Πρόσφατα, οι ψυχεδελικές ουσίες έχουν εκ νέου κατακλύσει τη λαϊκή κουλτούρα. Από τις νεοσύστατες εταιρείες ψυχεδελικών στη Wall Street μέχρι ένα πρόσφατο άρθρο στους New York Times που ισχυρίζεται ότι «τα ψυχεδελικά φάρμακα είναι πιο κοντά στην ιατρική χρήση», φαίνεται ότι υπάρχει ένα ανανεωμένο ιατρικό ενδιαφέρον για το LSD, τα μανιτάρια (ψιλοκυβίνη), το έκσταση (MDMA), την ayahuasca, το DMT (διμεθυλτρυπταμίνη) και την κεταμίνη.
Το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 1950 και στις αρχές της δεκαετίας του 1960, πολλοί ψυχίατροι θεωρούσαν το LSD και την ψιλοκυβίνη ως φάρμακα για τη θεραπεία της κατάθλιψης, του άγχους, του μετατραυματικού στρες και του εθισμού. Αυτά τα ναρκωτικά άρχισαν να συνδέονται με την αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960, και καθώς άρχισαν να εμφανίζονται ιστορίες για “άσχημα ταξίδια” και ψυχωτικά επεισόδια, «o αρχικός ενθουσιασμός γύρω από αυτές τις νέες ουσίες έδωσε τη θέση του στον ηθικό πανικό». Τώρα το ενδιαφέρον στρέφεται ξανά γύρω από τη χρησιμότητά τους ως εργαλείων που βοηθούν στη θεραπεία μιας ποικιλίας ψυχιατρικών καταστάσεων και αυξάνεται ραγδαία.
•Τι είναι τα ψυχεδελικά;
Τα ψυχεδελικά φάρμακα είναι μια χαλαρά ομαδοποιημένη κατηγορία ουσιών που μπορούν να επιφέρουν αλλαγές στη σκέψη και στις αισθητηριακές αντιλήψεις. Σε υψηλές δόσεις μερικά από αυτά, όπως το LSD, μπορεί να προκαλέσουν οπτικές παραισθήσεις. Πολλοί άνθρωποι έχουν ακούσει για τα «μαγικά μανιτάρια» που περιέχουν το δραστικό συστατικό ψιλοκυβίνη. Η ψιλοκυβίνη δύναται να αλλάξει τις αντιλήψεις και να προκαλέσει παραισθήσεις σε υψηλές δόσεις. Άλλα ναρκωτικά, όπως το “έκσταση”, επηρεάζουν κυρίως τη διάθεση και δημιουργούν μια αίσθηση εγγύτητας με τους άλλους. Άλλα πάλι, όπως η κεταμίνη, έχουν παραδοσιακά χρησιμοποιηθεί ως αναισθητικά, λειτουργούν όμως και ως παραισθησιογόνα και μπορούν να προκαλέσουν ονειρικές καταστάσεις. Η Ayahuasca, που βρίσκεται στις ζούγκλες της Νότιας Αμερικής, χρησιμοποιείται από παραδοσιακούς πολιτισμούς εδώ και αιώνες. Ενώ αυτές οι ουσίες μπαίνουν σε μια ευρύτερη κατηγορία, υπάρχουν μεγάλες διαφορές μεταξύ τους.
•Πώς λειτουργούν τα ψυχεδελικά;
Σύμφωνα με τον Δρ. Jerrold Rosenbaum, διευθυντή του νεοσύστατου Κέντρου για τη Νευροεπιστήμη των Ψυχεδελικών στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης, η σύντομη απάντηση είναι: «Τα ψυχεδελικά προκαλούν τον εγκέφαλο να αλλάξει παροδικά με τρόπους που ομοιάζουν με μια επαναρρύθμιση, ώστε να επιτραπούν αλλαγές σε μαθημένους τρόπους αίσθησης και σκέψης για τα πράγματα». Υπάρχουν πιθανώς διάφοροι τρόποι με τους οποίους τα ψυχεδελικά μπορούν να το επιτύχουν αυτό: νέες συνδέσεις δημιουργούνται σύντομα σε νευρωνικά δίκτυα ενώ η κατάσταση ηρεμίας του εγκεφάλου (ή το “δίκτυο προεπιλεγμένης λειτουργίας”) χάνει τη συνδεσιμότητα – και μετά αποκαθίσταται ξανά. «Είναι σαν να κάνετε επανεκκίνηση του υπολογιστή σας.» Υπάρχει η αντίληψη ότι έτσι αλλάζουν τα κολλημένα μοτίβα σκέψης. Επίσης, δημιουργούνται νέες συνδέσεις μεταξύ των νευρώνων, μια διαδικασία που ονομάζεται νευροπλαστικότητα. Τέλος, τα ίδια τα ψυχεδελικά φάρμακα μπορούν να φέρουν τους ασθενείς σε μια παροδική κατάσταση όπου μπορούν να επεξεργαστούν καλύτερα τις αναμνήσεις, τα συναισθήματα και τα τραύματα του παρελθόντος, να τα δουν από μία νέα οπτική που απελευθερώνει και θεραπεύει, η οποία ονομάζεται ψυχεδελικά υποβοηθούμενη θεραπεία.
•Υπάρχουν στοιχεία για φαρμακευτική χρήση ψυχεδελικών;
Στον βαθμό που έχει επιτραπεί η έρευνα για φάρμακα και φάρμακα που δεν είναι ακόμη νόμιμα, η απάντηση είναι ένα αυξανόμενο και ηχηρό ναι. Μελέτη του 2021 από το επιστημονικό περιοδικό Nature, η οποία ήταν τυχαιοποιημένη, διπλά τυφλή και ελεγχόμενη με εικονικό φάρμακο (το χρυσό πρότυπο για την έρευνα), έδειξε ότι «η θεραπεία με τη βοήθεια MDMA είναι εξαιρετικά αποτελεσματική σε άτομα με σοβαρή διαταραχή μετατραυματικού στρες και η θεραπεία είναι ασφαλής και καλά ανεκτή». Έχουν γίνει επίσης πολλές μελέτες για την κεταμίνη ως θεραπεία για την κατάθλιψη που δεν ανταποκρίνεται σε άλλες φαρμακευτικές θεραπείες. Έχει εγκριθεί μάλιστα ως επιλογή για επιλεγμένους ασθενείς με κατάθλιψη ανθεκτική στη θεραπεία. Υπάρχει επίσης μεγάλο ενδιαφέρον για τη χρήση ψυχεδελικών φαρμάκων σε κέντρα περίθαλψης εξειδικευμένα στη φροντίδα ανθρώπων που βρίσκονται κοντά στο τέλος της ζωής τους. Αυτά τα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους να ξεπεράσουν τον φόβο του θανάτου και μπορούν να βοηθήσουν να κάνουν τη διαδικασία του θανάτου μια λιγότερο οδυνηρή και αγωνιώδη εμπειρία.
•Ποια είναι τα υπέρ και τα κατά;
Ορισμένα από αυτά τα φάρμακα, όπως το MDMA, θεωρούνται πιθανά φάρμακα κατάχρησης και εξάρτησης, δεδομένης της ευφορίας που μπορούν να προκαλέσουν. Πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες ορισμένων ψυχεδελικών μπορεί να περιλαμβάνουν ζάλη, υπνηλία, ακραία αποσύνδεση από την πραγματικότητα, κρίσεις πανικού και ναυτία. Το ότι δεν είναι νόμιμα τα καθιστά πιο επικίνδυνα, καθώς μπορεί κανείς να τα αναζητήσει και να τα βρει στο παράνομο εμπόριο, εκεί ο κίνδυνος των ιατρικών επιπλοκών από τη λήψη των ουσιών αυτών είναι αυξημένος.
Παρά το ότι οι ψυχεδελικές ουσίες εμφανίζονται ως πολλά υποσχόμενες στον τομέα της ψυχιατρικής, δεν θεωρούνται ακόμη ως κύρια ιατρική επιλογή και η χρήση τους εξακολουθεί να επιτρέπεται σε μεγάλο βαθμό μόνο σε πειραματικά ή υπό παρακολούθηση περιβάλλοντα. Αυτές οι ουσίες μπορεί να προκαλέσουν σοβαρή βλάβη και δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται χωρίς την εποπτεία κάποιου εξειδικευμένου επιστήμονα που έχει την ευθύνη και τη γνώση για την ασφαλή τους χρήση και μπορεί να λειτουργήσει και ως “οδηγός” παρέχοντας υποστήριξη και βοήθεια, αν κάποιος εμφανίσει την οποιαδήποτε ανεπιθύμητη αντίδραση.
•Το θετικό είναι ότι πρόκειται για μια νέα και ελπιδοφόρα οδό θεραπείας για ορισμένες από τις πιο δύσκολες στη θεραπεία ψυχιατρικές καταστάσεις, όπως το Σύνδρομο του Μετατραυματικού Στρες ή την ανθεκτική στη θεραπεία κατάθλιψη. Με την κατάλληλη επίβλεψη, είναι μια σχετικά ασφαλής θεραπευτική πρόταση. Μερικοί ασθενείς λένε ότι η εμπειρία των ψυχεδελικών μπορεί πραγματικά να αλλάξει τη ζωή. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο ότι η χρήση ψυχεδελικών συχνά βοηθά τους ανθρώπους να βιώσουν αυτό που περιγράφεται καλύτερα ως μυστικιστική εμπειρία. Τέτοιες εμπειρίες έχουν συσχετιστεί με καλά και θετικά αποτελέσματα.
•Μελλοντική διερεύνηση ψυχεδελικών φαρμάκων
Το πρόβλημα δεν είναι τόσο πώς να αποσυρθούν αυτά τα φάρμακα από τους δρόμους, αλλά πώς να επαναφερθούν στα εργαστήρια, στα νοσοκομεία και σε άλλα εποπτευόμενα περιβάλλοντα. Ακριβώς επειδή ένα ναρκωτικό μπορεί να γίνει αντικείμενο απόλαυσης ή κατάχρησης, ή έχει συσχετιστεί με μια αντικουλτούρα ή ένα συγκεκριμένο σύνολο πολιτικών αξιών, αυτό δεν συνεπάγεται αυτόματα ότι θα πρέπει να απαγορευτεί για πάντα — ειδικά όταν υπάρχουν υποσχόμενες ενδείξεις πιθανού οφέλους για ορισμένες από τις πιο σκληρές καταστάσεις που επηρεάζουν την ανθρωπότητα. Είναι απίστευτα ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε τι επιφυλάσσει το μέλλον της ψυχεδελικής θεραπείας.
πηγή: harvard.edu
