Από τον Γιάννη Παναγόπουλο //
Ο Νίκος Πλατύραχος γράφει μουσική. Το κάνει για ταινίες, για ορχήστρες, για άλμπουμ. Στην τελευταία, ρεμπετομπλούζ, δουλειά «Τα Άστεγα», με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, θα έλεγες συμμετείχε η Εθνική Ελλάδος του τραγουδιού (Νταλάρας – Κραουνάκης, άνθρωποι της δισκογραφίας με παρελθόν στην επιτυχία). Ο συνθέτης, που μοιράζει τη ζωή του ανάμεσα σε Ελλάδα και Γερμανία, πέρασε μαζί μας χρόνο μιλώντας για το παρόν της μουσικής και τη σχέση της με την κοινωνία. Για περισσότερους από έναν λόγους μάς έπεισε πως στο μυαλό του τα δύο παραπάνω μπορούν να προσφερθούν ως ένα. Έχει άδικο;
– Δεν συμβαίνει πάντα αλλά ας πούμε πως κύρια προτεραιότητα του άστεγου είναι να βρει στέγη. Πότε θα πούμε πως «Τα Άστεγά» σου στεγάστηκαν κάπου; Πού θα μπορούσε να είναι αυτό το μέρος;
-«Τα Άστεγα» γεννήθηκαν για να παραμείνουν του δρόμου, δε σκοπεύουν να στεγαστούν κάπου, παρά μόνο ίσως στις ψυχές των ανθρώπων, που όπως λέει ο φίλος μου ο Κραουνάκης: «τη σήμερον είναι οι πλέον άστεγες». Κι όταν με το καλό αυτό γίνει, τότε ίσως να καταφέρουν να πυροδοτήσουν την αισιοδοξία και τη θετική ματιά των πραγμάτων, που τόσο την έχουμε ανάγκη αυτή την ώρα. «Τα Άστεγα» παραμένουν οικειοθελώς άστεγα και συνθέτουν μια ιδεολογία και ένα όραμα, εκείνο του μποέμ, που αφού τα έχασε όλα, δεν έχει πια τίποτα να χάσει παρά μόνο να κερδίσει από την κάθε του καινούρια μέρα.
-Το ίδιο συμβαίνει και με το ελληνικό τραγούδι;
-Μου φαίνεται ότι σήμερα το ελληνικό τραγούδι είναι επίσης άστεγο. Και δεν εννοώ μόνο λόγω δισκογραφίας που εξαφανίζεται ή της κρίσης γενικότερα, αλλά τολμώ να πω και λόγω στειρότητας στις εμπνεύσεις. Σας διαβεβαιώ είναι σαν να ψάχνω με τον μεγεθυντικό φακό κάτι ν’ αγγίξει την ψυχή μου. Δεν βρίσκω εύκολα, ή ας πούμε βρίσκω πολύ σπάνια, ωραίες μελωδίες με ωραίες, ίσως και ευφάνταστες, αρμονίες με ωραίο στίχο. Μάλλον είναι γενικότερο πρόβλημα της εποχής αυτό. Κι όταν λέμε εποχή εννοούμε τα τελευταία 35 χρόνια, όπου θεωρώ ότι κατευθυνόμενα χτυπήθηκε ο πολιτισμός, στη ρίζα του, ομοιοπαθητικά θα έλεγα. Ό,τι δεν κατάφεραν παλάτια, παρακράτη, δεξιές, μακρονήσια και χούντες, το κατάφερε αριστοτεχνικά ένα απλό σύστημα «εξαγοράς» συνειδήσεων με ωμά χρήματα και επίπλαστη ευημερία. Αυτό είναι κάτι που, βέβαια, σήμερα πληρώνουμε πίσω και μάλιστα στο πολλαπλάσιο. Από την άλλη μεριά έχει και τα καλά της η τωρινή εποχή. Αναδύονται συμπεριφορές αλληλεγγύης και ομοψυχίας τουλάχιστον στους καλλιτεχνικούς κύκλους, που πιστεύω ότι υπόσχονται πολλά και ωραία. Και εδώ που τα λέμε κακά τα ψέματα, η τέχνη θέλει και λίγο την κακοπέρασή της, δεν ευδοκιμεί εύκολα σε χλιδή και ευημερία.
-Η τέχνη στην εποχή μας τι μπορεί να σηματοδοτήσει;
-Ειδικά η εποχή μας έχει μεγάλη ανάγκη την τέχνη, όπως επίσης και αντιστρόφως η τέχνη τροφοδοτείται περισσότερο από μια τέτοια εποχή σαν την τωρινή. Όπου υπήρχε κακοπέραση, υπήρξε και τέχνη. Γι’ αυτό, υπερφιλοσοφώντας βέβαια λίγο, λέω συχνά ότι ο κόσμος θα γίνει τέλειος όταν θα πάψει να ‘χει ανάγκη την τέχνη. Πολύ απλά γιατί αυτό θα σημαίνει ότι θα έχει λύσει όλα του τα προβλήματα, έτσι ώστε η τέχνη να του είναι περιττή.
-Μπορείς να επιστρέψεις στην πρώτη φορά που συνεργάστηκες με τον Χατζιδάκι; Τι θυμάσαι από αυτόν;
Θυμάμαι τα πάντα και προσπαθώ σιγά-σιγά να τα κάνω τίποτα. Η μαγεία και η ακτινοβολία αυτού του ανθρώπου ήταν τόσο ισχυρή που επηρέασε καταλυτικά τη ζωή και τις καλλιτεχνικές μου επιλογές για πολλά χρόνια. Νιώθω βεβαίως μεγάλη ευγνωμοσύνη γι’ αυτό. Νομίζω όμως ότι ο καθένας πρέπει κάποια στιγμή να «απογαλακτίζεται», αφήνοντας το πολύτιμο απόσταγμα της γνώσης και της σοφίας που κάποτε του παρείχε ο δάσκαλος, να κάνει τη δουλειά του ήσυχα και αθόρυβα, καθώς προετάχθη και να φωτίζει πάντοτε βέβαια τα πράγματα στις δυσκολίες σαν τον καλό πατέρα. Δε θα ήθελα να σου μιλήσω για λεπτομέρειες και στιγμιότυπα περί του Χατζιδάκι γιατί νομίζω ότι ευτελίζω έτσι το μέγεθός του, σμικρύνοντας το σε μια απλή περιγραφή.
-Κανένα πρόβλημα. Πες μου όμως, υπάρχει στη μουσική ο όρος «αναντικατάστατος»;
Πιστεύω πως ναι, όπως και σε όλες τις μορφές της τέχνης. Η σφραγίδα και η ταυτότητα του κάθε καλλιτέχνη πρέπει να είναι μία και αμφιμονοσήμαντη. Όταν κάτι δύναται να αντικατασταθεί σημαίνει ότι περνάει εύκολα σε διαδικασία τυποποίησης και παραγωγής μαζικού προϊόντος.
-Στο άλμπουμ σου και στην παρουσίασή του, βρέθηκε η Εθνική Ελλάδος του τραγουδιού. Το να βρίσκουν στέγη, κάτω από τη μουσική σου, άνθρωποι με βαριές καριέρες τι σημαίνει;
Κατ’ αρχάς μια μεγάλη τιμή και τους ευχαριστώ πολύ, πολλώ μάλλον αφού η συμμετοχή τους δεν εξαντλείται σε μια απλή – πολύ καλή αν θέλεις – ερμηνεία, αλλά σε μια πραγματική κατάθεση ψυχής. Κι αυτό για μένα είναι ακόμα πιο τιμητικό κι απ’ το γεγονός των μεγάλων και πολύ σημαντικών διαδρομών που έχει ο καθένας τους στο τραγούδι. Ειδικά ο Γιώργος Νταλάρας συνέπραξε με όλο του το είναι, μεταφέροντας «λειτουργικά» θα λέγαμε όλο το απόσταγμα από το ρεμπέτικο τραγούδι που τόσο αγαπάει και τον αγαπάει. Η δεινότητά του δε ως μουσικού και η ελαστικότητα αντιλήψεων τού επέτρεψαν να υποστηρίξει τόσο καλά αυτό το παράξενο «κράμα» του ragtime με το ρεμπέτικο.
-Τζαζ και Ρεμπέτικο. Είναι σαν σήμερα να ψάχνουμε το καινούριο στη μουσική «ανακατεύοντας» είδη από το παρελθόν. Πώς προκύπτει ένα νέο μουσικό είδος στις μέρες μας;
Μα σχεδόν όλες οι κατά καιρούς μεγάλες καινοτομίες με τον ίδιο τρόπο έγιναν επί της αρχής. Το αποδεικνύει περίτρανα η μουσική ιστορία στο μεγαλύτερό της μέρος, οι μεγάλοι κλασικοί συνθέτες έπαιρναν στοιχεία του παρελθόντος, πολλές φορές και λαϊκά και τα διύλιζαν με το ταλέντο τους φτιάχνοντας ένα καινούριο είδος. Λίγοι άνθρωποι ήταν βαθύτερα ρηξικέλευθοι, ώστε να απαρνηθούν σε βάθος τη μέχρι εκείνης της ώρας παράδοση και να φτιάξουν κάτι εντελώς καινούριο.
-Θεωρείς πως κάνεις δύο καριέρες; Μία στο εξωτερικό. Και μια εδώ, στην Ελλάδα;
Θα σου έλεγα ναι, αν και προσωπικά δεν τα διαχωρίζω και τόσο. Ξέρεις οι συνεργάτες μου, οι περισσότεροι τουλάχιστον, είναι φίλοι και μάλιστα καρδιακοί. Απλώς «τυχαίνει» να βρίσκονται σε διάφορα σημεία της Ευρώπης.
-Η εποχή βρίσκει τους περισσότερους γονατισμένους. Τι κάνεις γι’ αυτό;
Δυστυχώς βρίσκομαι κι εγώ γονατισμένος κι έτσι περιμένω κι εγώ από «κάποιον» κάτι να κάνει, όπως νομίζω και οι περισσότεροι. Κατά την ίδια ακριβώς λογική όμως, νομίζω ότι η ερώτησή σου πρέπει να απευθύνεται σε όλους, μιας και η αιτία του κακού – και εν πολλοίς και η θεραπεία της – βρίσκεται εντός μας. Εμείς οι ίδιοι προκαλέσαμε τα δεινά μας, εμείς οι ίδιοι πρέπει και να τα γιατρέψουμε. Και αυτή η «ίαση» πιστεύω περιέχει έννοιες όπως ομόνοια, ομοψυχία, αλληλεγγύη, αλτρουισμός, συναδελφικότητα, με την καλή έννοια, όχι τη συνδικαλιστική. Εγώ το μόνο που μπορώ να κάνω είναι αυτό που θα έκανα έτσι κι αλλιώς, η τέχνη μου. Αν αυτό βοηθάει κάποιους να νιώσουν καλύτερα θα χαιρόμουν πολύ.
