επιμέλεια Αναστασία Νικολάου //
Με τους απλούστερους όρους της, η Κινηματογραφο-θεραπεία μπορεί να περιγραφεί ως η χρήση ταινιών για την πρόκληση συναισθημάτων, κίνησης ή αναζήτησης συμπερασμάτων ενός θεραπευόμενου μέσα στην ψυχοθεραπεία. Έχει επίσης περιγραφεί ως “μια θεραπευτική διαδικασία, στην οποία οι θεραπευόμενοι και οι θεραπευτές συζητούν θέματα και χαρακτήρες σε δημοφιλείς ταινίες, που σχετίζονται με βασικά θέματα της τρέχουσας θεραπευτικής διαδικασίας (Hesley, 1997).” Χρησιμοποιούνται ταινίες, ώστε οι θεραπευόμενοι να κάνουν συνδέσεις με ζητήματα που τους απασχολούν στη ζωή τους.
•Από πού προήλθε το Cinema Therapy;
Η χρήση του Κινηματογράφου ως θεραπευτική τεχνική έχει συνδεθεί με τη βιβλιοθεραπεία, που είναι η χρήση της βιβλιογραφίας για τη δημιουργία μιας «θεραπευτικής αλληλεπίδρασης» με έναν θεραπευόμενο (Hynes, 1986). Είναι συνηθισμένη πρακτική ένας θεραπευτής να παραδώσει ένα βιβλίο σε έναν θεραπευόμενο για να τον βοηθήσει να κατανοήσει καλύτερα ένα θέμα ή να συνδεθεί με ένα συναίσθημα, όπως και στην κινηματογραφική θεραπεία. Το Cinema Therapy συνδέεται στην πραγματικότητα με την αρχαία τέχνη της χρήσης της ιστορίας ως εργαλείου διδασκαλίας. Από την εμφάνιση της ανθρώπινης ζωής και από την εποχή ακόμα των σπηλαίων, οι άνθρωποι έχουν χρησιμοποιήσει την ιστορία για να διδάξουν και να εμπνεύσουν. Υπήρχαν θρύλοι και ιστορίες στη φυλή για να διδάξουν στους ανθρώπους τι να κάνουν και τι να μην κάνουν. Η μυθολογία είναι γεμάτη με ιστορίες για ήρωες καλούς και κακούς, δοκιμές και δοκιμασίες για να δείξει στον άνθρωπο πώς να προχωρήσει και τι να αποφύγει. Ο Ιησούς, ο Βούδας, ο Κομφούκιος και πολλοί σπουδαίοι πνευματικοί δάσκαλοι χρησιμοποίησαν την ιστορία ή την παραβολή ως τρόπο να εμπνεύσουν και να διδάξουν. Είναι μέρος των θρησκευτικών παραδόσεων να χρησιμοποιούν την ιστορία, τόσο νέα όσο και παλιά. Αυτή η παράδοση μεταφέρθηκε σε παραμύθια που μας είπαν ως παιδιά, αναζητώντας πάντα το ηθικό μέρος της ιστορίας. Από τον γραπτό λόγο, τον αφηγητή και τη θρησκευτική ιστορία, γεννήθηκε το θέατρο και ενώ η διασκέδαση είχε επίσης μια ηθική διάσταση, στην πραγματικότητα μεγάλο μέρος του πρώιμου θεάτρου, πέρα από τους Έλληνες, το καθοδηγούσε η εκκλησία και σκόπευε να διδάξει. Η σπουδαία λογοτεχνία και η βιβλιοθεραπεία είναι ένας άλλος κρίκος αυτής της αλυσίδας. Ήδη από το 1840, ο Sir Walter Galt έβαλε σε λίστα τη λογοτεχνία που προτείνουν οι ψυχίατροι (Hesley, 1997). Τέλος προχωράμε στη νεότερη μορφή αφήγησης, αυτή του κινηματογράφου και ό,τι περιλαμβάνει.
•Πώς λειτουργεί το Cinema Therapy;
Ένα παράδειγμα Cinema Therapy θα μπορούσε να είναι ένας θεραπευόμενος που είχε δυσκολία να έρθει σε επαφή με το συναίσθημα γύρω από τη σχέση μεταξύ πατέρα και γιου ή δυσκολεύτηκε να καταλάβει τον αντίκτυπο που μπορεί να είχε ο πατέρας του στη ζωή του. Ένας θεραπευτής μπορεί να του ζητήσει να παρακολουθήσει την ταινία “Ένα σπίτι, μια ζωή”. Το “Life as a House” είναι μια ταινία στην οποία, ο Κέβιν Κλάιν παίζει έναν άντρα που ανακαλύπτει ότι πεθαίνει. Καθώς κοιτάζει πίσω τη ζωή του, βλέπει όλες τις αποτυχίες και τη δυστυχία που ενσωματώνονται στο σπίτι που χτίζει ο πατέρας του. Το σπίτι καταρρέει και χρειάζεται σοβαρές επισκευές, αλλά το θεμέλιο είναι καλό και μπορεί να ξαναχτιστεί. Με το κεντρικό θέμα γύρω από τον πατέρα του, αυτός ο χαρακτήρας κοιτάζει τον έφηβο γιο του που αγωνίζεται με θέματα εθισμού και σεξουαλικότητας που εν μέρει προέρχονται από τη σχέση του με τον πατέρα του (Κέβιν Κλάιν). Μέσα από πολλούς αγώνες και πόνο, μέρος των οποίων αποκαλύπτει τη σχέση με τον πατέρα του, οι δύο τους αρχίζουν να ξαναχτίζουν το σπίτι πριν από το θάνατο του πρωταγωνιστή. Σε αυτή τη σύντομη επισκόπηση της ταινίας, μπορείτε εύκολα να δείτε τη μεταφορά και τις θεραπευτικές ευκαιρίες για έναν πελάτη που επίσης αντιμετωπίζει παρόμοια, αν όχι πανομοιότυπα προβλήματα.
•Το Cinema Therapy μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να βοηθήσει τους θεραπευόμενους να κατανοήσουν σχεδόν οποιοδήποτε θέμα, καθώς ο κινηματογράφος καλύπτει ένα εξαιρετικά ευρύ πεδίο θεμάτων. Στο βιβλίο του «Reel Therapy» ο Γκάρι Σόλομον μιλά για το πώς λειτουργεί το είδος χρησιμοποιώντας την έννοια της «αναστολής της δυσπιστίας».
Ακολουθεί ένα απόσπασμα:
Αν μπορώ να κάνω τους ανθρώπους να αναστείλουν τη δυσπιστία τους και να δεχτούν την ιστορία των χαρακτήρων ως πραγματική κατάσταση, μπορώ να τους βοηθήσω να δουν τον εαυτό τους, την οικογένειά τους ή τους φίλους τους μέσω της ταινίας που παρακολουθούν. Κάθε μία από τις ταινίες μπορεί, για πολλούς, να αναδείξει κάποια συναισθηματική προσκόλληση στις ιστορίες και τους χαρακτήρες για να τους βοηθήσει να αντιμετωπίσουν τα δικά τους προβλήματα και ζητήματα. Η εμπειρία στη χρήση ταινιών για αυτόν τον σκοπό είναι ότι οι θεραπευόμενοι μετακινούνται πιο γρήγορα μέσω του σταδίου άρνησης στη θεραπεία τους, όταν χρησιμοποιούν τις ταινίες που έχω συστήσει για να βγουν από την άρνηση.
Ο Σόλομον μιλά επίσης για την έννοια της «παράδοξης θεραπείας» σε αυτό το απόσπασμα:
Για παράδειγμα, η ταινία “Leaving Las Vegas”. Εδώ είναι ένας άνθρωπος που έχει παραιτηθεί από τη ζωή και αποφασίζει να πιει τον εαυτό του μέχρι θανάτου. Συναντά μια γυναίκα που προσπαθεί, με τον δικό της τρόπο, να τον σταματήσει. Παρακολουθώντας αυτή τη συμπεριφορά, πιστεύω ότι μπορούμε να μάθουμε μέσα από τα λάθη τους, ώστε να μπορούμε να κάνουμε ακριβώς το αντίθετο. Αυτή είναι η παράδοξη θεραπεία.
•Αυτά είναι δύο παραδείγματα για το πώς λειτουργεί το Cinema Therapy. Ένας άλλος τρόπος είναι η δημιουργία ενσυναίσθησης. Για πολλούς θεραπευόμενους υπάρχει μεγάλη ανάγκη για ανάπτυξη ενσυναίσθησης. Στην πραγματικότητα είναι συχνά απαραίτητο να είσαι σε θέση να βλέπεις τον εαυτό σου ως μέρος κάτι μεγαλύτερου και να συναισθάνεσαι τους αγώνες και τους θριάμβους των άλλων, ώστε να πετύχεις το δικό σου
Το σινεμά μας προσφέρει την ευκαιρία να δημιουργήσουμε ενσυναίσθηση, καθώς αρχικά είναι ένας ασφαλής τρόπος να νιώθουμε. Δεν υπάρχει σωματική αλληλεπίδραση. Εισάγει επίσης τους θεραπευόμενους σε ιδέες που μπορεί να είναι πολύ απειλητικές εάν συζητηθούν απευθείας. Η αφήγηση και η μεταφορά δίνουν στα άτομα την ευκαιρία να αποστασιοποιηθούν από τα γεγονότα στις δικές τους εμπειρίες και να γίνουν οι πρωταγωνιστές στις αφηγήσεις της ζωής τους.
Συμπεράσματα και απόψεις για το Cinema Therapy;
Συμπερασματικά, η Θεραπεία Κινηματογράφου είναι εξαιρετικά αποτελεσματική. Υπήρχε με τη μία ή την άλλη μορφή από την αρχή που ο άνθρωπος δίδαξε τον άνθρωπο. Ταινίες όπως, “Ο Πόλεμος των Άστρων”, “Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών” και “Χάρι Πόττερ” αποτελούν παράδειγμα αυτού του μηνύματος. Πιστεύω ότι είναι αποδεδειγμένο ότι η παραβολή, η ιστορία και ο μύθος είναι ισχυρά εργαλεία για να βοηθήσουν τα ανθρώπινα όντα να αναπτυχθούν και να αλλάξουν. Όταν αντιμετωπίζετε τραυματίες, ανθρώπους που έχουν σοβαρά ζητήματα εμπιστοσύνης σε άλλα ανθρώπινα όντα, το Cinema Therapy μπορεί να είναι ένα εργαλείο που βιώνεται ως λιγότερο απειλητικό και ως εκ τούτου μπορεί να είναι πολύ αποτελεσματικό. Το Cinema Therapy δίνει στον θεραπευτή έναν αποτελεσματικό τρόπο με τον οποίο οι πελάτες έχουν την ευκαιρία για θεραπεία και ανάπτυξη.
