Κώστας Β. Ζήσης //

Ήταν το 1903, όταν το τότε Βασιλικό Θέατρο ανέβασε για πρώτη φορά στα νεώτερα χρόνια την τριλογία του Αισχύλου «Ορέστεια», της οποίας το πρώτο μέρος είναι η τραγωδία «Αγαμέμνων». Την παράσταση προλόγιζε η τότε δεκαεξάχρονη Μαρίκα Κοτοπούλη (η ίδια έπαιζε και τον ρόλο της Αθηνάς στις «Ευμενίδες») απαγγέλλοντας την «Ωδή προς τον Αισχύλο» του Κωστή Παλαμά (Γιάννης Σιδέρης, «Το Αρχαίο Θέατρο στη Νέα Ελληνική Σκηνή 1817-1932», Ίκαρος 1976). Και παρόλο που αποκλειστικά μέσα από φωτογραφία της εποχής μπορούμε να έχουμε ως αίσθηση μόνο το μεγαλείο της ερμηνείας της, μπορούμε να καταλάβουμε και να εξηγήσουμε την ενθουσιώδη υποδοχή που επιφύλαξε στην ηθοποιό το κοινό τότε μιας και εμείς, στο σήμερα πια, είχαμε την ευκαιρία να απολαύσουμε σε μια αντίστοιχη (τηρουμένων των χρονικών αναλογιών) ερμηνεία της Σοφίας Χιλλ σε σπαράγματα από την τραγωδία του Αισχύλου. Μια σόλο περφόρμανς, βασισμένη σε χορικά και μονολόγους της Κλυταιμνήστρας υψηλών ερμηνευτικών απαιτήσεων και απόδοσης.

Η Μαρίκα Κοτοπούλη απαγγέλει την «Ωδή προς τον Αισχύλο» του Κωστή Παλαμά, πριν την εναρξη της «Ορέστειας» στο Βασιλικό Θέατρο το 1903
Η Σοφία Χιλλ

«Φως της ζωής, σιωπή του θανάτου», είναι ο στίχος που επαναλαμβάνεται, δίνοντας το στίγμα και το επίκεντρο της παράστασης. Μέσα από την επιλογή των αποσπασμάτων από τα χορικά και τους μονολόγους της Κλυταιμνήστρας που «σκάλισαν» ο Κωνσταντίνος Χατζής και η Στέλλα Παπακωνσταντίνου, διακρίνουμε ακριβώς αυτήν την προδιαγραφή του Άνθρώπου να μάχεται για Ζωή, προκαλώντας Θάνατο, βγάζοντας στην επιφάνεια τον πυρήνα της τραγωδίας του Αισχύλου.

Ο Κωνσταντίνος Χατζής

Σκηνοθετημένη από τον Κωνσταντίνο Χατζή, με την (πολύ) διακριτική συνοδεία της μουσικής του Γιώργου Κουμεντάκη παιγμένης από το γιαϊλί ταμπούρ του Ευγένιου Βούλγαρη, η Σοφία Χιλλ και η ερμηνεία της επιβάλλονται σκηνικά, θα τολμήσω να πω, ξεπερνώντας και εκμηδενίζοντας οτιδήποτε άλλο υπάρχει και διαμείβεται στη σκηνή. Τον θεατή –είναι λίγο άδικο άλλα είναι μια πραγματικότητα- παύει να τον απασχολεί ο μουσικός και ο σκηνοθέτης που βρίσκεται στο πιάνο, δεν παρακολουθεί τις πολύ όμορφες φωτογραφίες του Σεμπαστιάο Σαλγκάδο που «ντύνουν» τον σκηνικό χώρο. Ξεπερνάει ακόμα και το (κουραστικό) εύρημα των φωνητικών ασκήσεων σε μουσικές κλίμακες, που προφανώς επιλέχθηκαν για να δώσουν το στίγμα της περφόρμανς και της προθέρμανσης, αλλά λειτούργησαν αρνητικά στο σύνολο.

Εικόνα του Σεμπαστιάο Σαλγκάδο

Η Κλυταιμνήστρα της Σοφίας Χιλλ είναι μόνη -ως ταιριάζει σε ηρωίδα που ξεπερνά κάθε ανθρώπινο όριο, είναι αποξενωμένη και απρόσιτη γιατί πλέον αδυνατεί να επικοινωνήσει με άλλους ανθρώπους, είναι αμφίσημη , είναι δυναμική και είναι Γυναίκα (το πανέμορφο φόρεμα της Λουκίας έρχεται να το τονίσει ιδιαίτερα αυτό) και μάλιστα ανατρεπτική. Δαίμονας και Άγγελος μαζί.

Σε μια ερμηνεία αυτο-μετρονομημένη, μετρική και εύρυθμη, γίνεται η ίδια το μοναδικό όργανο ορχήστρας, μετατρέποντας σώμα, έκφραση και λόγο σε μελωδία. Τα χέρια της δεν σταματούν να μετρούν τα 4/4 ή τα 2/2 και ταυτόχρονα να εκφράζουν και να αποτυπώνουν αισθήματα και αποχρώσεις: άλλοτε σε στάσεις ικεσίας ερμηνεύοντας τις παρακλήσεις της Ιφιγένειας, άλλοτε με στρατιωτική πειθαρχία εκφέροντας τα περιστατικά και προσφωνώντας τους ήρωες της εκστρατείας στην Τροία, άλλοτε αιωρούμενα, άλλοτε παιχνιδιάρικα, άλλοτε καταγγελτικά, πάντα όμως μετρώντας. Το ίδιο συμβαίνει και με το λόγο της. Λόγος, που δίνει ο ίδιος τον ρυθμό, μιας και γίνεται ο μετρονόμος και το «μουσικό όργανο» ταυτόχρονα. Λόγος που εκφέρεται με χρωματισμούς και αλλαγές, με στακάτα και συγχορδίες, με πιανίσιμα και φορτίσιμα, με λαρυγγισμούς και φθογγικές παρηχήσεις, στο πρότυπο μιας πειθαρχημένης μουσικής συμφωνίας.

Η παράσταση τελειώνει με ένα αίσθημα κάθαρσης και ατμόσφαιρα εξαΰλωσης της ηρωίδας. Θαρρείς η Σοφία Χιλλ, έχει βγει από το σώμα και ίπταται της σκηνής. Και εκεί είναι που συνειδητοποιείς το μεγαλείο ενός ηθοποιού: Γιατί σε όλα τα (περίφημα) υποκριτικά επίπεδα κάνει το θυμικό σου να αναρωτιέται αν παρακολουθεί την τραγική επιβολή της μυθικής Κλυταιμνήστρας στις Μυκήνες ή την επί σκηνής αυτοκρατορία της καθηλωτικής Σοφίας Χιλλ.

Επιστρέφει αυτήν την εβδομάδα για λίγες παραστάσεις στην Γερμανική Εκκλησία

Η παράσταση Κλυταιμνήστρα, μουσική δωματίου για ένα όργανο των Κωνσταντίνου Χατζή, Γιώργου Κουμεντάκη και Σοφίας Χιλλ επιστρέφει αυτή την εβδομάδα για λίγες παραστάσεις στην Γερμανική Εκκλησία

Η παράσταση παίχτηκε, επίσης, στις 16 και 17 Ιουνίου 2021, στην Πειραιώς 260, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2021.