του Γιάννη Παναγόπουλου //
Ο Θοδωρής Αθερίδης ως Σερζ στέκεται στο κέντρο της σκηνής του θεάτρου Μικρό Παλλάς. Κοιτά εκστασιασμένος προς τον πίνακα ζωγραφικής που απόκτησε πληρώνοντας 200.000 ευρώ. Ο Θοδωρής υποδύεται έναν εύπορο γιατρό με ένα ταγμένο χόμπι. Την τέχνη. Ο πίνακας που κλέβει την προσοχή του είναι ολόλευκος. Κατά μία έννοια δεν περιέχει τέχνη. Περιέχει κάθε στοιχείο επικοινωνίας, της λείπει όμως αυτό που την ορίζει. Το καλλιτεχνικό έργο. Τα λέω όλα αυτά γιατί ο ρόλος του “εδώ και τώρα” και ο αληθινός του φόβος να μπει σε ασανσέρ θεωρώ πως έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον από το λοβ – στόρι του με τη Σμαράγδα. Ο Θοδωρής είναι μια πετυχημένη εικόνα της θεατρικής – τηλεοπτικής Ελλάδας. Η ορειβατική του δεινότητα στην καθιέρωση μέσω της δουλειάς του, η άποψή του για τη θρησκεία, την πολιτική έχουν περισσότερο σασπένς από τις λεπτομέρειες της σχέσης του. Ο Θοδωρής μαζί με τον Άλκι Κουρκουλο και Γιώργο Πυρπασόπουλο πρωταγωνιστούν στο “Art”, την κωμωδία της Γιασμίνα Ρεζά. Καθόλου άδικα αυτή η παράσταση σκίζει.
-Στο έργο υποδύεσαι αγοραστή – επενδυτή έργου τέχνης. Για 200.000 ευρώ αγοράζει έναν ολόλευκο πίνακα. Ζούμε στην εποχή που το πατημένο τσιγάρο καλλιτέχνη μπορεί να εκτεθεί σε γκαλερί ως καλλιτεχνικό έργο; Τελικά οι χώροι φιλοξενίας τέχνης, οι επικοινωνιακές τους δυνάμεις είναι σημαντικότεροι από την τέχνη που προβάλλουν;
Ο χρόνος και ο χώρος ορίζουν τα πάντα. Πια σε μια γκαλερί αν δεις ένα πατημένο τσιγάρο, ενώ δεν θα ήταν λογικό να βρίσκεται εκεί, θα σε υποψιάσει πως ίσως πρόκειται για έργο τέχνης. Αν δεις στο κέντρο ενός πεντακάθαρου, γυαλισμένου ανακτόρου μια κουράδα είναι πιθανότερο να σκεφτείς πως πρόκειται για έργο τέχνης παρά σημείο εκτόνωσης ανθρώπινης, φυσικής, ανάγκης. Ο χώρος και ο χρόνος καθορίζουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε και τον ορίζοντα των προσδοκιών που έχουμε γι’ αυτά που βλέπουμε. Το ζήτημα είναι αν μια κουράδα ή ένα πατημένο τσιγάρο μπορεί να είναι τέχνη; Αυτό είναι το ερώτημα;
Ναι.
Από μόνα τους όχι, αλλά σε μια ροή γεγονότων στον κινηματογράφο ή το θέατρο μπορούν να έχουν θέση. Ένα πατημένο τσιγάρο μέσα σε σπίτι μπορεί να γίνει μέρος μιας καλλιτεχνικής ροής. Ας πούμε σε θρίλερ μπορεί να θεωρηθεί τεκμήριο που θα βοηθούσε έναν αστυνομικό στην εξιχνίαση εγκλήματος. Η τέχνη ακολουθεί βασικούς κανόνες αισθητικής αντίληψης. Προϋποθέτει κάλλος. Προϋποθέτει αρχή, μέση, τέλος. Υπάρχει ιστορικό πίσω από όλα αυτά. Η πορεία της ταυτίζεται κυρίως με τον καπιταλισμό και τη βιομηχανική επανάσταση. Η εμφάνιση της αστικής τάξης, η οποία ως επαναστατική τάξη διαδέχεται το προηγούμενο κοινωνικό σύστημα της φεουδαρχίας, όταν έγινε κυρίαρχη και απέκτησε τη δυνατότητα να καταναλώνει οι νόμοι προσφοράς και ζήτησης που την αφορούσαν έντονα πέρασαν και την τέχνη. Η τελευταία πρέπει να παράγει κατά πώς της ζητείται. Έτσι άρχισε το κυνήγι του μοντέρνου, του μεταμοντέρνου, της πρωτοπορίας. Όροι όπως “Πρωτοπορία” προέρχονται από τον στρατό. “Πρωτοπορία” ήταν το άγημα των εξερευνητών των θέσεων του εχθρού. Μετά πέρασε στην πολιτική. Ο Λένιν υποστήριζε πως το κόμμα πρέπει να είναι πρωτοπόρο χωρίς να χάνει την επαφή του με τον λαό γιατί το ζητούμενο ήταν εκείνος να μπορεί να το παρακολουθήσει. Το “Πρωτοπόρο” ήταν αναμενόμενο να περάσει και στην τέχνη. Πριν τον καπιταλισμό αυτά τα πράγματα στην τέχνη δεν υπήρχαν.
Στο έργο που ανεβάζετε στο Μικρό Παλλάς τρεις ενήλικες άνδρες δοκιμάζουν τις αντοχές της ωριμότητάς τους, της πολυδιαφημισμένης ανδρoπαρέας που δεν κολλά σε μικρότητες. Στην πραγματικότητα η παράστασή σας αποδoμεί μια ολόκληρη φιλολογία γύρω από τους άνδρες. Πως ανάμεσά μας δεν υπάρχει ζήλια, εξάρτηση, ταξικές διαφορές. Η ανδρική φιλία είναι ένας μύθος;
Μα σε κάθε σχέση που αναπτύσσουμε κουβαλάμε όλο μας τον εαυτό. Δεν μπορεί να γίνει αλλιώς. Το ερώτημα είναι αν μπορείς να κάνεις τίμιο διάλογο μαζί του. Αυτό προϋποθέτει έναν βαθμό αυτογνωσίας. Αν δεν ξέρεις τι σου γίνεται τι τίμιο διάλογο να κάνεις με κάποιον άλλον και κυρίως με τον ίδιο σου τον εαυτό;
•Με τη σύντροφό μου όταν μου δίνεται η ευκαιρία, ως μέρος ενός ερωτικού παιχνιδιού να γίνω παιδί δεν θα χάσω την ευκαιρία. Μορφή παιδιού του σύγχρονου άνδρα είναι το γεμάτο Καραΐσκάκη.
Η αυτογνωσία είναι κάτι στατικό;
Είναι κάτι δυναμικό. Στην παράσταση η σχέση της ανδρικής φιλίας έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον. Φέρνει το στοιχείο της ζηλοτυπίας φίλου σε φίλο χωρίς να υπάρχει κάτι ερωτικό ανάμεσά τους. Οι άνδρες συχνά λειτουργούμε σαν ναζιάρικα παιδιά. Η κτητικότητα, η ζήλια, ο φόβος της εγκατάλειψης ή της απόρριψης είναι πρώτιστα ένστικτα. Παραμένουν ενεργά στο πέρασμα του χρόνου.
Για έναν ενήλικα, όσα ονόμασες ως βασικά ένστικτα κάποιος θα τα χωρούσε στη λέξη “ανωριμότητα”.
Αν θεωρήσουμε πως ανωριμότητα είναι να μην αναλαμβάνεις τις ευθύνες σου θα το δεχθώ. Η ανάληψης ευθύνης των πράξεών μας είναι ωριμότητα.
Σήμερα υπάρχουν φορές που λειτουργείς ως το ναζιάρικο παιδί που είπες προηγουμένως;
Επαγγελματικά και σαν πατέρας όχι. Είμαι ώριμος. Ανέλαβα όλες μου τις ευθύνες. Με τη σύντροφό μου όταν μου δίνεται η ευκαιρία, ως μέρος ενός ερωτικού παιχνιδιού να γίνω παιδί δεν θα χάσω την ευκαιρία. Μορφή παιδιού του σύγχρονου άνδρα είναι το γεμάτο Καραΐσκάκη.
Μέχρι πότε θα παίζεται η παράσταση Art στο Μικρό Παλλάς;
Μέχρι την 21η Απριλίου, την Κυριακή των Βαΐων. Έτσι γίνεται πάντα. Την Κυριακή των Βαΐων ολοκληρώνεται η χειμερινή θεατρική σεζόν. Φέτος η συγκεκριμένη Κυριακή πέφτει “επί χούντας”.
Πέρα από το “Art” στο θέατρο θα κάνεις κάτι άλλο στη διάρκεια της χρονιάς;
Θα προβληθεί η ταινία που έκανα το καλοκαίρι, το “Αιγαίο SOS”. Έχω γράψει νέο σενάριο για νέα ταινία. Εκεί σταματώ, δεν έχω κάτι άλλο.
Θεωρώ πως ζούμε στην εποχή που κάθε πράξη, κάθε δράση, κάθε αντίδρασή μας έχει πολιτική χροιά. Συμφωνείς;
Βεβαίως. Ο αέρας που ανασαίνουμε είναι πολιτικός. Αν ζεις στην Πτολεμαΐδα, αν ζεις στη βιομηχανική ζώνη του Περάματος ο αέρας που αναπνέεις είναι διαφορετικός από εκείνον που αναπνέει ένας στο Kολωνάκι ή στο κέντρο της Αθήνας. Μέσα από πολιτικές αποφάσεις έχει διαμορφωθεί το περιβάλλον που κινούμαστε άρα πολιτικός είναι μέχρι και ο αέρας που ανασαίνουμε.
Πολιτικά πώς σου φαίνεται η εποχή μας;
Σκοτεινή, νοσηρή αλλά δεν θα ρίξω ευθύνες σε καμία ηγεσία. Δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο. Αναρωτιόμουν πρόσφατα αν όλος αυτός ο λαϊκισμός ο οποίος έχει την κατάρα όλων των αναλύσεων, όλου του λόγου των πολιτικών ειδημόνων, δεν περιλαμβάνει και την ευθύνη του αποδέκτη. Μόνο ο δημαγωγός ευθύνεται; O αποδεκτής που υποτάσσεται, αποδέχεται, υπακούει στον λόγο και την πρακτική του δεν έχει ευθύνη; Μετά την οριστική κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού η ιστορία αριστερός – δεξιός έχει τελειώσει. Βιώνουμε μια παγκόσμια διαχείριση κρίσεως. Εκεί δεν υπάρχουν αριστερές ή δεξιές θέσεις. Υπάρχει μόνο αμηχανία, αιφνιδιασμός και ανακλαστικές κινήσεις. Ως σήμερα, στην Ελλάδα, δεν είχαμε δει την αριστερά στην εξουσία. Τρία χρόνια ήταν αρκετά ακόμα και για τον τελευταίο που είχε την ψευδαίσθηση πως κλήθηκε να επιλέξει ανάμεσα στο αριστερά – δεξιά πως αυτή η λογική δεν έχει πραγματικό αντίκρυσμα. Είναι μια αριστερή κυβέρνηση, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, που προβάλλει ως βασιλικότερη του βασιλέως. Σ’ αυτή την περίπτωση η απάτη ποιανού είναι; Των αριστερών που πήραν την εξουσία; Η άπατη είναι μια και δεδομένη. Είναι εκείνη που ο καθένας έχει ανάγκη να προβάλλει. Πολλοί πολίτες αυτοκαθορίζονται μέσα από ένα ιδεολογικό σύμπλεγμα το οποίο θα τους κατατάξει κάπου. Αριστερός, κεντρώος, δεξιός, φιλελεύθερος. Από την ώρα που κάποιος αυτοχαρακτηρίζεται έτσι, αυτή την εικόνα θα θελήσει να προβάλει στο κοινοβούλιο. Υποχρεώνουμε τους πολιτικούς να φορέσουν ένα ρούχο το οποίο θα επαληθεύει τις δικές μας προσδοκίες, τη δική μας ταυτότητα. Το πρόβλημα ποιο είναι; Όποιος έρθει στην εξουσία θα κάνει το μόνο πράγμα που μπορεί να γίνει. Να διαχειριστεί τη χώρα του ενταγμένος μέσα στη σύνθετη και πολύπλοκη αλληλουχία των διεθνών σχέσεων και των συμφερόντων. Δεν πρόκειται να μας προσφέρει, όποιος και να έρθει στην εξουσία, κάτι περισσότερο από αυτό. Το θέμα είναι χαλαρά εσύ να προσπαθήσεις να απεμπλακείς από έννοιες όπως αριστερός – δεξιός.
Όταν κάποιος μπαίνει στη βουλή αυτοπροσδιοριζόμενος ως υπερδεξιός, ως ναζί, τι γίνεται;
Αυτό το πράγμα υπήρχε πάντα μέσα στην κοινωνία ως ποσοστό απόκλισης του φυσιολογικού. Αυτό που εντείνει το φαινόμενο είναι η κρίση και η διαχείρισή της. Έφυγε από τον έλεγχο. Απέκτησε βάθος, διάρκεια και πλάτος. Άρα οι ακραίες φωνές μεγεθύνονται. Όταν βρεθεί η ισορροπία θα ξαναπάρει τα πραγματικά του ποσοστά. Τα οποία είναι αυτά της ελεγχόμενης απόκλισης.
O ρόλος του θεάτρου σε μια βίαιη εποχή ποιος είναι;
Η τέχνη είναι για να μιλά σε όλους μαζί και κυρίως στον καθένα ξεχωριστά. Ο Πνευματικός μου μου είπε πως είναι πολύ σημαντική η δουλειά που κάνω για ένα λόγο. Μέσω του λόγου αλλά κυρίως μέσω της εικόνας περνάω μηνύματα, διδάσκω τον κόσμο. Θυμάμαι τις λέξεις του: “Στο θέατρο έρχονται με ανοιχτή καρδιά. Πληρώνουν εισιτήριο να σε δουν. Στην εκκλησία έρχονται με προβλήματα, κατατρεγμένοι και όταν βγαίνουν από εκεί δεν έχουν γίνει καλύτεροι, βρίζουν κιόλας.”
Πότε ξεκίνησε η σχέση με τον Πνευματικό σου;
Από το 2015 και μετά. Την έχω ανάγκη.
Πώς διαμορφώθηκε αυτή η ανάγκη;
Όταν κατάλαβα πως ο τρόπος που σκέφτομαι είναι συγκροτημένος, είναι δομημένος και όταν κατάλαβα πως τα προβλήματα που με απασχολούσαν δεν τα έλυνε το μυαλό μου. Τότε συνειδητοποίησα πως έχω μια βαθύτερη ανάγκη μιας αυτοτονωτικής ένεσης. Πιστεύω ο θεός και η θρησκεία παρηγορούν, θεραπεύουν. Το ξέρεις πως η ορθοδοξία δεν είναι θρησκεία.
Τι είναι;
Θεραπευτική μέθοδος. Ο μέγιστος θεολόγος και επιστήμονας Ιωάννης Ρωμανίδης μιλούσε για την Ορθοδοξία ως θεραπευτική μέθοδο. Μια ολόκληρη διαδικασία με εθιμικό, θεία κοινωνία, θεία λειτουργία, εξομολόγηση, μυστήρια. Ένας που μπαίνει σ’ αυτή την διαδικασία κάνει ψυχοθεραπεία. Για μένα η εσωτερική ηρεμία είναι δύναμη. Κοίτα τη θάλασσα. Όταν είναι ταραγμένη καταλαβαίνεις πόσο δυνατή είναι. Ένα λιοντάρι μπορεί να είναι ήρεμο γιατί γνωρίζει πως είναι δυνατό. Τα ζωάκια τα μικρά που γνωρίζουν πως είναι λιχουδιά για άλλα ζώα έχεις δει πως βγαίνουν από τη φωλιά τους; Πιστεύω πως ο θεός έδωσε τα ζώα στους ανθρώπους για να βλέπει σε ποιο ζώο μοιάζουν. Το έλεγα σε ένα έργο δικό μου. Αν είσαι αλεπού μέλι δεν θα φτιάξεις.
Τι ζώο θα μπορούσες να ήσουν;
Ή σκύλος ή γάτα.
Διάλεξες δύο που έχουν ιδιαίτερη σχέση μεταξύ τους.
Ζω με έναν σκύλο και μια γάτα που λατρεύουν το ένας τον άλλο. Πότε μου θυμίζω γάτο και πότε σκύλο.
Γράφεις θεατρικά έργα. Πώς γράφεις; Έχεις μέθοδο; Πότε γνωρίζεις αν ένα έργο σου είναι καλό ή όχι;
Φέτος παίζω στο θέατρο. Το έργο που παίζω τώρα του χρόνου μπορεί να το κάνω επανάληψη. Αν δεν γίνει αυτό πρέπει να γράψω ένα καινούργιο. Το ότι πρέπει να γράψω ένα έργο είναι η πρώτη πίεση της πραγματικότητας. Οι άνθρωποι που θα βρω και θα με εμπιστευτούν να γράψω ρόλους πάνω τους είναι η δεύτερη πραγματικότητα ώθησης. Αφού γίνει αυτό γράφω ένα έργο πάνω τους προσπαθώντας το αποτέλεσμά μου να είναι καλό. Όταν γράφω σκηνοθετώ κιόλας, βάζω τη μουσική. Η εμπειρία και η γνώση είναι ο οδηγός μου. Το φίλτρο που λέγεται Θοδωρής της πραγματικότητας και τα ζητήματα που με απασχολούν θα περάσουν μέσα στο χαρτί ενεργοποιώντας συνειδητό και ασυνείδητο.
Πότε φοβήθηκες στη δουλειά σου;
Ποτέ. Έχω άλλες φοβίες. Όχι με τη δουλειά μου. Η δουλειά είναι το καταφύγιό μου.
Η μεγαλύτερή σου φοβία ποια είναι;
Τα ασανσέρ, δεν μπαίνω σε ασανσέρ. Έχω φόβο εγκλωβισμού. Δεν έχω κλειστοφοβία. Μπορώ να μπω σε ένα ντουλάπι και να κάτσω δέκα ώρες μέσα του. Αν κάποιος έρθει και το κλειδώσει ούτε δέκα λεπτά δεν θα αντέξω.
Θα μπορούσες να γράψεις έργο γι’ αυτό το πράγμα;
Ίσως ναι. Αλλά θα αφορούσε μόνο τους κλειστοφοβικούς, τους φοβικούς στον εγκλωβισμό.
Με τι κινείσαι στην Αθήνα.
Με μηχανή.
Η τελευταία φορά που μπήκες σε μετρό πότε ήταν;
Το μετρό με βολεύει πολύ. Ο σταθμός της Ακρόπολης είναι κάτω από το σπίτι μου. Κυκλοφορώ στην πόλη με μηχανή και μετρό. Λεωφορείο δεν θυμάμαι πότε πήρα τελευταία φορά.
Μικρό Παλλάς «ART» της Γιασμίνα Ρεζά
Σκηνοθεσία: Θοδωρής Αθερίδης
Μετάφραση: Σταμάτης Φασουλής
Σκηνοθεσία & Μουσική επιμέλεια: Θοδωρής Αθερίδης
Σκηνικά: Μαρία Φιλίππου
Κοστούμια: Άγις Παναγιώτου
Σχεδιασμός φωτισμού: Χρήστος Τζιόγκας
Βοηθός σκηνοθέτη: Κάλλη Μαυρογένη
ΠΡΩΤΑΓΩΝΙΣΤΟΥΝ: Θοδωρής Αθερίδης, Άλκις Κούρκουλος, Γιώργος Πυρπασόπουλος
Χώρος: Θέατρο Μικρό Παλλάς
Διεύθυνση: Αμερικής 2, Αθήνα
Εισιτήρια:
15- 25 ευρώ
Ημέρες και ώρες παραστάσεων:
• Τετάρτη, Κυριακή : 20:00 μ.μ
• Πέμπτη, Παρασκευή : 21:00 μ.μ
• Σάββατο: 18:00 μ.μ και 21:00
