Γιατί είναι ιστορική ευκαιρία να βρεθεί λύση στο «Μακεδονικό»;

Το παρακάτω κείμενο μας ξεναγεί στο θέμα “Μακεδονικό” προβάλλοντας αληθινά επιχειρήματα σε αληθινά ερωτήματα. Και απηχεί τις απόψεις μας γύρω από ένα ζήτημα που απασχολεί ποικιλοτρόπως όλους μας

Ποιοι παίζουν εθνικιστικά παιχνίδια εις βάρος της χώρας; Ποιοι δεν θέλουν να λυθεί το ονοματολογικό; Τι σημαίνει Μακεδονία και ποια η αληθινή ιστορία; Ποια η κατάσταση στην ΠΓΔΜ σήμερα; Γιατί είναι τώρα η ιστορική ευκαιρία; Λίγες ώρες πριν το μισαλλόδοξο συλλαλητήριο, η Ντίνα Μπατζιά κάνει μια ψύχραιμη κουβέντα στο Κόκκινο με την Αθηνά Σκουλαρίκη, λέκτορα στο Τμήμα Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, και μέλος της αποστολής του ΟΑΣΕ στα Σκόπια για 4 χρόνια.

Τα κυριότερα σημεία της συζήτησης:

Εμφανίσθηκε μία κομμένη η δήλωση του πρωθυπουργού όπως την παρουσίασε η εφημερίδα ΕΘΝΟΣ, “Δεν υπήρξε ποτέ Μακεδονικό έθνος”. Η πλήρης φράση ήταν: “Δεν υπήρξε ποτέ Μακεδονικό έθνος στην αρχαιότητα, όπως δεν υπήρχε της Αθήνας ή της Σπάρτης” -διότι το έθνος θεωρείται ένα νεωτερικό φαινόμενο. . Αυτό δε μπορεί να ήταν τυχαίο, ή προσπάθησαν να ενισχύσουν την ιδέα που έχουμε στην Ελλάδα για το θέμα ενόψει του συλλαλητηρίου, αλλά κυρίως αυτό δημιουργεί αντιδράσεις και στην άλλη πλευρά, είναι τελείως απαξιωτικό για την ταυτότητα που έχουν δημιουργήσει κι αποκρυσταλλώσει οι άνθρωποι εδώ και πολλές γενιές και θα δυναμίτιζε την προσπάθεια εύρεσης λύσης. Όντως από την άλλη πλευρά υπήρξε μεγάλη αντίδραση έτσι όπως βγήκε εδώ αρχικά, μεταδόθηκε εκεί από δεξιά, εθνικιστικά ΜΜΕ η δήλωση κομμένη και τελικά έπεσαν οι πιο ψύχραιμοι και φιλικοί δημοσιογράφοι και κυκλοφόρησαν την πλήρη φράση και αποκαταστάθηκε το κλίμα. Λυπάμαι πολύ αλλά παίζονται πολλά παιχνίδια και δεν είναι πάντα πολύ καθαρά …

Το πρόβλημα δεν είναι ότι κάθε φορά που έρχεται στην επικαιρότητα το ονοματολογικό, ανασύρονται εθνικιστικά στερεότυπα, αλλά ότι δε γίνεται καμία προσπάθεια σε βάθος χρόνου να συζητήσουμε το θέμα επί της ουσίας. Συζητάμε μόνο όταν το θέμα προκύπτει κάθε δέκα χρόνια. Ενδιάμεσα ξεχνάμε γιατί φυσικά δε μας καίει όσο λέμε .Πάμε μια χαρά στα Καζίνο και στους γιατρούς από την άλλη πλευρά των συνόρων, έρχονται εκείνοι για τις διακοπές τους στη Χαλκιδική. Οι ελληνικές επιχειρήσεις ανθούν εκεί. Και μετά θυμόμαστε ότι υπάρχει ένα ζήτημα κι ότι είμαστε αδιάλλακτοι.

Υπάρχει μια τεράστια διαφορά το πως ορίζουν οι δύο πλευρές το ποια είναι η Μακεδονία. Στην Ελλάδα συζητάμε συνέχεια με βάση την αρχαιότητα. Όμως στις διεθνείς σχέσεις και στα Βαλκάνια, η Μακεδονία ορίζεται με βάση το Συνέδριο του Βερολίνου το 1878 που όριζε μία συμβατική μείζονα Μακεδονία. Με βάση αυτό το χάρτη έγινε ο διαχωρισμός των μακεδονικών εδαφών της Οθωμανικής αυτοκρατορίας μετά τους βαλκανικούς πολέμους. Η Ελλάδα κέρδισε το μεγαλύτερο κομμάτι μετά τον πόλεμο, το λεγόμενο 51% (39% στην τότε Σερβία, 9,5% στη Βουλγαρία και 0,5% στην Αλβανία) με την Συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913 (με την οποία δόθηκε τέλος στο Β’ Βαλκανικό Πόλεμο). Αυτή η Συνθήκη είναι που όρισε την ελληνική Μακεδονία . Σε όλο τον 20ο αιώνα η Ελλάδα αποδεχόταν τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου και μιλούσε για γιουγκοσλαβική και βουλγαρική Μακεδονία. Η διπλωματία μας το αποδεχόταν και δεν είπε ποτέ ότι η Μακεδονία είναι μία κι ελληνική, γιατί αλλιώς θα αναιρούσε τη Συνθήκη πάνω στην οποία είχε βασιστεί η ενσωμάτωση της Μακεδονίας στο ελληνικό κράτος.

Το ζήτημα με το ονοματολογικό προέκυψε μετά το διαμελισμό της Γιουγκοσλαβίας. Αποφάσισε τότε ο Σαμαράς ως υπουργός Εξωτερικών να θέσει το ζήτημα του ονόματος ως κύριο πρόβλημα, ενώ μέχρι τότε η ελληνική εξωτερική πολιτική ανησυχούσε κυρίως για το θέμα της μειονότητας. Δηλαδή σε όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου η μόνη αντιπαράθεση που υπήρχε με την Γιουγκοσλαβία, με την οποία είχαμε εξαίρετες σχέσεις, ήταν οι διεκδικήσεις της μακεδονικής μειονότητας. Ξαφνικά αρνούμαστε το ίδιο το όνομα που είχαμε αποδεχθεί, μετά το δημοψήφισμα ανεξαρτησίας της γειτονικής μας χώρας. Αρκετά αμφιλεγόμενο δημοψήφισμα γιατί οι Αλβανοί δεν ψήφισαν αλλά και γιατί η διατύπωση άφηνε το ενδεχόμενο να ενταχθούν ξανά σε μια νέα Γιουγκοσλαβική Ομοσπονδία.Δεν ήταν πρόθεση του Γκλιγκόροφ να αποσχισθεί.

Είναι μια μικρή χώρα, είναι αστείο να τη θεωρούμε απειλή. Ο αλυτρωτισμός που λένε δεν ισχύει. Διατυπώνουν διεκδικήσεις της μειονότητας, αλλά όχι αλυτρωτισμό, ότι ζητάνε εδαφική επέκταση. Κυκλοφορούν οι περίφημοι χάρτες από ακραίους και λίγο από το VMRO, βασικά με τη λογική των χαμένων πατρίδων. Η ένταση με την Ελλάδα ενίσχυσε ακόμη περισσότερο των εθνικισμό ορισμένων εκεί, το VMRO ήταν εξαρχής εθνικιστικό, και με τον Γκρούεφσκι έφτασε σε ακραίες επιλογές, όπως τις ιδέες ότι δεν καταγόμαστε από τους Σλάβους, έχουμε σλαβική γλώσσα, αλλά είμαστε απόγονοι των αρχαίων Μακεδόνων και γι αυτό διεκδικούμε το όνομα Μακεδονία. Αυτό είναι μια ιδέα ακραία και για την εκεί ιστοριογραφία, δεν έγινε αποδεκτή από την πλειοψηφία της κοινωνίας. Προχώρησε όλο αυτό το σχέδιο της πόλης των Σκοπίων (Σκόπια 2014) το οποίο ήταν μεγαλομανές και δημιούργησε τεράστιες αντιδράσεις. Ο κόσμος δεν ήθελε να περνά από το κέντρο, έκλαιγαν όταν τα έβλεπαν αυτά. Και τελικά ψήφισαν δήμαρχο της αντιπολίτευσης για να σταματήσει τα έργα. Δεν ήταν απλά κιτς , αλλά και φασιστικής έμπνευσης, κατά τη γνώμη των επικριτών του σχεδίου. Γενικά αυτή η ιδέα ότι είμαστε απόγονοι των αρχαίων Μακεδόνων παραμένει μειοψηφική. Ο αρχαιολόγος Κούζμαν είχε πει πως ο μόνος τρόπος για να νομιμοποιήσουμε το όνομα Μακεδονία είναι να πούμε πως καταγόμαστε από τους Μακεδόνες κι όχι από τους Σλάβους. Παλιά έλεγαν ότι οι Σλάβοι ήρθαν κι αναμείχθηκαν με τους αρχαίους πληθυσμούς.

Το κρίσιμο είναι πως πολιτικά υπήρξε μία μεγάλη κινητοποίηση εναντίον αυτής της ιστορίας κι εναντίον του αυταρχισμού και του εθνικισμού του VMRO. Μέσα σ’ αυτή την ιστορία υπήρχε η Αριστερά, δημιουργήθηκε κι ένα κόμμα που λέγεται LEVICA, υπήρχαν οι ΜΚΟ, η κοινωνία των πολιτών κι όλο το σοσιαλδημοκρατικό κόμμα που κατάγεται από το παλιό κομμουνιστικό κόμμα. Οι οποίοι έλεγαν ότι είμαστε Σλάβοι, ότι μοιραζόμαστε την ίδια καταγωγή και κουλτούρα με τους υπόλοιπους γιουγκοσλαβικούς λαούς κι ότι τα περί καταγωγής από αρχαίους Μακεδόνες είναι ακραία κι εθνικιστικά και δεν τα αποδεχόμαστε και θέλουμε να ζήσουμε ειρηνικά με τους άλλους λαούς στα Βαλκάνια.

Η κυβέρνηση που έχει προκύψει αυτή τη στιγμή, του Ζάεφ, δεν είναι ευκαιριακά διαλλακτική, έχει πράγματι έναν μετριοπαθή διεθνιστικό λόγο που έχει αναπτυχθεί όλα αυτά τα χρόνια. Είναι σε ανοιχτή σύγκρουση και ιδεολογική και ιστορική και πολιτική με το VMRO του Γκρούεφσκι. Είναι πράγματι ιστορική ευκαιρία, γιατί και από τις δύο πλευρές, έχουμε δύο κυβερνήσεις που δεν είναι σκληρές, αν κι έχει ο καθένας στη χώρα του εθνικιστικές παραδοχές.

Το πρόβλημα είναι πως ο Ζάεφ δεν έχει ισχυρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία, είναι οριακή και δεν είναι σίγουρο ότι μπορούν να περάσουν το νόμο, παρά μόνο αν πάει με την απλή πλειοψηφία. Αν πάει με ενισχυμένη, όπως αν χρειαστεί συνταγματική αναθεώρηση, θα είναι πρόβλημα. Το VMRO-DPMNE απέχει αυτή τη στιγμή από το Κοινοβούλιο, γιατί έχουν καταδικασθεί 5 βουλευτές του για τη βία που είχαν ασκήσει μέσα στη Βουλή τον Απρίλιο. Το δημοψήφισμα προσπαθούν να το αποφύγουν, γιατί ο κόσμος αντιδρά συναισθηματικά στα δημοψηφίσματα. Οι Αλβανοί θα ψηφίσουν υπέρ της λύσης, ακόμη και τα αντιπολιτευτικά. Όλοι μαζί θα ξεπεράσουν το 50%, όμως αν χρειαστεί ενισχυμένη πλειοψηφία, θα είναι δύσκολο.

Υπάρχει ανεργία κι ανέχεια στη χώρα, οι μισθοί είναι τραγικοί 200 ευρώ, οι επενδύσεις μικρές, οι ελληνικές επιχειρήσεις είναι παντού, είναι εξοικειωμένοι και φιλικοί μαζί μας … Οι απλοί πολίτες το ζήτημα της ονομασίας, της ταυτότητάς τους δεν το διαπραγματεύονται , το «είμαι Μακεδόνας». Όμως κι αυτό μπορεί να διευθετηθεί και ξεπερνιέται, αν αναγράφεται στα έγγραφα όπως και πριν πολίτης της ΠΓΔΜ. Γιατί και οι Αλβανοί δε θέλουν να λέγονται Μακεδόνες. Αν υπάρχει καλή θέληση, βρίσκεται λύση. Δεν υπάρχει διεθνής νόμος για να αναγνωρίσεις ένα λαό. Τα κράτη αναγνωρίζονται. Κανείς δε μπορεί να παρέμβει στο πως αισθάνεται και αυτοπροσδιορίζεται κάποιος. Το ζήτημα είναι πως για το όνομα του κράτους υπάρχουν αρκετοί που είναι έτοιμοι να δεχθούν μια αλλαγή προκειμένου να διευθετηθεί το ζήτημα με την Ελλάδα, να ανοίξει η προοπτική ένταξης στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ. Είναι ένα μικρό κράτος με εσωτερικές συγκρούσεις και θέλουν να νιώσουν πιο ασφαλείς.