του Γιάννη Παναγόπουλου //
Η ψυχίατρος, συγγραφέας και πρώην επιστημονική υπεύθυνη της μονάδας 18άνω που πια προσφέρει υπηρεσίες σε κοινωνικά ιατρεία, Κατερίνα Μάτσα, έχει άποψη. Ο αγώνας για κοινωνική αλλαγή είναι στο κέντρο της. Η ματιά αυτής της γυναίκας που έχει τάξει ζωή και επαγγελματικό έργο στο χρόνια ανοιχτό μέτωπο κατά των εξαρτήσεων θεωρεί πως η εποχή του αναγκαστικού εγκλεισμού δεν είναι χαμένος χρόνος. Θεωρεί πως το κράτος πρέπει να μεριμνήσει και για τις ομάδες του πληθυσμού που δεν έχουν πρόσβαση σε υγειονομικές υπηρεσίες. Θεωρεί πως η αναμέτρηση με τη βιοεξουσία πρέπει να βρει νικητές τους ανθρώπους. Στη συνέντευξη που μας παραχώρησε οι ερωτήσεις που τις απευθύναμε στρογγυλοκάθισαν στο προφανές. Αυτή η γυναίκα που δεν σταμάτησε ποτέ να μάχεται για ιδέες και ανθρώπους θεωρεί πως ο αναγκαστικός εγκλεισμός δεν είναι και μια αναγκαστική παύση της διάδοσης – εξέλιξης των ιδεών και της πράξης.
Πόσο σας έχει επηρεάσει η συνθήκη του εγκλεισμού; Παρατηρώντας τον εαυτό σας βλέπετε αλλαγές στη συμπεριφορά σας;
Ο αναγκαστικός εγκλεισμός για λόγους προστασίας δεν με έχει επηρεάσει ιδιαίτερα με την έννοια πως δεν με έχει αλλάξει σαν άνθρωπο. Μένοντας σπίτι είναι πολλά που μπορεί να κάνει κανείς. Ν’ ακούσει μουσική, να σκεφτεί, να γράψει, να διαβάσει, να επικοινωνήσει ιντερνετικά με τους άλλους, να ανταλλάξει προβληματισμούς. Επίσης, το κυριότερο, μπορεί να βοηθήσει ανθρώπους που τον έχουν ανάγκη. Τους απόκληρους, τους ψυχικά νοσούντες, τους εξαρτημένους από ουσίες, τους αλκοολικούς που κάνουν κρίσεις πανικού. Μιλώ για τους ανθρώπους που το σύστημα αποκλείει από τη φροντίδα του ακόμα και αν είναι επείγουσες περιπτώσεις. Αν για παράδειγμα ένας άνθρωπος είναι σε ψυχωτική κρίση δεν θα βρει θέση σε νοσοκομείο. Όλα έχουν υποταχθεί στον νέο κορονοϊό. Όλα περιστρέφονται γύρω από εκείνον λες και δεν υπάρχουν άλλα νοσήματα ή άλλη παθολογία. Προσπαθώ να αξιοποιήσω το χρόνο μου στο σπίτι μαζί με το σύντροφό μου, το Σάββα Μιχαήλ, να επικοινωνήσουμε με όλους αυτούς που αντιστέκονται. Όλοι αυτοί που αντιστέκονται στο κλίμα της τρομοκρατίας που προσπαθούν να επιβάλουν. Προσπαθούμε με ψυχραιμία, με υψηλό ηθικό να μη σκύψουμε το κεφάλι, να προετοιμαστούμε για την επόμενη μέρα που θα υπάρξουν μαζικές αντιδράσεις στη βιοπολιτική της εξουσίας. Έχουμε μια κοινωνική και οικονομική κρίση. Που ανατρέπει κάθε ισορροπία που υπήρχε ως τώρα. Είμαι βαθιά πεισμένη πως δεν πρέπει να χάσουμε ό,τι μας συνιστά ως ανθρώπους. Πρέπει να έχουμε ορίζοντες και να τους διατηρήσουμε. Δεν πρέπει να αντικατασταθούν από τον τρόμο και την καχυποψία που προσπαθούν να επιβάλουν.
•Πίσω από τη διασπορά τρόμου και καχυποψίας είναι η βιοεξουσία. Πρέπει να παραμείνουμε ακέραιοι. Και η εκδήλωση αλληλεγγύης στους πιο ανήμπορους είναι μια κορυφαία εκδήλωση ακέραιης ανθρωπιάς.
Ποιοι είναι εκείνοι που θέλουν να επιβάλουν τρόμο, καχυποψία;
Πίσω από τη διασπορά τρόμου και καχυποψίας είναι η βιοεξουσία. Πρέπει να παραμείνουμε ακέραιοι. Και η εκδήλωση αλληλεγγύης στους πιο ανήμπορους είναι μια κορυφαία εκδήλωση ακέραιης ανθρωπιάς. Με έχει εντυπωσιάσει το γεγονός πως δέχομαι τηλεφωνήματα από κοντινούς ή μακρινούς μου ανθρώπους που ρωτούν για υπηρεσίες που μπορούν να προσφέρουν σε ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού. “Θέλετε να ψωνίσουμε κάτι;” προτείνουν και νιώθω πως η ανθρωπιά παραμένει ενεργή. Αυτό είναι αφάνταστα ενθαρρυντικό γιατί υπάρχει κόσμος που αντιστέκεται στο κύμα του ατομικισμού που επιβάλλεται. Το να σκέφτεσαι τον διπλανό σου είναι μεγάλο πράγμα.
•Αν παγιδευτείς στο συναισθηματικό κύμα του φόβου και της καχυποψίας απέναντι στον διπλανό σου θα συνθλιβείς. Θα αισθάνεσαι μόνος απέναντι σε αόρατους εχθρούς
Πόσο εξαρτησιογόνα μπορεί να γίνει η παραμονή μας στο σπίτι;
Εξαρτάται από πολλούς παράγοντες και κυρίως από το πώς βλέπεις τα πράγματα. Αν δηλαδή θεωρείς ότι αυτή είναι μια προσωρινή κατάσταση ή μια που επιβλήθηκε και δεν μπορείς να ξεφύγεις. Αν παγιδευτείς στο συναισθηματικό κύμα του φόβου και της καχυποψίας απέναντι στον διπλανό σου θα συνθλιβείς. Θα αισθάνεσαι μόνος απέναντι σε αόρατους εχθρούς. Αν το βλέπεις ως κάτι προσωρινό και επιστρατεύσεις όλες σου τις συναισθηματικές, ψυχικές, σωματικές δυνάμεις τότε μπορείς να επωφεληθείς από αυτή την κατάσταση, να ετοιμαστείς για την επόμενη μέρα.
Το φινάλε του εγκλεισμού θα σημάνει και τον επαναπροσδιορισμό ανάμεσα στο τι μπορεί να είναι ο ιδιωτικός χώρος;
Αυτό θα γίνει υποχρεωτικά όπως επίσης θα επαναπροσδιορίσουμε το τι είναι κοινωνική δικαιοσύνη, αλληλεγγύη, ελευθερία. Ελπίζω πως θα μπορέσουμε να πραγματώσουμε αυτές τις αξίες με ένα διαφορετικό τρόπο.
Η λειτουργία της θεραπευτικής κοινότητας πόσο έχει επηρεαστεί από τον αναγκαστικό εγκλεισμό;
Το 18 άνω έχει σαν αρχή ότι η θεραπεία είναι μια διαδικασία χειραφέτησης του ανθρώπου από κάθε δεσμό και κοινωνικά εξαρτησιογόνα δεσμά. Στο υπόβαθρο αυτής της διαδικασίας υπάρχει η κοινωνική χειραφέτηση και η ελευθερία της απόφασης να κόψει τα δεσμά με ό,τι τον υποδουλώνει. Με αυτή την έννοια η φιλοσοφία του 18 άνω είναι ασύμβατη με τον εγκλεισμό.
•Επικοινώνησα χτες με τον Γενικό Γραμματέα της Ομοσπονδίας Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών. Σε σύσκεψη με τον υπουργό μεταξύ των αιτημάτων που έβαλε ήταν αν προτίθεται να πάρει μέτρα για ιδιαίτερες ομάδες, όπως οι πρόσφυγες, οι μετανάστες, οι άστεγοι, οι ψυχικά πάσχοντες και οι τοξικομανείς. Οι άνθρωποι στις πιάτσες πεθαίνουν σαν τις μύγες. Κάνεις δεν νοιάζεται γι΄ αυτούς. Και σε αυτό το θέμα ο υπουργός δεν έδωσε καμία απάντηση. Δεν τους ενδιαφέρουν αυτοί οι άνθρωποι
Πώς ορίζετε τις προτεραιότητές σας – στο επαγγελματικό πεδίο – αυτό το διάστημα;
Πρώτα έρχεται το θέμα των ανθρώπων που έχουν πολύ μεγάλη ανάγκη και δεν μπορούν να τη βρουν μέσα στις δομές υγείας και ψυχικής υγείας. Μιλάμε για έκτακτες περιπτώσεις εξαρτημένων ασθενών. Το τηλέφωνο και το ίντερνετ βοηθούν πολύ σε αυτές τις περιπτώσεις. Το γεγονός πως δεν έχουμε κοινωνικά ιατρεία δεν σημαίνει πως δεν ασχολούμαι με περιστατικά που έρχονται στο κοινωνικά ιατρεία. Το κάνω. Δεύτερη προτεραιότητά μου είναι το διάβασμα. Το θεωρώ βασικό αυτό. Είναι μια περίοδος που οι άνθρωποι, που δεν διαβάζουν στερούν από τους εαυτούς τους πηγές γνώσης και ευχαρίστησης. Διευρύνονται οι ορίζοντές μας διαβάζοντας. Και επικοινωνούμε με πάρα πολλούς ανθρώπους και πολιτισμούς. Επίσης υπάρχει και το γράψιμο που επιτρέπει να μοιραστούμε αγωνίες και προβληματισμούς που κινούνται στο ίδιο μήκος κύματος. Πρέπει να κρατηθούμε όρθιοι για να προετοιμάσουμε την επόμενη μέρα. Οι ομάδες αλληλεγγύης στην κρίση είναι αναγκαίες για αυτή την προετοιμασία.
Γιατί επιμένεις στην επόμενη μέρα; Ποια μπορεί να είναι αυτή;
Έχω ελπίδες για την κοινωνική επανάσταση.
Έχεις σκεφτεί και ποια μπορεί να είναι η επόμενη μέρα μετά από εκείνη;
Αυτό είναι μια συλλογική κουβέντα. Ένα αποτέλεσμα συλλογικών διαδικασιών και αποφάσεων με γνώμονα το καλύτερο μέλλον για την ανθρωπότητα. Θέλω ένα καλύτερο μέλλον. Για όλους τώρα κυριαρχεί η βαρβαρότητα. Άκουσες για την ιδέα για εργασία δύο εκ περιτροπής εβδομάδων το μήνα; Θα φέρει μόνο ανέχεια και δυστυχία.
Έχετε εικόνα πώς λειτουργούν οι πιάτσες των τοξικομανών πια;
Δεν κυκλοφορώ. Δεν έχω εικόνα. Όμως φοβάμαι πως έχουν εγκαταλειφθεί στη μοίρα τους. Επικοινώνησα χτες με τον Γενικό Γραμματέα της Ομοσπονδίας Ενώσεων Νοσοκομειακών Γιατρών. Σε σύσκεψη με τον υπουργό μεταξύ των αιτημάτων που έβαλε ήταν αν προτίθεται να πάρει μέτρα για ιδιαίτερες ομάδες, όπως οι πρόσφυγες, οι μετανάστες, οι άστεγοι, οι ψυχικά πάσχοντες και οι τοξικομανείς. Οι άνθρωποι στις πιάτσες πεθαίνουν σαν τις μύγες. Κάνεις δεν νοιάζεται γι΄ αυτούς. Και σε αυτό το θέμα ο υπουργός δεν έδωσε καμία απάντηση. Δεν τους ενδιαφέρουν αυτοί οι άνθρωποι.
Η απομόνωση, η καραντίνα θα παράξουν μια νέα γενιά εξαρτημένων ανθρώπων;
Πιστεύω πως αυτό που θα μεγαλώσει είναι η εξάρτηση από το ίντερνετ. Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως η εξάρτηση, κάθε εξάρτηση, έρχεται ως προοπτική φυγής από την πραγματικότητα. Αποτελεί μια παράδοξη μορφή επιβίωσης μέσα σε έναν κόσμο αβίωτης δυστυχίας. Επαναλαμβάνω, υπάρχει η ελπίδα της ριζικής κοινωνικής αλλαγής, αλλά από την άλλη πλευρά υπάρχει και ο κίνδυνος του βουλιάγματος στο τέλμα της ανθρώπινης δυστυχίας.
