Νίκος Καμτσής: Υπάρχει πολύς «δηθενισμός» στο ελληνικό θέατρο (και φαίνεται διά γυμνού οφθαλμού για όποιον θέλει να τον δει)

Γιάννης Παναγόπουλος

Ο Νίκος Καμτσής είναι ένας εργάτης της τέχνης. Συγκεντρωμένος και βαθιά προσηλωμένος για περισσότερο από τέσσερις δεκαετίες, υπηρετεί τη θεατρική πράξη σχεδόν από κάθε πόστο που απαιτεί το ανέβασμα μιας παράστασης στη σκηνή.

Το θέατρό του Τόπος Αλλού (Κεφαλληνίας 17, Κυψέλη) βρίσκεται σ’ ένα σημείο που επανανακαλύπτουμε ως θεατρικό πριγκιπάτο της πόλης. Ο σκηνοθέτης – ηθοποιός – συγγραφέας ηγείται του θιάσου που Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή ανεβάζει τον Ορλάντο της Βιρτζίνια Γουλφ. Η συνέντευξη μαζί του κυκλοφορεί ανάμεσα στην πρόκληση της καταγραφής του θεατρικού νέου, αλλά και την ανάγκη διατήρησης της δημιουργικότητας ως μιας από τις βασικότερες αρετές της ζωής μας. 

Το “Ορλάντο” είναι μια παράσταση που φέρει τη δική σας υπογραφή κυριολεκτικά. Έχετε κάνει τη σκηνοθεσία, τα σκηνικά, συμμετέχετε υποκριτικά. Φαντάζομαι πως η οργάνωση της παραγωγής της παράστασης που ανεβάζετε στο θέατρό σας θα ήταν ένας μεγάλος αγώνας. Η συγκέντρωση τόσων καλλιτεχνικών αρμοδιοτήτων πώς προέκυψε;

Μπορεί να φαίνεται ως υπερσυγκεντρωτισμός αλλά τελικά δεν είναι. Τα σκηνικά φέτος δεν είναι δικά μου αλλά της Μίκας Πανάγου, μόνιμης συνεργάτιδας εδώ και πολλά χρόνια. Όμως είναι μοιραίο ως ένα σημείο. Από τη στιγμή που η παράσταση βασίζεται σε ένα μυθιστορηματικό κείμενο που πρέπει να γίνει θεατρικό και να μιληθεί από ηθοποιούς. Από τη στιγμή που το σχέδιο αυτό συνελήφθη στο δικό μου κεφάλι, είναι μοιραίο πολλά πράγματα να ξεκινούν από μένα διότι δεν υπάρχει κανένας άλλος κατάλληλος να υλοποιήσει το δικό μου όραμα. Παρ΄ όλα αυτά η μουσική, η κίνηση, οι φωτισμοί, η διεύθυνση παραγωγής δεν είναι δικά μου αλλά του Κώστα Χαριτάτου, της Κάλλιας Θεοδοσιάδη, του Γιάννη Ζέρβα και της Λαμπρινής Θάνου αντίστοιχα. Όλοι αυτοί οι στενοί συνεργάτες (μερικοί εδώ και αρκετά χρόνια με τους οποίους έχουμε κτίσει έναν κοινό κώδικα) εκφράστηκαν με ελευθερία αν και το αρχικό όραμα είναι δικό μου. Και πράγματι, αν κανείς είναι στις πρόβες, θα με πιάσει πολλές φορές να ρωτάω συντελεστές και ηθοποιούς και να ζητάω τη γνώμη τους. Για τον αγώνα και πόσο μεγάλος είναι είτε η δουλειά είναι ενός ανδρός είτε συλλογική, μην τα ρωτάτε. Κάθε παράσταση είναι μια γέννα. Έχει πολύ πόνο.

Υπάρχει η θεωρία πως ζούμε στην εποχή που οι αυθεντίες δεν αντικαθίστανται, πεθαίνουν οι θέσεις τους χηρεύουν. Μαζί τους τελειώνει και το φαινόμενο της τέχνης όπως το είχαμε ορίσει στο πρόσφατο παρελθόν;

Η δημιουργικότητα δεν πεθαίνει. Ο άνθρωπος, μαζί με τα χίλια κακά χαρακτηριστικά που έχει, έχει άλλα τόσα καλά. Και ένα/από αυτά είναι ότι θέλει να δημιουργεί. Ο κόσμος μας αλλάζει ραγδαία και βίαια. Μαζί με αυτόν και η δημιουργία. Νέα εργαλεία μπαίνουν στο παιχνίδι με την τεχνολογία και αλλάζουν το τοπίο. Αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι πεθαίνει η τέχνη ή ότι σε κάποια στιγμή θα αποδειχτεί ότι είναι περιττή. Περιττή η τέχνη είναι έτσι και αλλιώς διότι απαραίτητο είναι ένα πιάτο φαΐ και ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι μας. Αλλά τελικά τα περιττά είναι αυτά που μας κάνουν ανθρώπους.

 
 

Τι είναι νέο στο θέατρο;

Όλα και τίποτα. Όλα έχουν γίνει στο θέατρο και στην τέχνη. Αντλούμε από τις παρακαταθήκες του Στανισλάβσκι, του Μπρεχτ, του Γκροτόφσκι, Το θέμα είναι με ποια ματιά βλέπουμε αυτές τις παρακαταθήκες. Αυτό είναι καινούργιο, κάθε φορά αρκεί να είναι βγαλμένο μέσα από μας, από τη φιλοσοφία και τη στάση μας για το θέατρο. Αυτά δε τα τελευταία δεν είναι αυτονόητα τις περισσότερες φορές. Γι΄ αυτό και οι ανεγκέφαλες αδιάβαστες παραστάσεις περισσεύουν. Υπάρχει πολύς «δηθενισμός» στο ελληνικό θέατρο και φαίνεται διά γυμνού οφθαλμού για όποιον θέλει να τον δει.

Ζούμε στην εποχή που τα φύλα είναι περισσότερα από ποτέ. Θα μπορούσαμε ποτέ να πούμε πως νέες κοινωνικές τάξεις είναι εκείνες οι ομάδες ανθρώπων που αυτοπροσδιορίζονται με βάση τον σεξουαλικό τους προσανατολισμό;

Δεν βρήκα χρόνο να μετρήσω πόσα φύλα υπάρχουν και κινούνται στον κοινωνικό ιστό. Εκείνο που προσπαθώ να μετρήσω -αλλά δεν έχει βρεθεί ακόμα η μονάδα μέτρησης- είναι η ανθρώπινη μοναξιά. Αυτό δεν αντέχεται. Οι άνθρωποι σε όποιο φύλο και αν αποφασίσουν να ανήκουν, όπως και αν αυτοπροσδιορίζονται με τον σεξουαλικό ή πολιτικό ή θρησκευτικό προσανατολισμό, προσπαθούν να βρεθούν και να γίνουν αποδεκτοί από ένα ευρύτερο σύνολο και να καλύψουν τη μοναξιά τους. Να ζήσουν στη συνέχεια τη ζωή τους «μαζί» (αυτό το επίρρημα τελικά στην εποχή μας γίνεται ουσιαστικό, πρέπει να διορθωθούν και τα βιβλία γραμματικής) και ευτυχισμένοι. Ας τους αφήσουμε σε έναν αγώνα που τις περισσότερες φορές δεν έχει εντυπωσιακά αποτελέσματα αλλά είναι ο δικός τους αγώνας και είναι σεβαστός, όποια ταμπέλα και αν φέρουν.

 
Ορλάντο

Εκπέμπετε τέχνη από ένα σημείο της Αθήνας που φαντάζει να την αποχωρίζεται μέρα με τη μέρα. Αυτό είναι μόνο η δική μου εντύπωση;

Δεν θα το έλεγα. Πράγματι η Κυψέλη είναι υποβαθμισμένη και δεν καταλαβαίνω γιατί. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα. Το γεγονός είναι ότι τα θέατρα που υπάρχουν στην Κυψέλη την αναβαθμίζουν και της δίνουν αξία. Στο σημείο που είναι το Τόπος Αλλού υπάρχουν άλλα δύο θέατρα σε απόσταση μερικών μέτρων και σε μια ακτίνα το πολύ 100 μέτρων υπάρχουν άλλα 4 θέατρα και άλλοι τόσοι χώροι πολιτισμού και διασκέδασης. Όσο λοιπόν αφορά την ιδιωτική πρωτοβουλία καταβάλλει τιτάνια προσπάθεια να μην υποβαθμιστεί η περιοχή. Δεν είναι όμως ανάλογη η προσπάθεια από τη μεριά της επίσημης πολιτείας. Δρόμοι κακοκατασκευασμένοι, βρώμικοι, φωτισμός ανεπαρκής, αστυνόμευση ανύπαρκτη, άναρχη στάθμευση. Δεν υπάρχει όμως εγκληματικότητα. Είκοσι τρία χρόνια στη γωνία Κεφαλληνίας και Κυκλάδων δεν έχω να πω τίποτα και είναι πολλές οι φορές που φεύγουμε πολύ αργά. Οικογενειάρχες μένουν στην πυκνοκατοικημένη περιοχή μας και τα προβλήματα που συσσωρεύονται είναι αστικά που δεν εμπίπτουν στο κοινό ποινικό δίκαιο. Εάν ο Δήμος έδειχνε την ίδια τρυφερότητα για την Κυψέλη που δείχνουν οι κάτοικοι και, πολύ περισσότερο, οι καλλιτεχνικοί οργανισμοί που έχουν την βάση τους εκεί θα ήταν μια καταπληκτική περιοχή.

Ποια ήταν η βεβαιότητα που είχατε για το θέατρο που με το πέρασμα του χρόνου εγκαταλείψατε;

Κάποτε ήμουν σίγουρος για τη δύναμή του. Πίστευα στην εμβέλεια και στην επιδραστικότητά του. Πράγματι, τον καιρό της δικτατορίας το θέατρο έκανε αντίσταση. Και μετά στη μεταπολίτευση το ίδιο. Όταν όμως έγινε «κοσμικό γεγονός», εκεί πια έχασε τη δύναμή του. Η κοσμικότητα διαστρέφει τη λειτουργία και τη δύναμη του θεάτρου. Εκεί, στη σκοτεινή αίθουσα όπου ο θεατής είναι «μόνος» και «μαζί» και επικοινωνεί με τη σκηνή, συμβαίνει κάτι μοναδικό. Δέχεται τα σημεία και τις σημασίες που εκπέμπει η σκηνή και τις επεξεργάζεται, τις συνθέτει με τις δικές του ευαισθησίες. Το αποτέλεσμα είναι ένα νέο έργο τέχνης μοναδικό για τον καθένα. Όταν λοιπόν αντ΄ αυτού υπάρχει απλώς μία Σαββατιάτικη έξοδος οποιαδήποτε παράσταση, έργο, νοήματα κλπ πάει περίπατο. Αυτό εννοώ κοσμικότητα.

Στη μεταcovid εποχή αισθάνεστε πως η ψυχολογία του θεατή έχει διαφοροποιηθεί;

Πάρα πολύ, αλλά δε νομίζω ότι φταίει ο Covid ή ότι άρχισε τώρα με την πανδημία. Η βασική στροφή που έγινε ήταν η στροφή με την είσοδο της ιδιωτικής τηλεόρασης στην καθημερινότητά μας. Εκεί άλλαξε το αισθητήριο, το κριτήριο και ο τρόπος και πού πηγαίναμε και πού παρακολουθούσαμε μια παράσταση. Μερικές δεκαετίες πριν, όπως ανέφερα πριν, στη μεταπολίτευση, πηγαίναμε να δούμε μια παράσταση για να μοιραστούμε σκέψεις και προβληματισμούς με τη σκηνή. Ακούγαμε ότι κάπου γίνεται μια παράσταση που αρθρώνει κάποια καινούργια πράγματα. Έτσι, αρχίζαμε να συνομιλούμε με την παράσταση. Να διαφωνούμε η να συμφωνούμε και να το πηγαίνουμε παραπέρα. Αυτό τώρα δε νομίζω ότι γίνεται. Το θέατρο έχει πάρει μία στροφή προς την κοσμικότητα όπως είπα. Τώρα κάνουμε μια κοσμική έξοδο και το θέατρο είναι το πρόσχημα. Είναι μια άλλου είδους προσέγγιση.

ΟΡΛΑΝΤΟ
της Virginia Woolf
Διάρκεια: 110 λεπτά

Συντελεστές:
Πρωτότυπη θεατρική απόδοση – σκηνοθεσία – σκηνικά: Νίκος Καμτσής
Κοστούμια: Μίκα Πανάγου
Μουσική: Κώστας Χαριτάτος
Επιμέλεια κίνησης: Κάλλια Θεοδοσιάδη
Σχεδιασμός φωτισμού: Γιάννης Ζέρβας
Video – video editing: Αντώνης Κουκούβελας
Μακιγιάζ: Διονυσία Κωνσταντίνου
Βοηθός σκηνογράφου – ενδυματολόγου: Μαρία Παπαμελετίου
Επικοινωνία – δημόσιες σχέσεις: Ράνια Παπαδοπούλου
Social Media: Αφροδίτη Καφέτση
Φωτογραφίες: Γιώργος Κρίκος
Παραγωγή: Θέατρο ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύΕρμηνεύουν (αλφαβητικά): Θοδωρής Ελευθεριάδης, Γιάννης Ζέρβας, Λαμπρινή Θάνου, Χάρης Λογγαράκης, Ασημένια Παπαδοπούλου, Μαριάνθη Φωτάκη. Στο ρόλο του/της ΟΡΛΑΝΤΟ η Τζωρτζίνα Παλαιοθόδωρου.
Τον ρόλο του σκηνοθέτη που ο Ορλάντο του εμπιστεύεται το έργο του, κρατάει ο Νίκος Καμτσής. Ως Βιρτζίνια Γουλφ ακούμε τη φωνή της Πέγκυς Σταθακοπούλου.

Παραστάσεις:
Παρασκευή, Σάββατο & Κυριακή στις 20:30
Πρεμιέρα: Παρασκευή 18 Νοεμβρίου 2022
Για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων

Αγορά εισιτηρίων:
-στα ταμεία του θεάτρου (Κεφαλληνίας 17 & Κυκλάδων, Κυψέλη)
-τηλεφωνικά: 210 8656004, 210 8679535, 210 8624392
-μέσω viva.gr: https://www.viva.gr/tickets/theater/orlanto-tis-birtzinia-goulf/

Τιμές εισιτηρίων:
15 ευρώ (κανονικό), 12 ευρώ (φοιτητικό, άνω των 65), 10 ευρώ (ανέργων, ατέλειες)
Προσφορά προπώλησης έως 12/11 για αγορές εισιτηρίων μέσω viva.gr: 12 ευρώ

Θέατρο ΤΟΠΟΣ ΑΛΛΟύ
Κεφαλληνίας 17 & Κυκλάδων, Κυψέλη