που σαρκάζει και αυτοσαρκάζεται, είναι βγαλμένη από τα μύχια Αριστοφανικών ηρώων. Ή θα μπορούσαν να είναι ιλαροτραγικοί Μολιερικοί χαρακτήρες, απελπισμένοι Μπεκετικοί, αλητήριοι Μουρσελακικοί ή φτωχοδιάβολοι βγαλμένοι από κάποιον μπερντέ του Σπαθάρη, παρόλο που ενσαρκώνουν επί της ουσίας διαχρονικές μικροαστικές αυταπάτες. Είναι εντυπωσιακή η συμπύκνωση όλων αυτών των στοιχείων, σε μια εξόχως σπαρταριστή ερμηνεία τους.
Τα σκηνικά και τα κοστούμια των Ματίνας Μέγκλα και Φιλάνθης Μπουγάτσου, δεν περιορίζονται απλά στη συνεπή ακολουθία των αφελών ηρώων, ούτε μένουν στην ευκολία της γραφικής αναπαράστασης μιας άλλης εποχής (χρησιμοποιούν μόνο αντικείμενα/σύμβολα για αυτό το σκοπό), αλλά τη μεταφορτίζουν δημιουργικά στα σημερινα διακυβεύματα. Η κίνηση της Μαργαρίτας Τρίκα δίνει ένταση και ρυθμό στην αντανακλαστικότητα τόσο των ηρώων μεταξύ τους, αλλά και στην επικοινωνία του τότε και του σήμερα, Ωραία και σε σημεία απροσδόκητη η μουσική του Νίκου Ζουρνή, ολοκάθαροι φωτιστικοί σχηματισμοί του Γιώργου Αγιαννίτη.
«Η κωμωδία δεν είναι στροφή μακριά από την αλήθεια, αλλά από την απόγνωση» έγραψε ο Σάββας Πατσαλίδης (Κωμωδίας Εγκώμιον, Univercity Studio Press), και αυτή η παράσταση, «Οι κάλπηδες» του Στράτη Μυριβήλη από τον Κώστα Παπακωνσταντίνου στο Θέατρο Μπέλλος, αποτελεί την πιο ισχυρή απόδειξη σε αυτό. Το να γελάς με το οικείο, το γνώριμο, το «δικό» σου, σε φέρνει πιο κοντά στην αλήθεια του ξορκίζοντας την απελπισία του. Φυσικός νόμος σχεδόν.
Η παράσταση παίζεται στο Θέατρο Μπέλλος (Κέκροπος 1, Πλάκα Τηλ. 21 0322 9889) κάθε Παρασκευή & Σάββατο στις 21:00, Κυριακή στις 18:00. Εισιτήρια μπορείτε να προμηθευθείτε ΕΔΩ
Σκηνοθεσία: Κώστας Παπακωνσταντίνου
Κινησιολογία: Μαργαρίτα Τρίκκα
Σκηνικά / Κοστούμια: Ματίνα Μέγκλα, Φιλάνθη Μπουγάτσου
Μουσική: Νίκος Ζουρνής
Σχεδιασμός φωτισμών: Γιώργος Αγιαννίτης
Βοηθοί Σκηνοθέτη: Αγγελική Στρατάκη, Ιλεάνα Παπαγιάννη
Φωτογραφίες: Νίκος Βαρδακαστάνης
Γραφιστική επιμέλεια: Μαύρα Γίδια
Επικοινωνία: Χρύσα Ματσαγκάνη
Παραγωγή: «Ξανθίας» ΑΜΚΕ
Ηθοποιοί: Ελισσαίος Βλάχος, Αγγελική Μαρίνου, Δημοσθένης Ξυλαρδιστός
