Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη: “Ζούμε σε έναν άκρως καπιταλιστικό κόσμο, που έχει μότο το: ο θάνατός σου η ζωή μου”

Ριχάρδος IIΙ στο Σύγχρονο θέατρο – Η συνέντευξη με τη σκηνοθέτιδα Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη

Θα μπορούσες να πεις ότι αυτή τη φορά η Ρουμπίνη Μοσχοχωρίτη κυκλοφορεί στο θεατρικό παρόν έχοντας έντονη δίψα να το σχολιάσει.

Η παράσταση που σκηνοθέτησε Ριχάρδος IIΙ –ελεύθερη διασκευή στο ομώνυμο έργο του Ουίλιαμ Σαίξπηρ– ανεβαίνει για δεύτερη χρονιά στο Σύγχρονο Θέατρο και η άποψή της για εκείνη τη “γενιά’” πραγματικοτήτων που το στιγματίζουν ή το στιγμάτισαν σχολιάζεται μέσα από τη θεατρική δραματοποίησή τους. Ο καπιταλισμός, η κατηφόρα των ιδεολογιών, η κατάχρηση εξουσίας, ο Σαίξπηρ, η σχέση κοινού και ηθοποιών, η ανηθικότητα της ιεραρχίας, το καθεστώς του εφήμερου.

Η συνέντευξη μαζί της συναλλάσσεται με την αγριότητα του ενεστώτα μας με όρους ειλικρίνειας και θεατρικής λεπτότητας. 

– Κατάχρηση εξουσίας. Το έργο που ανεβάζετε βουτά στην ποιότητα της σχέσης εξουσιαστή – εξουσιαζόμενου.  Ποια είναι η πρώτη, η θεμελιώδης προϋπόθεση για να οδηγηθούμε εκεί; 

Νομίζω ότι η οικονομική δυσχέρεια και δυστοκία καθώς και η ανασφάλεια που δημιουργείται, όταν υπάρχουν λίγες θέσεις εργασίας και μάλιστα κακοπληρωμένες, είναι το ιδανικό περιβάλλον για να αναπτυχθούν τέτοια φαινόμενα. Ζούμε σε έναν άκρως καπιταλιστικό κόσμο, που έχει μότο το: «ο θάνατός σου η ζωή μου», συμπιέζοντας τις ανθρώπινες ζωές και επιτρέποντας στους επιτήδειους να κυριαρχούν.

– Κατά τη γνώμη σας βαδίζουμε ή ίσως έχουμε ήδη φτάσει σε μια αταξική κοινωνία όπου το χρήμα είναι ο μοναδικός, ο αποκλειστικός ρυθμιστής στη σχέση δυνατού – αδύναμου; 

Η ερώτησή σας εξελίσσει με καίριο τρόπο την παραπάνω σκέψη μου. Οι ιδεολογίες έχουν λίγο πολύ αποτύχει ή δεν καταφέρνουν πλέον να εναρμονιστούν και να εκφράσουν τις νέες κοινωνικές ανάγκες-συνθήκες, με αποτέλεσμα να παράγουν αταξικούς πολίτες. Οι non ideology πλέον είναι πολλοί και αποτελούν μια νέα ταξική κατηγορία, που σίγουρα έχει στα χέρια της το χρήμα και άρα την εξουσία.

– Κάποιος έχει πει, πολύ πρόσφατα και είναι πολιτικός, ότι η κοινωνική ισότητα των ανθρώπων δεν είναι συμβατή με την ανθρώπινη φύση. Αυτή η άποψη τι σας λέει; Ιστορικά τεκμηριώνεται; 

Δυστυχώς η αποτυχία των αριστερών ιδεολογιών επέτρεψε την άποψη αυτή να βρίσκει βάση και να τεκμηριώνεται ιστορικά. Φυσικά και βρίσκω τη δήλωση αυτή επικίνδυνη και απάνθρωπη, δίνοντας άλλοθι στους έχοντες την εξουσία, να ‘ασελγούν’ πάνω στους κοινωνικά ανίσχυρους. 

– Μας βάζετε στον δικό σας κόσμο, στον κόσμο του θεάτρου. Η παράστασή σας είναι αναπαράσταση όλων εκείνων που βγήκαν στον δημόσιο διάλογο κατά τη διάρκεια αυτού που ονομάσαμε ελληνικό metoo; 

Θεωρήσαμε ότι αν βρίσκαμε τη δύναμη να ξετυλίξουμε το κουβάρι από τα του οίκου μας, θα ήταν πιο εύκολο και για τις υπόλοιπες εργασιακές ομάδες να μιλήσουν για τα δικά τους αντίστοιχα προβλήματα. Ωστόσο η παράσταση είναι προϊόν μυθοπλασίας και δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, αλλά ταυτόχρονα τις περιλαμβάνει και τις νοηματοδοτεί.

– Δεν σας εκπλήσσει το γεγονός ότι ένα κείμενο του Σαίξπηρ μπορεί να αναδυθεί στο παρόν; 

Όχι γιατί αυτό φέρουν οι μεγάλοι συγγραφείς. Αυτά που έχουν γράψει, έχουν παραλληλίες, αντιστοιχίες και διακειμενικές αναφορές, που αντέχουν στο χρόνο, επαναφέροντας τα αναπάντητα ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης.

 – Μια αληθινή ιστορία που γίνεται δημόσια πολλά χρόνια μετά την πραγματοποίησή της στα αυτιά μας ηχεί σαν δυστοπικό παραμύθι; 

Ναι, γιατί αυτό δείχνει πως η συγκεκριμένη κοινωνία, στην οποία αναφέρεται η αληθινή ιστορία είναι μια άδικη μη αξιοκρατική κοινωνία, στην οποία δεν υπάρχει προστασία για τους πολίτες της. Δηλαδή δεν υπάρχουν ικανοί νόμοι να προστατέψουν και να ενθαρρύνουν τον πολίτη να αποκαλύψει, την όποια εις βάρος του αδικία και παράβαση.

– Η παράστασή σας βραβεύτηκε. Τι σημαίνει αυτό για εσάς; 

Σημαίνει ότι υπάρχει ακόμα ένα παράθυρο, σε αυτή τη μη αντικειμενική χώρα, που παραμένει ανοιχτό, για τους ανθρώπους που προσπαθούν με κόπο, όραμα και προπαντός απεριόριστη αγάπη για αυτό που κάνουν, να αρθρώσουν μέσω της τέχνης έναν λόγο, που να αφορά τα όσο συμβαίνουν γύρω μας.

– Θα λέγαμε πως αυτό που έμεινε στο πέρασμα του χρόνου από το big bang του θεάτρου στο σήμερα είναι η σχέση που αναπτύσσουν οι θεατές με τους ηθοποιούς; 

Είναι αλήθεια αυτό. Άλλωστε ζητούμενο του θεάτρου παραμένει πάντα η δημιουργία αυτής της μαγικής σχέσης μεταξύ ηθοποιού και θεατή, η στιγμή της μέθεξης, κατά τη διάρκεια της παράστασης. Για αυτό και θεωρώ μεγαλειώδες το συγκεκριμένο έργο του Σαίξπηρ, μιας και η σχέση που χτίζει ο συγγραφέας με το κοινό, μέσω του Ριχάρδου είναι μοναδική αλλά και επικίνδυνη. Διαπερνά όλα τα στάδια χειρισμού του δυνατού, (του έχοντα την εξουσία, του Ριχάρδου, αλλά και του ηθοποιού, που έχει την εξουσία ως σκηνοθέτης), έναντι του αδύναμου, του λαού, που άγεται και φέρεται, αλλά και έναντι του θεατή, που μένει να παρακολουθήσει την παράσταση. Η ευθύνη η δική μας είναι μεγάλη, στο να αποκαλύψουμε τους μηχανισμούς, που χρησιμοποιεί ο θύτης για να εγκλωβίσει το θύμα του.

– Φέρατε κείμενο του Σαίξπηρ στα δικά σας μέτρα. Πόσο μέλλον θα χρειαστούμε έτσι ώστε ένας συγγραφέας που γράφει σήμερα έργα να αναγνωριστεί ως ο Σαίξπηρ του 21ου αιώνα; 

Νομίζω ότι ο τρόπος που είναι δομημένες οι σημερινές κοινωνίες δεν επιτρέπει να ξεχωρίσουν εύκολα ατομικές περιπτώσεις που θα μείνουν στην αιωνιότητα, τουλάχιστον με τον τρόπο που συνέβαινε παλαιότερα. Όλα είναι πιο εφήμερα. Ωστόσο δεν πιστεύω ότι αυτό είναι το ζητούμενο. Μακάρι να υπάρχουν συγγραφείς που μπορούν να αφουγκράζονται το εδώ και τώρα με διεισδυτικό τρόπο, ώστε να καταφέρουν να επηρεάσουν έστω και στο ελάχιστο τη ζωή στον πλανήτη σήμερα, που φαντάζει δυστοπική.