επιμέλεια: Αναστασία Νικολάου*
Λέγεται πως το άγχος είναι η σκιά της ευφυίας. Οι έξυπνοι άνθρωποι είναι συχνά αγχώδεις. Σας ακούγεται παράξενο αυτό; Ίσως και όχι, αφού είστε έξυπνοι. Υπάρχει μεγάλη συσχέτιση μεταξύ της νοημοσύνης και του κοινωνικού άγχους. Όσο υψηλότερο είναι το IQ, τόσο μεγαλύτερη από το συνηθισμένο είναι η πιθανότητα εκδήλωσης άγχους. Φυσικά, αυτό δεν σημαίνει ότι το κοινωνικό άγχος πρέπει να ταξινομηθεί ως διαταραχή. Ανεξάρτητα από το πού βρίσκεστε στο φάσμα άγχους, ακολουθούν μερικοί από τους πιο ουσιαστικούς λόγους για τους οποίους οι έξυπνοι άνθρωποι γίνονται ανήσυχοι.
1. Οι εξωτερικές απειλές
Οι έξυπνοι άνθρωποι μπορούν να εντοπίσουν περισσότερες απειλές. Όσο πιο έξυπνοι είστε, τόσο πιο ευρύ είναι το βλέμμα σας, πράγμα που σημαίνει ότι έχετε μεγαλύτερη επίγνωση. Τα ευφυή άτομα μπορούν, ως εκ τούτου, να εντοπίσουν περισσότερες απειλές σε κάθε δεδομένη κατάσταση. Με περισσότερες απειλές έρχονται και περισσότερες ανησυχίες. Αυτό μας μετατρέπει σε υπέρ-ευαισθητοποιημένα άτομα. Τα συναισθήματα που συνδέονται με αυτού του είδους την επίγνωση μπορεί να είναι επιζήμια για την ψυχική υγεία. Για παράδειγμα, αντί να απολαμβάνουμε ένα πάρτι, θα μας απασχολήσει περισσότερο το πώς αισθάνονται οι άλλοι άνθρωποι, αν είναι καλά και αν οι καλύτεροι φίλοι μας περνούν καλά. Εάν οι άνθρωποι γύρω μας δεν είναι ασφαλείς, δεν είμαστε ασφαλείς, πράγμα που σημαίνει ότι το περιβάλλον μας απειλείται και έτσι, δεν μας παρέχει την ασφάλεια που χρειαζόμαστε. Εδώ ξεκινάει το άγχος.
2. Αυτογνωσία
Ανεξάρτητα από την υπερευαισθησία στα εξωτερικά ερεθίσματα, οι έξυπνοι άνθρωποι συνήθως έχουν αυτογνωσία. Όχι μόνο αντιλαμβάνονται έντονα το περιβάλλον, αλλά ανησυχούν και για την προσωπική τους απόδοση. Παρακολουθώντας τις αντιδράσεις τους σε όλα και ως προς όλους είναι αναμενόμενο να νιώσουν εξάντληση. Η επίμονη αυτοπαρατήρηση είναι μια κύρια πηγή άγχους.
3. Ένα μυαλό που ψάχνει γίνεται ανήσυχο
Καθόλου περίεργο, ο εγκέφαλος των ευφυών ανθρώπων αναζητά συνεχώς νέες πληροφορίες. Τα υψηλότερα επίπεδα γνωστικών ικανοτήτων οδηγούν τους ανθρώπους να αναζητούν νέα δεδομένα και να εξετάζουν τις θεωρίες πιο συχνά. Όσο περισσότερο ψάχνει το μυαλό, τόσο περισσότερο άγχος μπορεί να δημιουργήσει, αν αφεθεί ανεξέλεγκτο. Η προσπάθεια εξορθολογισμού και διανοητικοποίσης των πάντων, βρίσκοντας απαντήσεις σε όλες τις ερωτήσεις που προκύπτουν, γίνεται κουραστική. Η ταυτόχρονη εκτέλεση αυτών των ψυχικών δραστηριοτήτων είναι εξοντωτική.
4. Η Θεωρία του Νου αναπτύσσεται καλύτερα σε έξυπνους ανθρώπους
Η Θεωρία του Νου ασχολείται με την κοινωνική λειτουργία και τη νοημοσύνη. Όσο πιο εξελιγμένοι είμαστε, τόσο περισσότερο άγχος θα συσσωρεύουμε. Η ικανότητα να αναγνωρίζουμε τις ψυχικές καταστάσεις άλλων ανθρώπων και να τους αποδίδουμε λόγους μπορεί, πάλι, να είναι εξουθενωτική. Η σκέψη είναι καλή, αλλά η υπερβολική σκέψη κάθε κοινωνικής κατάστασης βλάπτει την ψυχική μας υγεία. Αυτό συμβαίνει επειδή το μυαλό μας μπορεί να μας οδηγήσει σε αρνητικά συμπεράσματα και έτσι, να καταστήσει στρεβλή την αντίληψη μας για τα πράγματα.
5. Οι έξυπνοι άνθρωποι είναι ενσυναισθητικοί
Οι έξυπνοι άνθρωποι διαθέτουν ενσυναίσθηση. Αυτό σημαίνει πως έχουν επίγνωση των συναισθηματικών καταστάσεων και της ευημερίας των άλλων ανθρώπων. Όσο περισσότερο συνειδητοποιούμε και καταλαβαίνουμε πώς αισθάνονται οι άλλοι άνθρωποι, τόσο περισσότερο ανησυχούμε. Λαμβάνουμε αυτά τα συναισθηματικά στοιχεία και τα ενσωματώνουμε ως δικά μας, τα οποία μπορούν να αποσταθεροποιήσουν τη δική μας διάθεση.
6. Η υπερβολική σκέψη προκαλεί άγχος
Η υπερβολική σκέψη μπορεί να σας προκαλέσει άγχος. Όταν είστε απασχολημένοι με την αξιολόγηση του πώς αισθάνεται κάθε άτομο στο δωμάτιο, μπορεί να ξεχάσετε την κατάστασή σας. Όσο περισσότερο συμπάσχετε με τους άλλους, τόσο περισσότερο ξεχνάτε τα δικά σας θέματα. Αυτό μπορεί να σας οδηγήσει στο να νιώθετε παρεξηγημένος ή ακόμη και παραγκωνισμένος.
7. Τα δεδομένα από την εμπειρία
Οι έξυπνοι άνθρωποι εξετάζουν όλα τα εμπειρικά στοιχεία για να βγάλουν συμπεράσματα. Αυτό συμβαίνει επειδή δεν θέλουν να φαίνονται αφελείς ή ευκολόπιστοι. Θέλουν να έχουν αυτογνωσία για το πώς τους επηρεάζουν διάφορα άτομα ή καταστάσεις. Ωστόσο, πολλές φορές, αυτό οδηγεί σε υπερβολικό έλεγχο. Ίσως να μην θέλετε να ζήσετε ένα αρνητικό συναίσθημα για άλλη μια φορά, οπότε με βάση την εμπειρία σας θα το αποφύγετε. Δυστυχώς όμως, δεν μπορούν να αποφευχθούν όλες οι αρνητικές καταστάσεις, οπότε η προσπάθεια για υπερβολικό έλεγχο μπορεί να σας αγχώσει. Σε μια προσπάθεια να αποφύγετε να πληγωθείτε, μπορεί να βλάψετε τον εαυτό σας ενεργοποιώντας τους φόβους σας.
8. Οι κοινωνικές καταστάσεις δεν είναι πάντα λογικές
Οι έξυπνοι άνθρωποι δρουν σύμφωνα με τη λογική. Ωστόσο, οι κοινωνικές καταστάσεις δεν είναι πάντα λογικές. Μπορούν να βασίζονται σε συναισθήματα, σε ένστικτα και στη διαίσθηση. Οι άνθρωποι δεν είναι πάντα λογικοί, επομένως οι συμπεριφορές τους δεν μπορούν πάντα να προβλεφθούν. Το κοινωνικό άγχος γεννιέται από αυτή την ανησυχία για το απρόβλεπτο. Η αλληλεπίδραση με άλλα άτομα μπορεί να είναι πιο δύσκολη για τους έξυπνους ανθρώπους, επειδή αυτές οι αλληλεπιδράσεις δεν ακολουθούν ένα συγκεκριμένο σύνολο κανόνων. Απλά συμβαίνουν. Αυτή η έλλειψη ελέγχου στις κοινωνικές καταστάσεις μπορεί εύκολα να προκαλέσει άγχος.
9. Οι έξυπνοι άνθρωποι τείνουν να αποκωδικοποιούν
Το IQ και το EQ δεν είναι τα ίδια πράγματα. Το IQ αναφέρεται στη γνωστική νοημοσύνη, ενώ το EQ αναφέρεται στη συναισθηματική νοημοσύνη. Η αποκωδικοποίηση των συναισθημάτων δεν είναι πάντα εφικτή δια μέσου του ορθολογισμού. Οι άνθρωποι μπορούν να αντιδράσουν με περίεργους και απρόβλεπτους τρόπους στα ίδια ερεθίσματα, επειδή το μυαλό τους είναι πολύπλοκο. Για να το πούμε πιο σύντομα, οι αντιδράσεις στα ίδια ερεθίσματα μπορεί να διαφέρουν. Δεδομένου ότι αυτές οι συναισθηματικές αντιδράσεις δεν είναι συνεπείς, δεν μπορούν να εγκιβωτιστούν και να μετατραπούν σε πρότυπα. Έτσι, είναι ευκολότερο για εμάς να παρερμηνεύσουμε τις συναισθηματικές αντιδράσεις των άλλων και στη συνέχεια να νιώθουμε άγχος για αυτό. Και όπως ίσως γνωρίζετε, το συνεχές άγχος οδηγεί σε περισσότερο άγχος.
10. Διοχέτευση της ευαισθητοποίησης σε δράση
Δεδομένου ότι είναι αδύνατο να κατανοήσουν οι άνθρωποι τα πάντα σε ένα βασικό επίπεδο, η απάντηση είναι να σταματήσουν να σκέφτονται υπερβολικά και να αρχίσουν να δρουν, να είναι περισσότερο παρόντες.
Μην προσπαθείτε να βρείτε μοτίβα και αιτίες για όλα. Σταματήστε να σκέφτεστε όλα τα πιθανά αποτελέσματα και σενάρια. Απολαύστε τη στιγμή. Συμμετέχετε στη δράση που λαμβάνει χώρα στο εδώ και τώρα. Έτσι, είναι σημαντικό να παραδεχτούμε τα ανήσυχα συναισθήματα και να εργαστούμε για την αποδοχή τους. Αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να γίνουμε λιγότερο αγχώδεις.
*Η Αναστασία Νικολάου είναι Ψυχολόγος an_psychology@yahoo.com
