γράφει η Μαριλιάνα Ρηγοπούλου* //
Ανοίγει η αυλαία, φώτα, μουσική, πολύχρωμα λαμπιόνια που ιριδίζουν στα αχόρταγα βλέμματα ενός κόσμου σκληρού, αδηφάγου αποτρόπαιου κι απ’ το βάθος τυμπανοκρουσίες πομπώδεις και παιγνιώδεις συνάμα, συνοδεύουν φιγούρες ανθρώπων με γενετικές ιδιαιτερότητες, καλωσορίσατε στο Freak Show.
Σ’ ένα τσίρκο ψυχών εξαθλιωμένων, σ’ ένα θίασο νοσηρό, βορά στα μάτια των πιο ποταπών ενστίκτων, μιας ευτελούς, σκοταδιστικής ηθικής.
•Στη σκηνή του θεάτρου Vault παρουσιάζεται το έργο του Bernard Pomerance: «Ο Άνθρωπος Ελέφαντας» σε μετάφραση της Μαρλένας Γεωργιάδη και σε σκηνοθεσία του Κοραή Δαμάτη. Το έργο του Pomerance είναι βασισμένο στην αληθινή ιστορία της ζωής του Τζον Μέρρικ του γνωστού και ως «Ανθρώπου Ελέφαντα» που έζησε στο Βικτωριανό Λονδίνο του 1880, ο οποίος υπήρξε παραμορφωμένος σχεδόν σε όλο το σώμα του, η ζωή του μαζί με την πάθησή του αποτέλεσαν έμπνευση τόσο για την Τέχνη, όσο φυσικά και για την επιστήμη καθώς αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας και μελέτης.
Το έργο του Pomerance έχει τιμηθεί με τα βραβεία Tony, Drama Desk, Obie Awards και New York Drama Critics’ Circle ως το καλύτερο έργο της χρονιάς του 1979, στην Ελλάδα πρώτη φορά παρουσιάστηκε από το θέατρο έρευνας του Δημήτρη Ποταμίτη το 1980 με τεράστια επιτυχία. Ο σκηνοθέτης David Lynch δημιούργησε την ταινία με τους Antony Hopkins, Jonh Hurt και Anne Bancroft, υποψήφια για 8 Όσκαρ Καλύτερης ταινίας, Σκηνοθεσίας, Σεναρίου, Καλύτερου Α’ Ανδρικού ρόλου, Μουσικής, Κοστουμιών, Σκηνικών και Μοντάζ. Μετά από αυτή την ταινία ορόσημο στη ζωή του Antony Hopkins, η καριέρα του απογειώθηκε. Κάποιες σκηνές από την ταινία του Lynch, πραγματικά χάραζαν τη μνήμη όταν ο Χόπκινς συγκρατεί τα δάκρυά του με δυσκολία την πρώτη φορά που αντικρίζει τον Μέρρικ και τη στιγμή που ο Μέρρικ τρέχει απεγνωσμένα για να αποφύγει έναν μανιασμένο όχλο φωνάζοντας: « Είμαι άνθρωπος, δεν είμαι τέρας».
Η παραμόρφωση του Τζόν Μέρρικ πάντοτε αποτελούσε ένα μυστήριο για την ιατρική επιστήμη, καθώς αρχικά πίστευαν πως έπασχε από ελεφαντίαση εξ’ ου και ο χαρακτηρισμός που του αποδόθηκε ως «Άνθρωπος Ελέφαντας» στην πορεία όμως αποφάνθηκαν οι επιστήμονες πως έπασχε από μια σπάνια διαταραχή που ονομαζόταν « Σύνδρομο του Πρωτέα». Κατά τη μυθολογία ο Πρωτέας ήταν γιός του Ποσειδώνα και της Φοινίκης, ένας μικρός λοιπόν θαλάσσιος Θεός, πιστός φύλακας των Θαλάσσιων κοπαδιών, όπου τιμήθηκε από τον Ποσειδώνα για την πιστή του συμπεριφορά με την ικανότητα της μαντικής. Ο Πρωτέας όμως όταν κάποιος τον πίεζε πολύ για να μάθει το μέλλον του, θέλοντας να αποφύγει να κάνει προβλέψεις, μεταμορφωνόταν σε χώμα, φωτιά φίδι, δράκο ή σε ότι άλλο ήθελε.
•Η εφημερίδα Daily Mail, έγραψε πως 123 χρόνια από το θάνατο του Μέρρικ οι επιστήμονες αποφάσισαν να ρίξουν φως σ’ αυτό το μυστήριο, αναλύοντας το DNA που θα έπαιρναν από το σκελετό του, προσπαθώντας να ανακαλύψουν την γονιδιακή αλλοίωση και πως αυτή προήλθε.
Η υπόθεση του έργου εκτυλίσσεται στη Βικτωριανή Αγγλία του 19ου αιώνα και στην ουσία είναι η πορεία της ζωής του Μέρρικ.
Στην Αγγλία υπήρχαν τα Freak Shows τα οποία ξεκίνησαν το 1550, αλλά δημιουργήθηκαν και σε άλλες χώρες μέχρι και την Αμερική, έως τα μέσα του 20ου αιώνα. Επρόκειτο για τσίρκο τεράτων όπως τα ονόμαζαν, δηλαδή για ανθρώπους με δυσμορφίες σε διάφορα μέρη του σώματός τους που τους εξέθεταν ως υπερθέαμα στα σαρκοφάγα μάτια ανθρώπων ως εκτόνωση των πιο αηδιών και ζωωδών ενστίκτων τους.
Οι δε θιασάρχες εκμεταλλευόμενοι τις γενετικές ανωμαλίες των ανθρώπων αυτών που είχαν στο θίασό τους ονομάζοντάς τους τέρατα, έναντι εισιτηρίου, εξασφάλιζαν την προσωπική τους ευμάρεια.
Σ’ ένα από αυτά τα Freak Shows βρισκόταν και ο Μέρρικ ή αλλιώς» Ο Άνθρωπος Ελέφαντας» όπου ο θιασάρχης έλεγε στο κοινό ότι η δυσμορφία του οφειλόταν στο ότι όταν η μητέρα του ήταν έγκυος την πάτησε στην κοιλιά της ένας ελέφαντας.
Στην παρασταση που ανεβαίνει στο θέατρο Vault η μετάφραση της Μαρλένας Γεωργιάδη υπήρξε εξαιρετική σε μια γλώσσα ρέουσα, εύστοχη, ακριβής στους φιλοσοφικούς στοχασμούς.
Έχοντας στα χέρια του ο σκηνοθέτης Κοραής Δαμάτης ένα τέτοιο έργο αριστούργημα του οποίου φέρει όχι μόνο τη σκηνοθετική υπογραφή, αλλά και τη δραματουργική επεξεργασία και την διασκευή, θα ήταν αδιανόητο να οικοδομήσει κάτι λιγότερο, από μια συγκλονιστική παράσταση. Ο Κοραής Δαμάτης έχει μια ιδιαίτερα ξεχωριστή ικανότητα, να ανακαλύπτει και τους πιο κρυφούς, τους πιο μύχιους συμβολισμούς ενός θεατρικού έργου, να ρίχνει σ’ αυτούς άπλετο φως, με αποτέλεσμα να κινείται σε υψηλότερα επίπεδα έκφρασης και δημιουργίας, καθώς διασκελίζει το προφανές, ( στην προκειμένη περίπτωση η παραμόρφωση του Τζον Μέρρικ), αναδεικνύοντας το ουσιώδες το φερόμενο κοινωνικό-πολιτικό σύμπλεγμα. 
Τσιρκολάνοι, θεατές και κράτος όλοι συνεργοί και συνένοχοι στο ίδιο αποτρόπαιο έγκλημα
Στο ρόλο του Τζον Μέρρικ του Ανθρώπου Ελέφαντα ο Δημήτρης Καρατζιάς υπήρξε απλά συγκλονιστικός. Ήρθε αντιμέτωπος μ’ ένα ρόλο εξόχως απαιτητικό σε όλες τις εκφάνσεις του, τόσο από την άποψη της προσωπικότητας που καλείτο να ενσαρκώσει την οποία έπρεπε να προσεγγίσει με ψυχαναλυτικό ενδιαφέρον, μέχρι την ακρίβεια στο κινησιολογικό μέρος του ρόλου του καθώς ο Μέρρικ ήταν κουτσός και υποβασταζόταν από μπαστούνι για να μπορεί να βαδίσει, το δεξί του χέρι υπήρξε δύσμορφο τεράστιο και ανάπηρο ( χωρίς ίχνος κινητικότητας) και το κεφάλι του λόγω της υπερβολικής δυσμορφίας που είχε δεν του παρείχε τη δυνατότητα της καθαρής άρθρωσης. Με χειρουργική ακρίβεια θα μπορούσε να πει κανείς πως αποδίδει το κινητικό μέρος του Μέρρικ καθώς και της δύσκολης άρθρωσής του, την ασθματική του κατάσταση στην αναπνοή λόγω μιας βαριάς βρογχίτιδας που είχε περάσει.
Πέρα όμως από τα πρακτικά αυτά ζητήματα του ρόλου τα οποία παρουσιάστηκαν αριστοτεχνικά, εκείνο που κατάφερε στον ύψιστο βαθμό, ήταν να αναδείξει τον ψυχικό κόσμο του Μέρρικ με αληθοφάνεια, χωρίς ίχνος υπερβολής, με καθαρότητα, να φωτίσει τον ταλαπείριο αυτό άνθρωπο, να αποσύρει τα βλέμματα των θεατών από την προβληματική εικόνα του Μέρρικ, από την δυσμορφία του και να τους ανοίξει τις πύλες του παραδείσου, ενός παραδείσου που κρυβόταν στο μυαλό και στην ψυχή του, ενός ανθρώπου με τόση ενάργεια συναισθηματική, τόσο λειτουργικός ψυχικά να φιλοσοφήσει, να δημιουργήσει, ν’ αγαπήσει, που το ανενεργό σώμα του καθηλωνόταν μπροστά στη δύναμη της ψυχής του.
•Ο Δημήτρης Καρατζιάς προσεγγίζει τόσο ενδελεχώς τον Μέρρικ που τον απογυμνώνει, τον αποκαλύπτει, κάνει διειδές ιδιαιτέρως τα τρωτά σημεία του χαρακτήρα του που δεν είναι το σώμα του, αλλά η ψυχή του.
Στο ρόλο του γιατρού Φρέντερικ Τριβς ο έξοχος Περικλής Μοσχολιδάκης. Ο Φρέντερικ Τριβς υπήρξε ο γιατρός που ανακάλυψε τον Μέρρικ κι έδειξε γι’ αυτόν τόσο ιατρικό καθαρά επιστημονικό, όσο και ανθρώπινο ενδιαφέρον.
•Ο Περικλής Μοσχολιδάκης τόσο χαρισματικός επί σκηνής, με απόλυτη άνεση και ευελιξία των εκφραστικών του μέσων, με άρθρωση καθαρή και στιβαρή εμφανίζει αρχικά έναν επιστήμονα τόσο δυσήλατο, πειθαρχημένο που έχει αφιερώσει τη ζωή του στην επιστήμη του και στην πορεία ξεδιπλώνει την τρυφερή και ευήλατη υφή του. Η ενσάρκωση του Τριβς από τον Περικλή Μοσχολιδάκη δεν υπήρξε μόνο καθηλωτική, αλλά και φωτισμένη σε βάθος κάθε της ψυχολογική πτυχή
Το ρόλο της κυρίας Κένταλ ερμηνεύει η Μαρία Καβουκίδη, γοητευτική, απρόσιτη αρχικά, η αντιπροσωπευτική μορφή της ερωτικής θηλυκής παρουσίας, που ξυπνά τις αισθήσεις και γεννά πάθη.
•Ως κυρία Κένταλ η Μαρία Καβουκίδη κατόρθωσε να ξεδιπλώσει τη διττή υπόσταση του ρόλου της αριστοτεχνικά, τόσο της Γυναίκας Σύμβολο, που στέκεται στο βάθρο της και συγκινεί, όσο και της Γυναίκας ως Οντότητα που εκφράζει τις σκέψεις της, τους προβληματισμούς της, που συναισθάνεται, που μπορεί να μοιραστεί και ν’ αφουγκραστεί τη λύπη, τη χαρά ή τον πόθο του άλλου, θεωρώντας πως όλα είναι ζήτημα εμπιστοσύνης κι ότι η εμπιστοσύνη είναι πιο σημαντική από την ομορφιά, οικοδομώντας έτσι τις βάσεις της φιλίας και απομυθοποιώντας την «Ωραία Γυναίκα», είναι πραγματικά απολαυστικός ο δεξιοτεχνικός χειρισμός του ρόλου που ενσαρκώνει με περισσή λιτότητα
Τον διευθυντή του νοσοκομείου Καρλ Γκομ υποδύεται ο Μιχάλης Καλιότσος, λιτός με καθαρότητα κινήσεων που προσδίδουν το απαραίτητο κύρος στην ιδιότητα του γιατρού και δη του διευθυντή του νοσοκομείου που κατέχει, αναδεικνύει την προσωπικότητα του ρόλου του με τον καλύτερο τρόπο.
•Ο Μιχάλης Καλιότσος ως Κάρλ Γκομ, φιλοσοφεί, αμφισβητεί, βασισμένος στην επιστημονική του ιδιότητα μέχρι την πλήρη αποδόμηση της θεολογικής άποψης για τον κόσμο, το Θεό, τη μεταξύ τους σχέση
Στο ρόλο του Ρος του μάνατζερ του Ανθρώπου Ελέφαντα του Μέρρικ στο τσίρκο, ο Στέλιος Καλαϊτζής.
Ο Στέλιος Καλαϊτζής ως Ρος υπήρξε αριστουργηματικός, η κινησιολογία του χαρακτήρα που υποδυόταν υπήρξε άψογη μέχρι και την τελευταία λεπτομέρειά της, οι χρωματικές τονικότητες της φωνής του αναδείκνυαν μεγαλοπρεπώς τον Ρος, τον εκμεταλλευτή ανθρώπων, τον ύπουλο υπάνθρωπο χωρίς ηθικούς φραγμούς, που γι’ αυτόν το χρήμα είναι πέρα και πάνω από όλα, η αξιοπρέπεια είναι λέξη ανύπαρκτη γι΄ αυτόν που βλέπει τους ανθρώπους ως μηχανές παραγωγής χρήματος που όταν πάψει η λειτουργία τους, του είναι πλέον άχρηστοι.
Η ερμηνεία του Στέλιου Καλαϊτζή ήταν πραγματικά μια αποκάλυψη
Εξαιρετικές ήταν και οι ερμηνείες του Αντώνη Καραθανασόπουλου στους ρόλους του Άνδρα στο Τσίρκο, του Άγγλου Αστυνομικού και του νοσοκόμου Σνορκ όπως και της Σοφίας Ρούβα στους ρόλους της Δεσπινοίδας Σάντουιτς και της Σουβλίτσας υπήρξε απολαυστική.
Ιδιαίτερη μνεία θα ήθελα να κάνω στην Ελένη Σουμή που κατασκεύασε όλες τις μάσκες της παράστασης, οι οποίες απέδιδαν ακραιφνώς την οντότητα κάθε ρόλου, για παράδειγμα η μάσκα του Ρος του μάνατζερ είχε τη μορφή πουλιού, έμοιαζε με τη μορφή που είχε το γεράκι, αρπακτικό, η μάσκα του Τριβς είχε επάνω γρανάζια που δήλωναν το επιστημονικό πνεύμα, αλλά και την ύπαρξη τη δική του ως γρανάζι αυτής της κοινωνίας πειθαρχημένο και ακούραστο στους κανόνες, η μάσκα της κυρίας Κένταλ γοητευτική όπως η ίδια και γεμάτη φιλοδοξία.
Όλες οι μάσκες της Ελένης Σουμή ήταν αληθινά έργα Τέχνης.
Εγκώμιο όμως θα ήθελα να πλέξω και στον Σωκράτη Παπαδόπουλο για την κατασκευή της μάσκας του Μέρρικ αληθινό γλυπτό, η οποία αποτελείτο από μεταλλικό πλέγμα που συμβόλιζε τόσο την διόγκωση και δυσμορφία του κεφαλιού καθώς και του δεξιού χεριού του και συνάμα τη φυλακή μέσα στην οποία έζησε ο Μέρρικ όλη του τη ζωή κι αυτή δεν ήταν άλλη από το ίδιο του το σώμα που τον καταδυνάστευε.
Τα κοστούμια σύμφωνα με την εποχή στην οποία διαδραματίζεται η υπόθεση του Βικτωριανού Λονδίνου, ακριβά υφάσματα, λινά, βαμβακερά, αλλά και ταφτάδες, δαντέλες, το κοστούμι του κυρίου Τριβς, όπως και του κυρίου Γκομ αναδείκνυαν την κοινωνική τους θέση.
Το κινησιολογικό μέρος είχε η Μαρίζα Τσίγκα που έδωσε ένα απόλυτα ολοκληρωμένο σύνολο.
Η αριστουργηματική μουσική της παράστασης αποδίδεται στον Μάνο Αντωνιάδη, άλλοτε διθυραμβική, πομπώδης, μεγαλόπρεπη και συνάμα παιγνιώδης κι άλλες φορές πάλι μυσταγωγική, αληθινό μουσικό έργο Τέχνης.
Σπεύσατε!!!!
Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΕΛΕΦΑΝΤΑΣ – Έως την Κυριακή 12 Απριλίου
ΗΜΕΡΕΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΩΝ
Παρασκευή, Σάββατο στις 21:00, Κυριακές στις 18:15
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 90′ (χωρίς διάλειμμα)
ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ
Γενική είσοδος: 16 ευρώ
Προπώληση viva: 14 ευρώ
Φοιτητές / Σπουδαστές / Κάτοχοι Κάρτας Πολυτέκνων / ΑμΕΑ / Κάτοχοι Κάρτας Ανεργίας (ΟΑΕΔ): 12 ευρώ
Πολυχώρος VAULT THEATRE PLUS
Μελενίκου 26, Γκάζι, Βοτανικός
Πλησιέστερος σταθμός μετρό: Κεραμεικός (8′ περίπου με τα πόδια)
Πληροφορίες-κρατήσεις: 213 0356472 / 6949534889
(για τηλεφωνικές κρατήσεις 11:00 – 14:00 και 17:00 – 21:00)
*Η Μαριλιάνα Ρηγοπούλου είναι: Εκπαιδευτικός, σοπράνο, κριτικός Θεάτρου
