Στην πρόβα | «Το χρονικό ενός δυσλεκτικού» στο Θέατρο 104: η διάψευση ενός «κατεστραμμένου».Ο λόγος στην παράσταση ρέει με τρόπο άμεσο, οικείο. Ο Δημήτρης Μαμιός, «περπατάει» στον ρόλο με τη δυναμική του ανώνυμου και του πανανθρώπινου. Ο ήρωας δεν ονοματίζεται γιατί μπορεί να είναι ο καθένας. Οι εμπειρίες αυτών των ανθρώπων κοινές και τις περισσότερες φορές ειρωνικές, κακοποιητικές. Με ευθύτητα, χιούμορ και με ειλικρίνεια ο ήρωας «δεν το βάζει κάτω». Προχωρά τη ζωή του, μελετά, σπουδάζει, αποκαθίσταται επαγγελματικά, κόντρα σε όλες τις προβλέψεις.
«Βράδυ, Δεκέμβρης του 2021. Εκεί που έψαχνα κάτι στο διαδίκτυο, έπεσα πάνω σε ένα on line τεστ δυσλεξίας για ενήλικες. Ήταν δέκα ερωτήσεις κι έπρεπε να απαντηθούν με ένα ΝΑΙ ή με ένα ΟΧΙ. Στο τέλος έγραφε: Για κάθε ΝΑΙ παίρνετε έναν βαθμό. Εάν συγκεντρώσατε επτά ή περισσότερους βαθμούς, πιθανώς να έχετε δυσλεξία, οπότε θα πρέπει να αναζητήσετε τη συμβουλή ειδικού για περαιτέρω αξιολόγηση και υποστήριξη. Και στις δέκα ερωτήσεις απάντησα ΝΑΙ»…
Είναι απόσπασμα από το οπισθόφυλλο του βιβλίου του ιχθυολόγου και λογοτέχνη Γιάννη Πάσχου «Το χρονικό ενός δυσλεκτικού», αλλά και οι πρώτες λέξεις που ακούγονται από τον Δημήτρη Μαμιό στην παράσταση που σηκώνει αυλαία από το Σάββατο 3 Φεβρουαρίου στο Θέατρο 104 στο Γκάζι σε σκηνοθεσία Ντίνου Ψυχογιού.
Παράσταση που έχει έντονο το αυτοβιογραφικό στίγμα μιας τόσο ο συγγραφέας όσο και ο ηθοποιός ζουν, εργάζονται και δημιουργούν όντας δυσλεκτικοί. Είναι, η πρώτη φορά που στο θέατρο επιχειρείται η προσέγγιση ενός θέματος που ακόμα θεωρείται ταμπού την ίδια στιγμή που η πλειονότητα της κοινωνίας μας αγνοεί ακόμα και τη λέξη. Για πολλούς, η δυσλεξία μεταφράζεται σε αμορφωσιά, έλλειψη καλλιέργειας, αντικοινωνική συμπεριφορά, νοητική καθυστέρηση . Η πραγματικότητα και η αλήθεια όμως βρίσκεται πολύ μακριά από όλες αυτές τις προκαταλήψεις.
Επιστημονικά, η δυσλεξία είναι απλά μια μαθησιακή διαταραχή χαρακτηριστικό της οποίας είναι η δυσκολία στο γραπτό λόγο. Δεν μεταφράζεται, ούτε προϋποθέτει νοητική καθυστέρηση, ούτε αισθητικές διαταραχές , δεν ταυτίζεται με κανενός είδους κοινωνικής προσαρμογής. Δεν είναι καθόλου τυχαίο, ότι όσοι έχουν δυσλεξία, αναπτύσσουν ιδιαίτερα νοημοσύνη και ευφυΐα μέσα από τη διαδικασία να πολεμήσουν αυτήν την διαταραχή.
Αλλά βεβαίως η παράσταση, του Ντίνου Ψυχογιού, δεν έχει να παραθέσει κανενός είδους επιστημονική ανάλυση, ούτε φιλοδοξεί να εντρυφήσει σε καμιά ακαδημαϊκή διατριβή. Ο ήρωας του Γιάννη Πάσχου, ο ίδιος ο Γιάννης Πάσχος, σε μια ισορροπημένη σε συναίσθημα αφήγηση, αποδίδει με απλότητα και αμεσότητα, τη ζωή ενός δυσλεκτικού ατόμου και την αλληλεπίδρασή του με το φυσικό, κοινωνικό, οικογενειακό περιβάλλον. Κι ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για μια ιστορία ενηλικίωσης, με εξομολογητική διάθεση, και με την παραδοχή της «φυσικότητας» της δυσλεξίας δίνει ελπίδα και προοπτική σε όσους ζουν με αυτήν, ειδικά στους νέους ανθρώπους.
Πήγα στην πρόβα της παράστασης, την τελική ευθεία παραμονή της πρεμιέρας. Το Black Box του θεάτρου 104 έχει ντυθεί το πραγματικά εντυπωσιακό σκηνικό της Νίκης Ψυχογιού. Ο Ντίνος Ψυχογιός, νέος σκηνοθέτης και συμφοιτητής του Δημήτρη Μαμιού από τη Δραματική Σχολή, δίνει τις τελευταίες οδηγίες, κάνει κάποιες σκηνογραφικές διορθώσεις, σε μια παράσταση που δουλεύουν από κοινού πολύ καιρό και εντατικά. Είναι και οι δύο –και ‘όχι άδικα- ενθουσιασμένοι για την πορεία και την εξέλιξη ενός εγχειρήματος που η πραγμάτωση του ήταν διακαής στόχος.
«Το βιβλίο του Γιάννη το διάβασα τον Δεκέμβρη του ’22 αφού μου το σύστησε μια φίλη» θα μου μιλήσει με θέρμη ο σκηνοθέτης. «Αμέσως το φαντάστηκα σαν θεατρική παράσταση. Ο όμορφος τρόπος με τον οποίο αφηγείται την ιστορία του, η τρυφερότητα και το χιούμορ ξεχώρισαν αμέσως. Έβαλα λοιπόν στόχο να πούμε την ιστορία όσο το δυνατόν πιο ειλικρινά και άμεσα γίνεται. Το σημαντικότερο δηλαδή για εμένα ήταν να υπηρετήσουμε το κείμενο και να δούμε που αυτό θα μας πάει, τι είδους θεατρικές ποιότητες θα αναδειχθούν και θα γεννηθούν. Ο Δημήτρης διάβασε πρώτη φορά το κείμενο πριν 9-10 μήνες. Από τον Μάιο μέχρι τον Οκτώβρη το διαβάζαμε και το προσαρμόζαμε με την Ελένη Σπετσιώτη και το διάβασμα με τον Δημήτρη το ξεκινήσαμε τον Νοέμβρη. Έχουμε δώσει αρκετό χρόνο στην διαδικασία, θεωρώ ότι είναι απαραίτητο όταν πρέπει να προσαρμόσεις λογοτεχνικό κείμενο στο θέατρο.»
Ο Δημήτρης Μαμιός , χαμένος μέσα σε σωρούς από βιβλία, εγκυκλοπαίδειες, περιοδικά, συγγράμματα, εφημερίδες, χτίζει βήμα-βήμα ένα φράγμα από λέξεις, σελίδες, βιβλία. Είναι αυτό το φράγμα, αυτό ο τοίχος που νοιώθει ο κάθε άνθρωπος ο οποίος φέρει τη δυσλεξία, ανάμεσα σε αυτόν και τους υπόλοιπους ανθρώπους. Είναι αυτός ο τοίχος που τον ωθεί στην απομόνωση, στο περιθώριο και που θα σπάσει και θα διαπεράσει. Στιγμές-στιγμές αιωρείται σε εκείνες τις εκκρεμείς στήλες που αποτελούνται από σελιδοφαγωμένα βιβλία και επιβάλλονται στη σκηνογραφία, σε ένα ευφυές σχόλιο.
«Είχα μια κάπως παράλληλη πορεία και εγώ σαν δυσλεκτικός. Θυμάμαι πάντα να μπερδεύω τα γράμματα, τις λέξεις. Νόμιζα πως είμαι χαζός μια εποχή. Ένιωθα λίγο το στίγμα. Βέβαια όπως ο ήρωας είχα και εγώ υποστήριξη, ειδικά από την μητέρα μου. Εντάξει ανήκω και σε μια νεότερη γενιά οπότε στην δική μου εποχή είχε λίγο ξεπεραστεί η περιθωριοποίηση. Θυμάμαι όμως να χρησιμοποιείται σαν βρισιά το “δυσλεκτικός” όταν ήμουν σχολείο» θα μου πει λίγο αργότερα στην κουβέντα μας . Και θα γίνει ακόμα πιο κατηγορηματικός όταν το ρώτησα για το πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι για κάποιον να φέρει αυτό το στίγμα «Φαντάζομαι ποτέ δεν είναι εύκολο. Στα σχολεία υπάρχει μια βελτίωση στην αντιμετώπιση αλλά το σημαντικό είναι τι κάνουν και οι γονείς. Αν οι γονείς το διαχειριστούν σωστά μπορεί να κάνει μεγάλη διαφορά. Πρέπει να είναι οι πρώτοι που δεν θα το στιγματίσουν. Ευτυχώς σήμερα υπάρχουν και αντιμετωπίσεις που μπορούν να δουν πως οι δυσλεκτικοί μπορεί να έχουν και προτερήματα, έχουν μεγαλύτερη ευφυΐα, φαντασία, σκέφτονται διαφορετικά»
Ο λόγος στην παράσταση ρέει με τρόπο άμεσο, οικείο. Ο Δημήτρης Μαμιός, «περπατάει» στον ρόλο με τη δυναμική του ανώνυμου και του πανανθρώπινου. Ο ήρωας δεν ονοματίζεται γιατί μπορεί να είναι ο καθένας. Οι εμπειρίες αυτών των ανθρώπων κοινές και τις περισσότερες φορές ειρωνικές, κακοποιητικές. Με ευθύτητα, χιούμορ και με ειλικρίνεια ο ήρωας «δεν το βάζει κάτω». Προχωρά τη ζωή του, μελετά, σπουδάζει, αποκαθίσταται επαγγελματικά, κόντρα σε όλες τις προβλέψεις. Ίσως με κάποια περισσότερη δυσκολία. Αλλά , τίποτα δεν είναι ακατόρθωτο. Θα μπορούσε να είναι και το μήνυμα της παράστασης. Ο υποψήφιος «αποτυχημένος», ο «κατεστραμμένος», ο άνθρωπος που έμαθε «να ελίσσεται όπως οι ισοβίτες στη φυλακή», διαψεύδει όλες τις Κασσάνδρες. Και ταυτόχρονα, γίνεται η αφορμή για να μιλήσει η παράσταση για όλους αυτούς που κάτω από τις στερεοτυπικές αντιλήψεις μια κοινωνίας άνισης μπαίνουν στο περιθώριο της: δυσλεκτικοί, παχύσαρκοι, ομοφυλόφιλοι, ρομά, πρόσφυγες. Όλοι με ένα στίγμα να τους ακολουθεί και να τους ταυτοποιεί.
«Δεν είμαι σίγουρος ότι υπάρχει ένα μήνυμα, μπορεί να είναι πολλά» θα μου πει ο Ντίνος Ψυχογιός. «Συνήθως δεν ασχολούμαι με συγκεκριμένα μηνύματα, προσπαθώ να παρουσιάσω τον κόσμο του έργου και τα πράγματα προκύπτουν μόνα τους. Εγώ απήλαυσα πολύ το κείμενο και μου δημιούργησε μια αίσθηση ελπίδας και αισιοδοξίας. Είναι μια ιστορία ενηλικίωσης που με πολύ ειλικρινή τρόπο ασχολείται με ένα θέμα που αφορά πολλούς. Όχι μόνο την δυσλεξία, αλλά γενικά την περιθωριοποίηση, τη διαφορετικότητα. Η ανάγκη μου είναι να μεταδώσω αυτή την ιστορία. Τώρα αν οι θεατές νιώσουν όπως εγώ ή σκεφτούν τα ίδια πράγματα είναι κάτι που δεν μπορώ να το ελέγξω, το σημαντικό όμως είναι να αισθανθούν και να σκεφτούν, οτιδήποτε τους προκύψει».
Η παράσταση έχει πρεμιέρα το Σάββατο 3 Φεβρουαρίου στο Θέατρο 104 και θα παίζεται κάθε Σάββατο στις 21:00 και Κυριακή στις 18:15. Εισιτήρια μπορείτε να προμηθευτείτε ΕΔΩ
ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΕΝΟΣ ΔΥΣΛΕΚΤΙΚΟΥ του Γιάννη Πάσχου
με τον Δημήτρη Μαμιό
Σκηνοθεσία: Ντίνος Ψυχογιός
Δραματουργική επεξεργασία: Ελένη Σπετσιώτη
Μουσική: Γιώργος Χριστιανάκης
Σκηνογραφία – Ενδυματολογία: Νίκη Ψυχογιού
Φωτισμοί: Μαριέττα Παυλάκη
Βοηθός Σκηνοθέτη: Σοφία Χατζηευθυμιάδη
Βοηθός Σκηνογράφου: Ζωή Κελέση
Φωτογραφίες – Τρέιλερ: Σπύρος Κούρκουλας
Διάρκεια: 80’
Συμπαραγωγή: Ο2Ο ΑΜΚΕ.
Θέατρο 104
Ευμολπιδών 41, Κεραμεικός
