Πώς σταματούν οι επίμονες σκέψεις; Γιατί η προσπάθεια να τις καταστείλει κανείς, μπορεί στην πραγματικότητα να τις κάνει χειρότερες

Στην ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή (ΙΨΔ) συχνά γίνεται στόχος το να σταματήσουν οι επίμονες, ενοχλητικές σκέψεις. Ωστόσο, αυτό που πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν είναι ότι ο έλεγχος πάνω στην εμμονική σκέψη δεν είναι στην ουσία εφικτός

Η συνειδητοποίηση αυτή μπορεί αρχικά να σας προκαλέσει άγχος, η κατανόηση ωστόσο του πώς λειτουργεί η σκέψη στην ΙΨΔ, μπορεί να βοηθήσει να αναπτύξετε κάποιους αποτελεσματικούς τρόπους αντιμετώπισης.

•Τι είναι οι ψυχαναγκαστικές σκέψεις

Μια μελέτη του 2014 που δημοσιεύτηκε στο Journal of Obsessive Compulsive and Related Disorders συμπεριέλαβε συνεντεύξεις 777 φοιτητών από 13 διαφορετικές χώρες και διαπίστωσε ότι περίπου το 94% από αυτούς είχαν βιώσει τουλάχιστον μία ανεπιθύμητη, επίμονη σκέψη τους προηγούμενους τρεις μήνες. Ενώ πολλοί βιώνουν αυτές τις περίεργες ή ακόμη και ανησυχητικές σκέψεις, οι περισσότεροι δεν τις αναγνωρίζουν ως πρόβλημα στην καθημερινότητά τους. Το πρόβλημα εντοπίζεται όταν αυτές γίνονται όχι απλώς επίμονες αλλά και εμμονικές.

Ένα άτομο με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να βιώνει ενοχλητικές σκέψεις ακατάπαυστα και με ένταση που μπορεί να επηρεάσει σοβαρά την ευημερία του. Αντί να έχει μια ουδέτερη αντίδραση σε μια περαστική σκέψη, ένα άτομο με ΙΨΔ (ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή) βιώνει μια ένταση στο μυαλό και το σώμα του.

Όσο περισσότερο επιμένει στη σκέψη, τόσο περισσότερο άγχος βιώνει. Μια κατάσταση οδυνηρή που μπορεί να επηρεάσει σοβαρά τη λειτουργικότητα ενός ανθρώπου στην καθημερινότητα.

•Μπορεί να μην μπορείτε να ελέγξετε την εμφάνιση μιας ενοχλητικής σκέψης, αλλά μπορείτε να ελέγξετε πώς θα αντιδράσετε σε αυτήν;

Τα άτομα με ΙΨΔ (ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή) μπορεί να πιστεύουν ότι το να σκέφτονται απλώς κάτι ενοχλητικό είναι ηθικά ισοδύναμο με την πραγματοποίηση της αντίστοιχης με την ιδέα πράξης.

Μπορεί ακόμη και να πιστεύουν ότι αν έχουν μια σκέψη (όπως να έχουν ένα τροχαίο ατύχημα ή να κολλήσουν μια σοβαρή ασθένεια), σημαίνει ότι αυτό θα συμβεί—εκτός αν κάνουν κάτι για να το αποτρέψουν.

Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται σύντηξη σκέψης-δράσης και είναι ένας λόγος που οι ψυχαναγκαστικές σκέψεις είναι τόσο οδυνηρές για άτομα με αυτή τη διαταραχή. Αντί να αφήνουν τις σκέψεις τους να έρχονται και να φεύγουν, τα άτομα με ΙΨΔ (ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή) συχνά αναλαμβάνουν προσωπική ευθύνη για τις σκέψεις που έχουν. Τείνουν επίσης να ερμηνεύουν αυτές τις σκέψεις ως πιο σημαντικές από ό,τι πραγματικά είναι.

•Καταναγκασμοί & Εμμονικές Ιδέες

Η αντίληψη των σκέψεων ως επειγουσών και σημαντικών κάνει ένα άτομο να αισθάνεται ότι πρέπει άμεσα να ενεργήσει ή να ανταποκριθεί σε αυτές με τον «σωστό» τρόπο. Ένα άτομο μπορεί να αναπτύξει καταναγκασμούς ως απάντηση στις έμμονες σκέψεις του.

•Καταναγκασμοί

Οι καταναγκασμοί είναι ενέργειες και συμπεριφορές που χρησιμοποιούνται σε μια προσπάθεια να ανακουφίσουν την ανησυχία που προκαλούν οι ενοχλητικές σκέψεις.

Οι καταναγκασμοί μπορεί να μοιάζουν λίγο σαν δεισιδαιμονίες. Συχνά, το άτομο αναγνωρίζει ότι οι συμπεριφορές δεν είναι ορθολογικές, αλλά ο φόβος για το τι πιστεύει πως θα συμβεί εάν δεν τις εκτελέσει είναι επιτακτικός.

Η ολοκλήρωση μιας τελετουργίας ανακουφίζει προσωρινά το άγχος, αλλά κρατά ένα άτομο κολλημένο στον φαύλο κύκλο επειδή ενισχύει την εμμονική σκέψη.

•Ψυχαναγκασμοί

Είναι επίμονες ιδέες, σκέψεις και παρορμήσεις που είναι πέρα από τον έλεγχο του ατόμου προκαλώντας του άγχος και οδύνη.
Ένα άτομο μπορεί να πιστεύει ότι εάν δεν «σκέφτεται καλά» ή δεν αναλύει επαρκώς μια σκέψη, αυτή θα γίνει πραγματικότητα. Το να δίνετε επανειλημμένα προσοχή και διανοητική ενέργεια σε μια ενοχλητική σκέψη μπορεί αρχικά να μοιάζει με παραγωγική επίλυση προβλημάτων.

Στην πραγματικότητα, το εμμονικό μοτίβο σκέψης συνήθως δεν προσφέρει καμία ανακούφιση ή λύση. Στην πραγματικότητα, είναι πιο πιθανό να επιδεινώσει το άγχος ενός ατόμου. Η επιμονή διατηρεί επίσης τον κύκλο των ψυχαναγκαστικών σκέψεων και των καταναγκασμών.

•Γιατί η προσπάθεια καταστολής αποτυγχάνει

Εάν ένα άτομο με ΙΨΔ πιστεύει ότι οι ενοχλητικές σκέψεις του είναι επικίνδυνες, μπορεί να προσπαθήσει να τις παρακολουθήσει στενά. Μπορεί να βρίσκεται σε επαγρύπνηση, αλλά η ένταση με την οποία κάποιος παρακολουθεί τη σκέψη του μπορεί εύκολα να γίνει υπερεπαγρύπνηση.

Μόλις ένα άτομο χαρακτηρίσει μια συγκεκριμένη σκέψη ως επικίνδυνη μπορεί να κατακλυστεί από εκείνη. Προσπαθεί τότε να την σταματήσει με κάθε τρόπο. Αν και αυτό αρχικά φαίνεται καλή λύση, δεν είναι εύκολη και δεν λειτουργεί απαραίτητα. Η έρευνα έχει δείξει ότι η καταστολή της σκέψης σε άτομα με ΙΨΔ μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη ακόμα πιο εμμονικών σκέψεων.

•Η αποδοχή των σκέψεων δεν σημαίνει ότι τα παρατάτε. Το να καταλάβετε ότι δεν έχετε τον έλεγχο δεν σημαίνει ότι δίνετε στις ενοχλητικές σκέψεις τον έλεγχο πάνω σας.

Τι να κάνετε

Μπορείτε να αντιληφθείτε μια ενοχλητική σκέψη χωρίς να προσπαθήσετε να τη σταματήσετε. Ξεκινήστε προσπαθώντας να αναγνωρίσετε ότι η σκέψη προσπαθεί να σας ελέγξει (για παράδειγμα, κάνοντας σας να νιώσετε την ανάγκη να εκτελέσετε έναν καταναγκασμό) και συνειδητά αμφισβητήστε τη.

Το πρώτο βήμα μπορεί να είναι απλώς να κάνετε παύση όταν έρχεται η σκέψη αντί να ανταποκριθείτε αμέσως στην επείγουσα απαίτησή της. Ίσως σας είναι άβολο να εξετάσετε τη σκέψη από απόσταση και να αντισταθείτε στην παρόρμηση να εκτελέσετε ένα τελετουργικό. Με την πάροδο του χρόνου όμως, η εκτόνωση των εμμονικών σκέψεων με αυτόν τον τρόπο μπορεί πραγματικά να σας βοηθήσει να έχετε περισσότερο έλεγχο.

Μόλις καταφέρετε να βάλετε λίγο χώρο ανάμεσα σε εσάς και τις σκέψεις σας, μπορείτε να αρχίσετε να τις βλέπετε πιο αντικειμενικά. Στη συνέχεια, μπορείτε να καταλάβετε τι προκαλεί τις σκέψεις και να ρίξετε μια πιο προσεκτική (αλλά μη επικριτική) ματιά στο πώς αντιδράτε. Προσπαθήστε να μην είστε πολύ σκληροί με τον εαυτό σας ή να αποθαρρυνθείτε κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας. Χρειάζεται εξάσκηση για να αποστασιοποιηθείς από τις σκέψεις σου. Η εμμονική σκέψη είναι από τη φύση της έντονη και επίμονη.

•Διαχωρίζοντας τις σκέψεις από την ταυτότητα

Ακόμα κι αν δεν βιώνει κανείς σύντηξη σκέψης-πράξης, πιθανότατα θα πρέπει να αντιμετωπίζει εμμονικές σκέψεις σε καθημερινή βάση, εάν έχει ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή.

Μπορεί να αισθάνεστε τόσο συγκλονισμένοι κάποιες φορές που θα δίνατε τα πάντα για να σταματήσετε τον φαύλο κύκλο. Είναι θεωρητικά εύκολο να πει κάποιος πως οι σκέψεις είναι απλώς σειρές λέξεων και δεν είναι εγγενώς επικίνδυνες. Δεν είστε υποχρεωμένοι να πάρετε μια σκέψη στα σοβαρά μόνο και μόνο επειδή ο εγκέφαλός σας την δημιούργησε.

•Δεν είστε οι σκέψεις σας

Οι ενοχλητικές σκέψεις που βιώνετε δεν είναι απαραίτητα μια αντανάκλαση του ποιος είναι κανείς, αλλά όταν γίνονται εμμονικές, μπορεί να αντλήσουν το περιεχόμενό τους από τα πράγματα που προκαλούν στον καθένα τη μεγαλύτερη ανησυχία και άγχος. Επιπλέον, οι σκέψεις σας δεν λένε απαραίτητα τίποτα για εσάς. Το να κάνεις μια «κακή» σκέψη δεν σημαίνει ότι είσαι «κακός» άνθρωπος.

Προσπαθήστε να θυμάστε ότι οι ενοχλητικές σκέψεις δεν ευθυγραμμίζονται πάντα με τις βασικές αξίες, τις πεποιθήσεις και τα ήθη σας. Στην πραγματικότητα, οι ψυχαναγκασμοί τείνουν να επικεντρώνονται σε πράγματα που προσβάλλουν. Το ίδιο μπορεί να ισχύει για τις ενοχλητικές σκέψεις που προκαλούν φόβο, οι οποίες τείνουν να βασίζονται σε αυτό που απασχολεί περισσότερο τον καθένα (για παράδειγμα, την υγεία και την ασφάλεια της οικογένειάς του).

•Αντιμετώπιση ενοχής και ντροπής

Τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί να αισθάνονται τεράστιο φόβο και ενοχή για τις ενοχλητικές σκέψεις που βιώνουν. Μπορεί επίσης να νιώθουν βαθιά ντροπή, αμηχανία και ακόμη και μίσος για τον εαυτό τους.

Προσπαθήστε να είστε ευγενικοί και υπομονετικοί με τον εαυτό σας. Να θυμάστε ότι όλοι έχουν την εμπειρία ενοχλητικών σκέψεων κατά καιρούς και δεν είναι κάτι που μπορεί κανείς εύκολα να ελέγξει. Είναι μια καλή πρακτική να αναγνωρίζετε την ενοχλητική σκέψη ή συναίσθημα που έχετε, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να ταυτιστείτε μαζί τους.

Μόλις αποδεχτείτε ότι δεν μπορείτε να ελέγξετε πλήρως τις σκέψεις σας, μπορείτε να αρχίσετε να χτίζετε τη συνήθεια να τις αναγνωρίζετε χωρίς να τις αφήνετε να πάρουν το πάνω χέρι.

•Τα άτομα με ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή μπορεί επίσης να εμφανίσουν κατάθλιψη, άγχος, εξάρτηση από ουσίες και άλλα ψυχολογικά προβλήματα.

Εάν δυσκολεύεστε να αντιμετωπίσετε τις ενοχλητικές και επίμονες σκέψεις, μιλήστε με έναν γιατρό ή έναν ψυχοθεραπευτή. Εάν έχετε ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, υπάρχουν θεραπείες, φαρμακευτικές και μη, που μπορούν να σας βοηθήσουν να διαχειριστείτε τα συμπτώματά σας αποτελεσματικά εξασφαλίζοντας ουσιαστική ποιότητα στην καθημερινή σας ζωή.

πηγή: verywellmind