συνέντευξη : Αλέξανδρος Πύραυλος
Είσαι ένας ευγενής αλλά η μοίρα το φέρε να σκοτώσεις τη μάνα σου – αφού κι εκείνη σκότωσε τον πατέρα του. Τον εκδικήθηκε που γύρισε σπίτι με άλλη ερωμένη-λάφυρο από τον πόλεμο. Αρχίζουν να σε κυνηγάνε τερατόμορφες χθόνιες θεότητες, Ερινύες τις λένε – που τις ξεσηκώνει το φάντασμα της μάνας σου. Εσένα σε λένε Ορέστη και όσο και αν κάνεις τελετές εξιλέωσης τα τέρατα δεν σταματάνε να σου ορμάνε, μέχρι που καταφεύγεις στο ναό του Απόλλωνα στους Δελφούς. Η είσοδος σου στον ιερό χώρο και η μεσολάβηση της θεάς Αθηνάς και ενός νεοσύστατου θεσμού, που το λέμε Άρειο πάγο, είναι το θέμα της τραγωδίας του Αισχύλου Ευμενίδες που θα παιχθεί στις 15 και 16 Ιουλίου του 2023 στην Ελευσίνα (στο Παλιό Ελαιουργείο), σε σκηνοθεσία της Άντζελας Μπρούσκου. Το σώμα που θα ερμηνεύσει την ιέρεια του Θεού — την Πυθία – και παράλληλα θα μεταφέρει τη φωνή του Απόλλωνα στη σκηνή — ανήκει στην Παρθενόπη Μπουζούρη. Η Παρθενόπη είναι μια ηθοποιός φτιαγμένη από ανθεκτικά αλλά και εύπλαστα υλικά – έχει δοκιμαστεί σχεδόν σε όλες τις φόρμες του θεάτρου – κλασικές και πειραματικές. Η μαχητικότητα και η ευρύτητα του πνεύματος που αποτυπώνεται πολύ ανάγλυφα στην κουβέντα που έκανα μαζί της για το θέμα, το ύφος και την ‘ενέργεια’ της τραγωδίας.
-Παρθενόπη – ήδη το όνομα σου μου δίνει πάσα να σε ρωτήσω για το ρόλο που παίζεις στις Ευμενίδες αλλά και τους ρόλους που παίζεις και έπαιξες στη ζωή σου. Λένε παλιά διάλεγαν ‘παρθένες’ των Δελφών για γίνουν Πυθίες και μετά το άλλαξαν να είναι από 50 και πάνω. Επιπλέον διάφορες σούπερ-δυναμικές θεές αποκαλούνταν Παρθένες, όπως η Αθηνά ή η Άρτεμις. Εν τέλει η ‘παρθενία’ ως όνομα ή ρόλος – είτε ως Πυθία είτε ως Παρθενόπη — σου έδωσε – ή σου δίνει — την ευκαιρία να ξαφνιάζεις το κοινό σου;
Το όνομα μου ήταν πάντα τραύμα όταν ήμουν στις τελευταίες τάξεις του δημοτικού και σε όλο το γυμνάσιο. Φαντάσου τί γινόταν όταν ερχόταν η ώρα να διαβαστεί ο κατάλογος. Φυσικά με φωνάζαν με υποκοριστικό αλλά όταν σπούδαζα στη δραματική σχολή, αποφάσισα να το κρατήσω ολόκληρο το όνομα μου και ήταν ένα είδος γενναιότητάς από μέρους μου και ένα τεστ νοημοσύνης. Όταν κάποιος ακούει το όνομα μου και σκάει χαμογελάκι σεξιστικό καταλαβαίνω ότι έχω να κάνω με ένα ηλίθιο. Τώρα για την Πυθία ή για τις θεές τις ‘παρθένες’ μιλάμε για έναν άλλο πολιτισμό, όπου η παρθενικότητα είναι δύναμη. Ίσως να είναι και τώρα, δεν ξέρω. Το σκέφτομαι. Οι Πυθίες πάντως ήταν παρθένες ακόμη και όταν ήταν μεγαλύτερες γυναίκες. Ένα είδος θυσίας με αντίκρισμα το χρίσμα. Είναι νύφες του Απόλλωνα.
-Είσαι λοιπόν ιέρεια στους Δελφούς και έρχεται ένας άνθρωπος και σου χτυπάει την πόρτα και σου λέει σώσε με από τα τέρατα που με κυνηγάνε επειδή σκότωσα τη μάνα μου. Δεν το κάνα από μόνος μου, με διέταξε ο Θεός τον οποίο εσύ υπηρετείς, επειδή εκείνη σκότωσε το Μπαμπά μου. Μπουμ. Με το καλημέρα μας ξέρουμε το φονιά, αλλά δεν είμαστε σίγουροι τον ‘ένοχο’ Είναι ο Ορέστης, η μαμά του, ο Απόλλωνας, η κατάρα που δέρνει το σόι τους; Πως διαχειρίζεστε αυτή την αμφιβολία πάνω στη σκηνή; Θα βρούμε τον ένοχο στο τέλος; Ή μήπως αναποδογυρίζετε εντελώς το ερώτημα;
Η Πυθία δεν συναντιέται ποτέ με τον Ορέστη. Για την Πυθία είναι μια μέρα ακόμη στη δουλειά μόνο που τα πράγματα δεν πάνε καθόλου καλά. Γιατί έρχεται και καταλαμβάνει το ιερό του ναού κιόλας ένας μιασμένος ικέτης. Γι’ αυτό το λόγο κάνει και την εμφάνιση του ο θεός, ο οποίος με λίγο βίαιο τρόπο καταλαμβάνει το σώμα της Πυθίας κι ενσαρκώνεται πάνω στη σκηνή –τουλάχιστον στη δραματουργία τη δική μας — μέσα από αυτό το σώμα. Τώρα όσον αφορά την αμφιβολία, την αμφισβήτηση πάνω στη σκηνή, θα πω ότι υπάρχει ένα θέατρο που αναπαριστά την πραγματικότητα και ένα θέατρο που θέλει να την αλλάξει. Η τραγωδία είναι ένα θέατρο που θέλει να αλλάξει την πραγματικότητα, είναι μια ακραία εμπειρία, δεν έχει να κάνει με τον ρεαλισμό, έχει να κάνει με αυτό που λέμε τελετή. Όσο κι αν στον δικό μας πολιτισμό, η έννοια της τελετής είναι απούσα. Όλη η ιστορία λοιπόν είναι μια πολιτική πράξη. Έχουμε την ίδρυση ενός θεσμού στις Ευμενίδες όπου πια την εκδίκηση, την αντεκδίκηση, τη βία, τη σταματά ο νομικός πολιτισμός, δηλαδή το κράτος, το ίδιο, το δικαστήριο. Περνάμε από την κατάρα και τον παροξυσμό του αίματος στη δίκη. Και αυτό είναι το πρώτο δικαστήριο στην ιστορία του δυτικού πολιτισμού. Με όλες τους τις συνέπειες. Οι Ερινύες, που είναι σωματοποιημένες, προσωποποιημένες έννοιες, κλείνονται για πάντα στον Άρειο Πάγο. Μαζί με αυτές κι ό,τι φέρει αυτό το πρόσωπο, αυτό το σύμβολο, το σώμα: ό,τι άγριο, σκοτεινό, θηλυκό, βαθύ, μη προβλέψιμο, μπαίνει κάτω από τη γη, για να επικρατήσει η λογική και η ‘αντρική’ σκέψη ας πούμε.
-Το έργο μοιάζει γενικώς με δικαστικό δράμα, μόνο που αντί για δικαστές με στολές έχουμε ένα μίξερ από θεούς, τέρατα και ανθρώπους. Τί τρόπους βρήκατε να παίξετε με το ανακάτεμα αυτών των στοιχείων;
Οι τρόποι είναι πάρα πολλοί. Και η εικαστική ατμόσφαιρα και η αισθητική του λόγου και η μουσική και ο ίδιος ο τόπος, τα σώματα των ηθοποιών που παίζουν σε πολύ μεγάλη θερμοκρασία, με πολύ μεγάλη ενέργεια. Όλο αυτό έχει τεράστια δυναμική που προσπαθεί να δημιουργήσει ένα στρόβιλο περισσότερο ενεργειακό παρά αφήγηση ας πούμε μιας ιστορίας. Γιατί η ιστορία και το σασπένς από τη μια μεριά είναι το ζητούμενο, ο μύθος δηλαδή, από την άλλη η ενεργειακή εμπλοκή του θεατή σε αυτό το στρόβιλο είναι το μεγαλύτερο ζητούμενο της παράστασης.
-Το έργο φέρνει σε σύγκρουση διαφορετικά είδη δικαιοσύνης – ας πούμε από τη μια την εκδικητική αρχέγονη μανία (Ερινύες) από την άλλη Άρειος Πάγος και δικαστικός διακανονισμός – αναρωτιέμαι πως θα αποδώσετε ερμηνευτικά και σκηνογραφικά αυτούς τους δυο κόσμους.
Αυτό θα το ερώτημα θα το αφήσω ανοιχτό να το ανακαλύψετε όταν θα ρθείτε να δείτε την παράσταση.
Aυτά τα λαϊκά δικαστήρια που στήνονται στα social media είναι κάτι σαν μικρόκοσμοι, νομίζει κανείς ότι έχουν περισσότερη δύναμη απ΄όση πραγματικά τους αντιστοιχεί. Είναι ένα εργαλείο τα social media και αποκτούν δύναμη που δεν έχουν πραγματικά.
Για να ‘ρθουμε και λίγο στο σήμερα, στη σύγχρονη δημόσια σφαίρα βιώνουμε και εδώ τη σύγκρουση διαφορετικών μορφών δικαίου. Τα μαζικά ‘λαϊκά’ δικαστήρια στο διαδίκτυο και καμπάνιες στιγματισμού ανθρώπων καταδικάζουν τους κατηγορούμενους προτού πριν αποφανθούν τα κανονικά δικαστήρια. Πως θα μπορούσαμε να εξευμενίσουμε αυτές τις άγριες δυνάμεις του σήμερα;
Δεν ξέρω, αυτά τα λαϊκά δικαστήρια που στήνονται στα social media είναι κάτι σαν μικρόκοσμοι, νομίζει κανείς ότι έχουν περισσότερη δύναμη απ΄όση πραγματικά τους αντιστοιχεί. Είναι ένα εργαλείο τα social media και αποκτούν δύναμη που δεν έχουν πραγματικά. Η δημοκρατία πάει μαζί με το νομικό πολιτισμό. Και έχουμε τόση δικαιοσύνη όσο και δημοκρατία στις μέρες μας. Η ψευδαίσθηση δηλαδή της δημοκρατίας των social media με κάνει και καγχάζω, είναι ένας τοξικός λάκκος, όπου ο καθένας μπορεί να πει, να κατηγορήσει και να κάνει ό,τι θέλει, χωρίς αποδείξεις. Δεν ξέρω πώς μπορεί αυτό να αλλάξει. Δεν νομίζω ότι μπορεί να αλλάξει γιατί καθορίζεται από εξουσίες και δυνάμεις που είναι πολύ πιο πάνω από μας. Στην πραγματικότητα, είναι εργαλείο ελέγχου.
