Κριτική | «Η ταράτσα» στο Σύγχρονο Θέατρο

Κριτική | «Η ταράτσα» στο Σύγχρονο Θέατρο: μια κωμωδία σοβαρή

Δημιουργεί (ο Τάσος Πυργιέρης) μια παράσταση γεμάτη από δυναμική, πνευματικότητα και λεπτεπίλεπτη κωμικότητα, χτίζοντας μια πραγματικά «σοβαρή κωμωδία», χωρίς να ξενερίζει της συγγραφικής στόχευσης. Μια κωμωδία, που εκδικείται θαρρείς, την καταπιεσμένη πραγματικότητα και τη νοικοκυρεμένη λογική, με τα ίδια τους τα όπλα.

Όλες οι φάρσες, πρωτίστως, συνδέονται με την καθημερινότητα. Είναι θορυβώδης ο τρόπος τους, λαϊκή η απεύθυνσή τους, διεγερτική στη διάθεση η ατμόσφαιρα τους. «Η ταράτσα», ωστόσο, του Jean-Claude Carrière, συνεργάτη στον κινηματογράφο του Μπουνιέλ και τόσων άλλων, είναι μια φάρσα αλλιώς.

Ο Carrière εμβολίζει το είδος με στοιχεία σατιρικού παραλόγου και παραδίνει ένα έργο που στον πυρήνα του ελλοχεύουν η κοινωνική κριτική και οι φιλοσοφικές αναζητήσεις. Τίποτα δεν είναι ορατό, τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται, απεναντίας όλα υπονοούνται, και όλα έχουν άλλες διαστάσεις και πολλαπλά επίπεδα. Ο Carrière, δραματουργικά, κλείνει το μάτι στον Πίντερ, υπογραμμίζει τον Ιονέσκο, και κρατάει σημειώσεις από τον Σαρτρ.

Ο Ετιέν αποσβολωμένος ακούει τη σύντροφο του Μαντλέν να του λέει ότι θα φύγει με έναν άλλο άντρα. Στο διάστημα που ακολουθεί μέχρι να έρθει η κόκκινη alfa romeo να την πάρει, στο διαμέρισμά τους με την πολύτιμη ταράτσα εισβάλλει μια μεσίτρια που έχει ήδη πάρει εντολή για την επανενοικίασή του. Αυτή κουβαλάει έναν ψευτοεπιχειρηματία, τον κύριο Αστρύκ όπου κάνει με τον τρόπο του κατάληψη κυριολεκτικά στο χώρο, κι έναν τυφλό λοχαγό, τον κύριο Νταλόζ με τη γυναίκα του, όλοι τους επίδοξοι ενοικιαστές. Τους επισκέπτες συμπληρώνει ο πλούσιος αυτοκτονικός φίλος του Αστρύκ, ο Μωρίς , ο οποίος ερωτεύεται αμέσως τη Μαντλέν.

Και όσο εξελίσσεται η παράσταση και μπερδεύονται οι σχέσεις των ηρώων αναρωτιόμαστε για παράδειγμα εάν η σχέση του Ετιέν και της Μαντλέν, αφορά απλά την αποτυχία ενός ρομάντζου… Και πως είναι δυνατόν μια μεσίτρια να μην έχει η ίδια σπίτι να μείνει την ώρα που επιδεικνύει σπίτια σε άλλους; Και οι υποψήφιοι ενοικιαστές; Ο κ. Αστρύκ που φέρεται ωσάν να έχει όλον τον κόσμο στα πόδια του; ο πλούσιος αλλά με συναισθηματικά κενά φίλος του που εισβάλει και ερωτεύεται παντοιοτρόπως και εμμονικώς πλην (όσο κι αν ισχυρίζεται το αντίθετο) ελαφρώς; Και ο τυφλός λοχαγός Νταλόζ που παραπατά και σκουντουφλά με την αγανακτισμένη γυναίκα του (η οποία πιθανότατα τον έσπρωξε στο κενό), επίσης επίδοξοι ενοικιαστές; Και τι πραγματικά συμβαίνει με το μεγάλο ατού του διαμερίσματος, την ταράτσα, όπου αυτοί που πέφτουν εκόντες άκοντες από αυτήν, επιβιώνουν;

Το εξευτελιστικό κυνήγι στέγης (σημείο των δικών μας δύσκολων καιρών) γίνεται η αφορμή για μια υπαρξιακή κωμωδία : η αποξένωση, η προσποίηση, η συμμόρφωση και η υποταγή στα στερεότυπα της καπιταλιστικής «ευδαιμονίας», η πλασματική ευημερία του καταναλωτικού πλουραλισμού, η κοινωνική καταξίωση μέσα από εφήμερα αγαθά. Το χρήμα και η εξουσία (ο κύριος Μωρίς και ο λοχαγός Νταλόζ) με όλα τα προβλήματα και τις κρίσεις τους, που βγαίνουν πάντα αλώβητοι (οι μόνοι) και δυνατοί από τις πτώσεις τους. Όλοι, όσοι προσποιούμενοι την ευτυχία τους και σοκαρισμένοι από τη δυστυχία τους, προτιμούν να μιλούν για τον καιρό.

Η πλάγια γραφή του Carrière, όσο κρατάει αποστάσεις από το χονδροειδές ύφος της κλασικής φάρσας άλλο τόσο είναι αδυσώπητη στην ουσία της.

Και αυτό ακριβώς, είναι το κλειδί με το οποίο ο Τάσος Πυργιέρης ξεκλείδωσε το έργο, σε μια παράσταση που χαρακτηρίζεται από την κομψότητα η οποία αποτελεί και το σήμα κατατεθέν του σκηνοθέτη στο σύνολο της μέχρι τώρα εργασίας του στο θέατρο. Απέφυγε να οδηγήσει τους ηθοποιούς σε κλοουνίστικα καμώματα και σε υφολογικές μιμήσεις, φέρνοντας στην επιφάνεια την αυθεντικότητα των «δύσκολων» και «άγνωστων» χαρακτήρων που έντεχνα ο συγγραφέας τους αντιμετωπίζει δραματουργικά σαν ανθρώπους χωρίς ρίζες και (το κυριότερο) χωρίς προοπτική. Μετέωρος ανάμεσα στη λογική και το παράλογο, φτιάχνει ήρωες που βρίσκονται στη σκηνή, άλλοτε γειωμένοι, άλλοτε αιωρούμενοι. Ντύνει την παράσταση με ανάλαφρα μουσικά ιντερμέδια της γαλλικής κουλτούρας, δημιουργεί ένα πασπαρτού χρωμάτων με τα όμορφα κοστούμια. Κοστούμια όπου μαζί με τα δημιουργικά φώτα της Στέβης Κουτσοθανάση, μεταμορφώνουν πολύ έξυπνα την αδύναμη σκηνογραφία (σκηνικά-κοστούμια Ελίνα Δράκου).

Δημιουργεί μια παράσταση γεμάτη από δυναμική, πνευματικότητα και λεπτεπίλεπτη κωμικότητα, χτίζοντας μια πραγματικά «σοβαρή κωμωδία», χωρίς να ξενερίζει της συγγραφικής στόχευσης. Μια κωμωδία, που εκδικείται θαρρείς, την καταπιεσμένη πραγματικότητα και τη νοικοκυρεμένη λογική, με τα ίδια τους τα όπλα.

Ο Θάνος Μπίρκος, ο κύριος Αστρύκ, με κωμική ευφράδεια και ευστροφία γνωρίζει πως και πότε να ατακάρει και να μετατρέπει τον προσωπικό του ρυθμό σε ρυθμό της παράστασης. Απολαυστικός Μωρίς, χαρισματικός, γενναιόδωρος ο Ιάσων Παπαματθαίου, με ερμηνευτικούς ελιγμούς και αδιάσπαστη ενέργεια. Μπριλάντες Ετιέν, ο Βασίλης Αθανασόπουλος, δημιουργεί κλιμακωτά ένα χαρακτήρα ναΐφ αισθητικής. Η Αγγελική Καρυστινού, μεσίτρια, εκμεταλλεύεται αρκούντως τη φυσική κωμική της χροιά, ενώ η Χριστίνα Ροκαδάκη ως κυρία Νταλόζ, πατάει γερά στη σκηνή ακριβοζυγισμένη ακόμα και στο δραματουργικό κρεσέντο της. Η Μαριλένα Μόσχου, η άκαμπτη Μαντλέν, παρόλο που δεν αποδίδει σε ερμηνευτικές αποχρώσεις, ο σταθερός υποκριτικός της κώδικας κουμπώνει στις απαιτήσεις του ρόλου. Περισσότερο ρεαλιστικά, με αρκετές ερμηνευτικές υπογραμμίσεις και με κωμικά άλματα έπαιξε τον λοχαγό Νταλόζ ο Ντίνος Γκελαμέρης.

Μια παράσταση συνόλου.