Αφιέρωμα | Κριτικοί Θεάτρου: Μία παράσταση από το 2024 στο 2025

Το 2025 είναι πλέον εδώ, στις απαρχές του και το ελληνικό θέατρο συνεχίζει να δίνει το ηχηρό παρόν στα πολιτιστικά τεκταινόμενα της χώρας, Εκατοντάδες παραστάσεις διεκδικούν τόσο το εισιτήριο του κοινού, όσο και την πένα των συνατακτών ή τη «διύλιση» των κριτικών.

Είκοσι θεατρικοί συντάκτες και κριτικοί θεάτρου επιλέγουν και προτείνουν τη μία παράσταση που τους «κέρδισε» το 2024. Την παράσταση που κατακτά το μέλλον. Αυτήν που έρχεται από την περασμένη χρονιά βρίσκοντας τη θέση της στην επόμενη. Και την προτείνουν για το 2025. Είναι η παράσταση που κατά τη γνώμη τους, αξίζει να μην χαθεί, αξίζει το κοινό να τις παρακολουθήσει. Και, βεβαίως, εξηγούν τους λόγους!

Γιώργος Βουδικλάρης (artivist.gr). «Αιαυτός» -τι άλλο; Ο Δημήτρης Δημητριάδης μεταφέρει το πεδίο μάχης από το επίπεδο των θεών στους ανθρώπους –μεταξύ τους και μέσα τους. Πιστός στην ιδεολογία του, αλλά και στην εμμονή του στα αρχαιόθεμα έργα, προσθέτει άλλο ένα σπουδαίο κείμενο στην εργογραφία του. Λιτή, ευθύβολη και ανελέητη η σκηνοθεσία του Χάρη Φραγκούλη. Ο Ανδρέας Κωνσταντίνου και ο Γιάννης Παπαδόπουλος δημιουργούν ένα δίπολο που θα θυμόμαστε για πολύ καιρό: ένας αληθινός υποκριτικός άθλος. Στο Θέατρο Σφενδόνη.

Ανθούλα Δανιήλ (periou.gr). Ο Ρώσος αριστοκράτης Αλέξανδρος Πούσκιν, ανατρέχοντας στις παρυφές της ιστορίας, βρίσκει τον επαναστάτη Εμελιάν Πουγκατσιόφ στην εξέγερση των Κοζάκων (1773), και συγγράφει την «Κόρη του λοχαγού». Το έργο έχει ερωτική επικάλυψη, φαίνεται κωμικό, όμως έχει εγκιβωτισμένη μέσα του τη θεία δικαιοσύνη. Το τέλος του δεν αποκλείει την προοικονομία της τρομερής επανάστασης που θα ξεσπάσει στο μέλλον. Κι ο Ιησούς πάντα σταυρώνεται. Από τον Κωνσταντίνο Ασπιώτη στο Σύγχρονο Θέατρο.

Κώστας Ζήσης (fragilemag.gr) Οι «Αυτή κι Αυτοί» κατατάσσονται στις νέες ελπιδοφόρες δυνάμεις του ελληνικού θεάτρου. Στη θεατρική μεταφορά του «Η ζωή και ο θάνατος του Καραβέλα», τη νουβέλα του Κωνσταντίνου Θεοτόκη, ο Ανδρέας Ψύλλιας, εκμεταλλεύεται την αφηγηματική δεινότητα του συγγραφέα και την ανάγει σε μια πολυμεσική και ιδιαιτέρως χορογραφημένη παράσταση. Ο νατουραλισμός του Θεοτόκη, ξεριζώνεται από το γεμάτο χώμα σκηνικό και διαμελίζεται ανάμεσα στην έκδηλη σωματικότητα και στη σχεδόν ανεπαίσθητα πνευματική τραγικότητα των ηρώων. Ήρωες που παραδίδουν τα ένστικτά τους σε μια κοινωνία στις απαρχές της: μικροαστικές αυταπάτες, συσσώρευση ιδιοκτησίας, η εξουσία του χρήματος σε όλες τις κοινωνικές σχέσεις. Στη βιτρίνα η σεξουαλική επιθυμία, στο βάθος ο άδολος έρωτας. Αυτά τα παιδιά, πραγματικά μεγαλουργούν. Ειδική μνεία στη θαυμάσια δραματουργική επεξεργασία του υλικού από τον Σπύρο Αναστασίνη. Στο γκαραζ του Ιδρύματος Κακογιάννη, το νέο ελληνικό θέατρο είναι εκεί…

Γρηγόρης Ιωαννίδης (Εφημερίδα Συντακτών) «Το πιο όμορφο σώμα που έχει βρεθεί ποτέ σε αυτό το μέρος» του Ζουζέπ Μαρία Μιρό στο Θέατρο Θησείο. Μονόλογος ενός σώματος που δεν υπάρχει πια παρά σαν υπερβατική μορφή, αίτημα δικαιοσύνης και κρίμα της ανθρωπότητας. Να το δουν πολλοί για το ίδιο το μήνυμά του, μα και για τη στιγμή όπου ο ερμηνευτής Αργύρης Ξάφης γίνεται κοινωνός της μυστικής πηγής του θεάτρου.

Τώνια Καράογλου (Αθηνόραμα) Το έργο του Ρουμάνου Ματέι Βίζνιεκ «Η λέξη πρόοδος στο στόμα της μητέρας μου ηχούσε πολύ φάλτσα» γράφτηκε μετά τη διάλυση της πρώην Γιουγκοσλαβίας και μέσα από την ιστορία δύο γονιών που ψάχνουν το σώμα του γιου τους προκειμένου να το θάψουν κοντά τους, ο Βίζνιεκ συμπυκνώνει τη συντριπτική πραγματικότητα κάθε εμπόλεμης ζώνης. Το μαγικό είναι ότι μεταχειρίζεται την ποίηση, το γκροτέσκο και το υπερφυσικό στοιχείο, αντί του στείρου ρεαλισμού, και αυτά τα στοιχεία ετόνισε ακόμη περισσότερο η ευφάνταστη σκηνοθεσία της Αικατερίνης Παπαγεωργίου. Η παράσταση επιστρέφει στο θέατρο «Μπέλλος» από τις 15/1, με τις ερμηνείες των Τάσου Λέκκα, Αλέξανδρου Βάρθη, Ισιδώρας Δωροπούλου, Δημήτρη Πετρόπουλου και Μαίρης Χήναρη.

Ντίνα Καρρά (onlytheater.gr). «Μάθε με να φεύγω», ένα μαγικό κείμενο του Άκη Δήμου, μία καλοδουλεμένη παράσταση της ομάδας bijoux de kant με τρεις εξαιρετικές ερμηνείες, οι οποίες αν και στυλιζαρισμένες, εκκεντρικές, σχεδόν εξωπραγματικές, ήταν θαυμάσιες, φανερώνοντας τη σκληρή σκηνοθετική και ερμηνευτική προεργασία. Από τον Γιάννη Σκουρλέτη στο bijoux de kant HOOD art space.

Σμαρώ Κώτσια (clickatlife.gr). Ο «Αιαυτός» του Δημήτρη Δημητριάδη είναι ένα αρχαιόθεμο θεατρικό έργο, το οποίο συνομιλεί με το “Αίαντα” του Σοφοκλή, με μια λοξή, πρωτότυπη και σύγχρονη γραφή. Η εμπεριστατωμένη σκηνοθετική προσέγγιση του Χάρη Φραγκούλη αναδεικνύει όλες τις παραμέτρους του κειμένου προβάλλοντας τις ιδιαιτερότητες όλων των χαρακτηριστικών του έργου και επενδύοντας στις συναρπαστικές ερμηνείες του Ανδρέα Κωνσταντίνου και του Γιάννη Παπαδόπουλου, οι οποίοι καταθέτουν ψυχή και σώμα επί σκηνής.

Μυρτώ Λοβέρδου (Το Βήμα-Τα Νέα) «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Σάμιουελ Μπέκετ στο Πόρτα. Στο σκηνικό σύμπαν του Θωμά Μοσχόπουλου το έργο του Μπέκετ είναι εκεί, ολόκληρο: Με τρόπο καθαρό και σαφή, κάθε λέξη βρίσκει την θέση της, αφήνοντας χώρο στο κωμικοτραγικό, το βαθύ, το ανάλαφρο, το πικρό, το σημαντικό, το μάταιο. Στο υποφωτισμένο και επικλινές σκηνικό που οδηγεί παντού και πουθενά, ο Ντίντι, ο Γκόγκο, ο Πότζο και ο Λάκυ, περιμένουν αυτόν που δεν ήρθε αλλά «θα΄ρθει οπωσδήποτε αύριο» -κι εμείς μαζί τους.

Μαρία Μαρή (catisart.gr) «Η μέρα της φούστας» του Ζ.Π.Λίλιενφελντ . Πρόκειται για μείζον και σύγχρονο θέμα, που απασχολεί βαθιά την κοινωνία. Καθώς ο καπιταλισμός έχει απλωθεί σα λαίλαπα αδιάκριτα σε όλον τον κόσμο και η ψαλίδα άνοιξε επικίνδυνα, αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, η βία να πάρει ακραίες κοινωνικές διαστάσεις. Καθρέφτης του όλου αυτού δεινού σε μικρή κλίμακα, -το άλλο; – το σχολείο. Η σκηνοθεσία της Ζωής Χατζηαντωνίου λιτή και ουσιαστική καθρέφτισε αυτή τη βία, η οποία εκτοξεύτηκε με την υπέροχη και πολυδιάστατη ερμηνεία της Θεοδώρας Τζήμου, που υποστηρίζεται και από τους υπόλοιπους ηθοποιούς.

Γιώργος Μητρόπουλος (euronews.gr) Οι αυτοβιογραφικές αναμνήσεις του Χρόνη Μίσσιου από τις φυλακές και τις εξορίες, από το 1947-1973, μεταφέρονται υποδειγματικά επί σκηνής χάρη στη λιτή, πανέξυπνη σκηνοθεσία της Σοφίας Καραγιάννη και στους τέσσερις εξαιρετικούς ερμηνευτές της, οι οποίοι απογειώνουν κυριολεκτικά το δραματοποιημένο αφήγημα. Η ιστορία της Ελλάδας, οι πληγές του Εμφυλίου, οι ματαιώσεις και οι αγκυλώσεις της Αριστεράς, αλλά και το προσωπικό ακατάβλητο αίτημα για ελευθερία πρωταγωνιστούν σε μια καθηλωτική παράσταση, που δεν μπορείς να ξεχάσεις. Μιάμιση ώρα θέατρο ουσίας με τέσσερις ηθοποιούς γύρω από ένα τραπέζι, να αλλάζουν διαρκώς ρόλους. Δίνουν την ψυχή τους επί σκηνής, αποδεικνύοντας πόσο σημαντικό είναι το πολιτικό θέατρο στις μέρες μας. «Καλά, εσύ σκοτώθηκες νωρίς» στο Σύγχρονο Θέατρο.

Όλγα Μοσχοχωρίτου (kommon.gr) «Λεωφορείο ο Πόθος» του Τενεσί Ουίλιαμς, σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά – Ο άθλος της Αλεξίας Καλτσίκη. Κρυμμένα αυτοβιογραφικά στοιχεία του συγγραφέα σε ένα έργο που μιλά για την αποξένωση, την παρακμή ενός κόσμου, τη βαναυσότητα της πραγματικότητας ενός αναδυόμενου άλλου, τους όρους της μοναξιάς και της ομορφιάς, τις αισθήσεις, τις ψευδαισθήσεις και τις παραισθήσεις μέσω μιας γυναίκας που δεν αντέχει τη ζωή , όπως εξελίχτηκε πραγματικά και είναι. Η προσπάθεια του σκηνοθέτη να δει «ταξικά» τις αντιθέσεις του έργου απομακρυνόμενος από την αισθηματολογία, τη μάτσο αρρενωπότητα και το μύθο ενός κινηματογραφικού Μπράντο – Στάνλεϋ σε αντίστιξη με μία γοητευτικά αλκοολική Βίβιαν Λή, βρήκε την πραγμάτωσή της περισσότερο στην ασθματική Μπλανς Ντυμπουά της Αλεξίας Καλτσίκη, παρά στον αντιστάρ, λυμφατικό αλλά κακοποιητικό εργάτη του Μπαλή – Στάνλευ.

Γρηγόρης Μπέκος (Το Βήμα) Αξίζει να σταθώ στην παράσταση «Η Πύλη της Κόλασης» στο Θέατρο του Νέου Κόσμου. Είναι το νέο έργο του Γιάννη Καλαβριανού που, ως συνήθως, σκηνοθετεί ο ίδιος. Αξιοπρόσεχτη δουλειά, από τις καλύτερές του, με πολλή έρευνα πίσω της και σοβαρό συνθετικό όραμα, κειμενικό και δραματουργικό. Εν προκειμένω, δύο θυελλώδεις ερωτικές (και ποικιλοτρόπως καλλιτεχνικές) ιστορίες συγκλίνουν στην απέραντη διαχρονικότητα του σκηνικού χώρου. Πάολο και Φραντσέσκα από τον 13ο αιώνα, Ογκίστ Ροντέν και Καμίγ Κλοντέλ από τον 19ο αιώνα. Η φόρμα, αν και κάπως δεσμευτική, αποδεικνύεται ενδιαφέρουσα, όχι μόνο εικαστικά (οι ερμηνευτές είναι τα ζωντανά γλυπτά) αλλά και αφηγηματικά (οργάνωση των επιπέδων, του αισθήματος, του νοήματος). Ο λυρισμός του Καλαβριανού είναι πάντοτε λελογισμένος, διφορούμενος, γλυκόπικρος. Τέσσερις ερμηνευτές σε συντεταγμένο σκοπό (ο εξαιρετικός Γιώργος Γλάστρας, η Χριστίνα Μαξούρη και δύο νεότεροι ηθοποιοί που έχουν την προοπτική να μας απασχολήσουν στο μέλλον, Κωνσταντίνος Ζωγράφος και Λυγερή Μητροπούλου). Ναι, ο άνθρωπος είναι μάρμαρο σκληρό και άκαμπτο στο μεγαλύτερο μέρος του βίου του. Αν αφήσουμε στην άκρη τον πόνο και την απώλεια, μονάχα σε λιγοστές στιγμές ζει αληθινά και ποιητικά ο άνθρωπος, όταν τον κινεί ο έρωτας και όταν τον συγκινεί η τέχνη. Αυτή τη μυστηριακή ροή της ζωής που αναβιβάζεται σε τέχνη (και, ανάστροφα, της τέχνης που αναβιβάζεται σε ζωή) ακολουθεί με συνέπεια ο Καλαβριανός στο δικό του θέατρο.

Κωνσταντίνος Μπούρας (grafein.blockspot.gr) «Η Αξία Της Ζωής» στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης της Jane Anderson σε σκηνοθεσία Σωτήρη Τσαφούλια με τέσσερις εκλεκτούς ηθοποιούς κι αξιοβράβευτη την Κυρία Πέγκυ Σταθακοπούλου, γιατί σεβόμενη το περίφημο «παράδοξο τού Diderot» κρατάει μια σοφή συναισθηματική απόσταση ασφαλείας από το δραματικό πρόσωπο που εκλήθη και επέλεξε να υποδυθεί αριστοτεχνικά. Έργο συγκινητικό για θέματα ευθανασίας, περιθωριοποίησης των ηλικιωμένων και των ανήμπορων για εργασία. Έργο επιδραστικό σε θέματα ευαισθητοποίησης τού κοινού σε θέματα κοινωνικού ρατσισμού και καθημερινού φασισμού. Ο ετσιθελισμός μερικών ανθρώπων που επιμένουν να επιβάλλουν τις θρησκευτικές τους απόψεις πάνω στους άλλους, που διόλου δεν τις συμμερίζονται είναι ένα θέμα που θα βρούμε μπροστά μας προϊόντος τού εικοστού πρώτου μεταιχμιακού αιώνα, μεταβατικού ενδεχομένως – πιστεύω και ελπίζω – προς μία καινούργια Αναγέννηση με ειρήνη, ελευθερία, δικαιοσύνη, ισονομία, αδελφοσύνη όλων των λαών της γης.

Νίκος Ξένιος (bookpress.gr) Τα «Ανεξάρτητα κράτη» των Τσιοτσιόπουλου και Παλούμπη καταγγέλλουν τον ανηλεή κρατισμό, τα χουντικά κατάλοιπα των πρώτων μεταπολιτευτικών δεκαετιών και τη χάλκευση των ειδήσεων. Ένας κλασικός αντι-εξουσιαστής φαίνεται να αυτοκτονεί μέσα στο ίδιο του το διαμέρισμα και μια μαχητική δημοσιογράφος πασχίζει να φέρει την αλήθεια στο φως. Κείμενο ρεαλιστικό, που ισορροπεί μεταξύ σάτιρας και πολιτικού δράματος, με κορυφαίες ερμηνείες από τους Θάνο Αλεξίου, Μάκη Παπαδημητράτο, Στάθη Σταμουλακάτο, Άλκηστη Ζιρώ, Στέλιο Δημόπουλο και Αντώνη Τσιοτσιόπουλο. Στο Θέατρο Χώρα σε παραγωγή του Θεάτρου του Νέου Κόσμου

Γιώργος Παπαγιαννάκης (culturenow.gr) «Αιαυτός» Ο Δημήτρης Δημητριάδης σε αυτό το ανέκδοτο έργο του επιχειρεί μια διαγραφή των ορίων ανάμεσα στην εντέλεια του εαυτού και τα μυθικά παραπληρώματά του. Με όχημα τη μορφή του Αίαντα και αφετηρία τη σοφόκλεια τραγωδία, συνθέτει μια δική του εκδοχή που ανθίσταται στην έννοια του μύθου ως πολιτισμικού άχθους, αναγνωρίζοντας, ωστόσο, και τη βία που ελλοχεύει εντός του ως μέσο επιβολής. Η σκηνοθεσία του Χάρη Φραγκούλη ενδύει με ένα φίλτρο μύησης και αποκάλυψης τη σκηνική ιεροτελεστία, ενώ οι ερμηνείες του Γιάννη Παπαδόπουλου και του Ανδρέα Κωνσταντίνου δονούνται από εκφραστικότητα κίνησης και φωνής. Η παράσταση φιλοξενείται στο Θέατρο Σφενδόνη

Νάγια Παπαπάνου (boemradio.gr) «Η Νύχτα λίγο πριν τα δάση» του Μπερνάρ-Μαρί Κολτές ανεβαίνει σε σκηνοθεσία του Γιώργου Σκαρλάτου, με τον ίδιο και τον Δημήτρη Ροΐδη, σε νέα μετάφραση της Μυρτώς Ράις. Στο Στούντιο Ευρυ-χώρος (Οικονόμου 3), εκεί δίπλα στην πλατεία Εξαρχείων, ένα θεατρικό ποίημα, το έργο του Κολτές, βρίσκει τον τόπο του, σαν μια ζωντανή εξομολόγηση, γοητευτική και παραληρηματική. Ότι πιο φρέσκο σε σκηνοθεσία και ερμηνεία που είδα το 2024 και συνεχίζει το 2025 (με ελεύθερη συνεισφορά)

Ελένη Πετάση (Το Ποντίκι) Στο «Λεωφορείο ο Πόθος» του Τενεσί Ουίλιαμς ο Δημήτρης Καραντζάς παραδίδει μια από τις πιο σημαντικές αναγνώσεις του σπουδαίου αυτού έργου που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια. Η παράσταση του ρεαλιστική, σκληρή, χωρίς φτιασίδια και ωραιοποιήσεις, διαθέτει σπουδαίες ερμηνείες με πρώτη αυτή της Αλεξίας Καλτσίκη που αγγίζει σε βάθος τον μετέωρο ψυχικό της Μπλάνς Ντυμπουά. Η παράσταση συνεχίζεται και το 2025 στο Θέατρο Προσκήνιο

Νίκος Ρουμπής (debop.gr) Δ. Καραντζάς, «Λεωφορείο ο Πόθος», Θέατρο Προσκήνιο: Αριστουργηματική παράσταση, που παρουσιάζει το κλασικό κείμενο με σύγχρονους όρους. Η πιο γήινη και ανοιχτή παράσταση του Δ. Καραντζά, σαφής, ρέουσα, χωρίς συμβολισμούς. Η ιστορία και τα νοήματά της ξεδιπλώνονται ενώπιον μας, απροκάλυπτα και σαγηνευτικά, χωρίς καν να προϋποθέτουν γνώση του έργου. Το πρωταγωνιστικό δίδυμο Κατσίκη-Μπαλής δεν ερμηνεύει μόνο, δεν πείθει απλώς, αλλά κεντά επί σκηνής λειτουργώντας και οι δύο ως φυσικές υπάρξεις, με έναν λόγο συγκλονίζουν. Δύο και λίγο παραπάνω ώρες μεθυστικού θεάτρου, μια δουλειά που χαράζεται στη μνήμη και στο πάνθεον της εγχώριας θεατρικής δημιουργίας.

Όλγα Σελλά (oanagnostis.gr, kreport.gr) «John» της Annie Baker σε σκηνοθεσία Μιχάλη Πανάδη στο θέατρο «Δίπυλον». Παράσταση που ξεχωρίζω γιατί μας σύστησε ένα γοητευτικό σύγχρονο έργο (πρωτοπαίχτηκε το 2015), που αγγίζει πολλά και διαφορετικά θέματα (το χρόνο, τη σύνδεση με το παρελθόν και την ιστορία, την επικοινωνία, τις εξαρτήσεις και τις ζωτικές ψευδαισθήσεις που μας συνοδεύουν) μ’ έναν απροσδόκητο, πυκνό, σουρεαλιστικό –συχνά- τρόπο. Γιατί έχει ένα από τα πιο ωραία σκηνικά της φετινής σεζόν (Ζωή Μολυβδά-Φαμέλη). Γιατί έχει χιούμορ και τρυφερότητα. Γιατί έχει δύο από τις ωραιότερες ερμηνείες της σεζόν (Γιούλη Τσαγκαράκη, Κόρα Καρβούνη).

Τόνια Τσαμούρη (culturenow.gr) Στην περίοδο των Χριστουγέννων συνήθως κάνω μια προσωπική ανασκόπηση της χρονιάς που βρίσκεται στο τέλος της. Φέτος, μια παράσταση με οδήγησε λίγο νωρίτερα σε μια ευρύτερη ανασκόπηση. Αφορμή στάθηκε το «Μια Ζωή», το νέο έργο που έγραψε και σκηνοθέτησε ο Πέτρος Ζούλιας, με τη Νένα Μεντή, στο οποίο η ηρωίδα αναπολεί την δική της και, αναπόφευκτα όπως φαίνεται, τη δική μας ζωή. Αναδεικνύοντας τη σημασία της μνήμης, ατομικής και συλλογικής, η παράσταση υπογραμμίζει τη σημασία να ζούμε και όχι απλώς να υπάρχουμε. Στο Θέατρο Ιλίσια-Βολανάκης