
«Λενάκι, δυο φωτιές και δυο κατάρες» – Ρωμιά κλέφτηκε με Τουρκαλβανό και τους καταράστηκαν!
Tο ποιητικό ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Ινδαρέ που προβάλλεται στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Λενάκι, δυο φωτιές και δυο κατάρες – Η ενότητα των αντιθέτων και η αναγεννητική δύναμη που κρύβει η συνάντηση αλλότριων κόσμων για τη διαιώνιση της ζωής, μας καλούν να απολαύσουμε το ποιητικό ντοκιμαντέρ του Δημήτρη Ινδαρέ που προβάλλεται στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος.
Η ευγένεια, η ευαισθησία που κρύβουν το έργο και η δημιουργική ματιά του Δημήτρη Ινδαρέ σε όλες τις ταινίες του, βρίσκει διέξοδο έκφρασης στο καλαίσθητο και χαμηλών τόνων ντοκιμαντέρ του «Λενάκι, δυο φωτιές και δύο κατάρες» που προβάλλεται με ενθαρρυντική ανταπόκριση από τους σινεφίλ στη μικρή αίθουσα της σημερινής κοιτίδας των ελληνικών ταινιών: την Ταινιοθήκη της Ελλάδος που αγκαλιάζει το εγχώριο σινεμά στις ισοπεδωτικές μέρες που διανύουμε που με το σταγονόμετρο προβάλλει ελληνικές -και ευρωπαϊκές!- ταινίες κλείνοντας την πόρτα στο ψαγμένο και αλλιώτικο σινεμά.
Αφορμή για να γυριστεί αυτό το ντοκιμαντέρ στάθηκαν κάποια χειρόγραφα που βρέθηκαν σε οικογενειακά κειμήλια των προγόνων του σκηνοθέτη.
Ένα εκκλησιαστικό επιτίμιο και μια πνευματική καταδίκη γύρω από τους άγνωστους δράστες και τους απρόθυμους να καταθέσουν ως μάρτυρες του εμπρησμού ενός πύργου, στο Λειβάρτζι των Καλαβρύτων το 1895.
Εκεί, λίγο πριν το 1821, πλέχτηκε το ειδύλλιο δυο αλλοθρήσκων: της Ελένης, κόρης του άρχοντα του χωριού Κυρ-Χριστόδουλου Παπαδόπουλου, και του Ελμάζ-αγά της Μοστενίτσας.
Η Ελένη υπερασπίστηκε το αίσθημά της ενώπιον του Οθωμανού́ δικαστή́, όπου ο άρχοντας προσέφυγε για την αρπαγή της κόρης του, ξεστομίζοντας το αδιανόητο για την εποχή́ «Άντρα χρώσταγα, άντρα πήρα».
Η δήλωσή της προκάλεσε την αποχώρηση του πατέρα από το αξίωμα του προεστού αλλά́ και τη φοβερή́ κατάρα της μάνας της. Στις 16 Μαρτίου του 1821, ο ξάδελφος της αρχοντοπούλας, οπλαρχηγός Δημητράκης Ινταρές, κατακαίει και λαφυραγωγεί τον πύργο του αγά́ στη Μοστενίτσα, στέλνοντας από εκεί πολεμοφόδια στην πολιορκία των Καλαβρύτων.
Κάποιος μίτος φαίνεται να συνδέει τα γεγονότα. Κατάρα και επιτίμιο μοιάζουν να καθρεφτίζονται το ένα στο άλλο, όπως επίσης και οι φωτιές που κατέστρεψαν τους πύργους: Του αγά, στην αρχή (Μοστενίτσα, 1821), και της οικογένειας του οπλαρχηγού (Λειβάρτζι, 1895) στο τέλος του αιώνα.
Και ο Δημήτρης Ινδαρές, «έφτιαξε ένα ποιητικό, προσωπικό ταξίδι στον χρόνο, αφιερωμένο στη γη και την ιστορία των Καλαβρύτων. Μέσα από τις αφηγήσεις των κατοίκων του τόπου, σπαραγμάτων της φύσης, χορών και λατρευτικών εθίμων, ανασυνθέτει το παρελθόν και συμφιλιώνεται μαζί του, φωτίζοντας τις ανθρώπινες επιλογές και τις προκαταλήψεις. Συνδυάζοντας εικαστική ελευθερία και τη δύναμη του ελληνικού δημοτικού τραγουδιού, η ταινία δημιουργεί έναν κόσμο που ξετυλίγεται στα όρια του ονείρου και του μύθου, συνδέοντας το χθες με την ψυχή του σήμερα και αναδεικνύοντας τις γέφυρες της αγάπης» όπως είχε αναφέρει το σκεπτικό της Κριτικής Επιτροπής του 18ου DocFest Χαλκίδας που βράβευσε τη ταινία.
Κλειδί της έρευνας αποδεικνύεται το σχετικό δημοτικό τραγούδι του Λιμάζη (Ελμάζ), τραγούδι «γάμου» ξεχασμένο στο χωριό́, ευρέως όμως διαδεδομένο ως και στον μακρινό́ Πόντο.
Το περιεχόμενο και ο συμβολισμός του λειτούργησαν επί χρόνια σε περιοχές που ήθελαν να θυμούνται την αναγεννητική́ δύναμη που κρύβει η συνάντηση αλλότριων κόσμων.
Στο χωριό όμως το τραγούδι απωθήθηκε από πολύ νωρίς στη λήθη.Σκόρπιες πληροφορίες σε αφηγήσεις και αρχεία, επιτρέπουν τη σύνδεση των στοιχείων στη ροή́ ενός πειστικού́ αφηγήματος. Αρχαίες προκαταλήψεις και δεισιδαιμονίες, που έχουν περάσει στη λαϊκή και θρησκευτική παράδοση, ζωντανεύουν στο οργιώδες φυσικό περιβάλλον, εμπλουτίζοντας την αφήγηση με ευφάνταστες παρεκτροπές .
Τα ίχνη τους σήμερα κρύβουν εκπλήξεις και νέους συμβολισμούς, σε μια εποχή́ που το ενδιαφέρον στρέφεται ξανά στους παλιούς μύθους. Η μνήμη δοκιμάζεται στην αναμέτρησή της με απωθημένα, τραύματα αλλά́ και τη σοφία του παρελθόντος.
«Λενάκι, δυο φωτιές και δυο κατάρες» – Πρόκειται για ένα στοχαστικό ταξίδι με οδηγό την ακαταμάχητη ανάγκη εξερεύνησης των ριζών, σε μια ορεινή κοινότητα της Πελοποννήσου.
Σενάριο – Σκηνοθεσία: Δημήτρης Ινδαρές | Διεύθυνση φωτογραφίας: Δημήτρης Κατσαΐτης | Μοντάζ: Δημήτρης Ινδαρές -με τις πολύτιμες συμβουλές της Δέσποινας Κονταργύρη | Πρωτότυπη Μουσική: Νεφέλη Μπερή |
Συμμετέχουν: Λεωνίδας Εμπειρίκος, ιστορικός, Στέλιος Μουζάκης, ερευνητής πολιτισμών, Πέτρος Πιζάνιας, ιστορικός, ομ. καθηγητής στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Ηλίας Τουτούνης, συγγραφέας-ερευνητής, Παναγιώτης Φράγκος, συγγραφέας, πρόεδρος Συλλόγου Λειβαρτζινών Αθήνας και Ελένη Ψυχογιού, λαογράφος, ερευνήτρια του ΚΕΕΛ της Ακαδημίας Αθηνών.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ προβολών και συζητήσεων
ΤΑΙΝΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Ιερά Οδός 48 & Μεγ. Αλεξάνδρου 134-136 (ΜΕΤΡΟ Κεραμεικός)
– Κυριακή 2/2, 17.00 (ΑΙΘΟΥΣΑ Β)
Θα ακολουθήσει συζήτηση με τον Μάνο Αχαλινωτόπουλο
(Μουσικός, Καθηγητής στο Τμήμα Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας)
– Σάββατο 8/2, 17.00 (ΑΙΘΟΥΣΑ Β)
Θα ακολουθήσει συζήτηση με την Αγνή Στρουμπούλη
(Αφηγήτρια παραμυθιών)
– Κυριακή 9/2, 17.00 (ΑΙΘΟΥΣΑ Β)
Θα ακολουθήσει συζήτηση με τον Παντελή Μπουκάλα
(Ποιητής, αρθρογράφος, συγγραφέας, μεταφραστής και δημοσιογράφος)
– Σάββατο 15/2, 17.00 (ΑΙΘΟΥΣΑ Β)
Θα ακολουθήσει συζήτηση με τον Λάμπρο Μπαλτσιώτη
(Επίκ. Καθηγητής Ιστορίας Μειονοτήτων στα Βαλκάνια, στο Πάντειο Πανεπιστήμιο)
– Κυριακή 16/2, 17.00 (ΑΙΘΟΥΣΑ Β)
Θα ακολουθήσει συζήτηση με την Μαρία Κολιονίκα
(Κοινωνική Λειτουργός-Θεραπεύτρια, Κέντρο Απεξάρτησης Τοξικομανών Κρατουμένων Ελεώνα Θηβών)