Η μελέτη του εγκεφάλου δείχνει πως η υπακοή σε εντολές μπορεί να μειώσει την ενσυναίσθησή μας. Οι φρικαλεότητες στον πόλεμο διαπράττονται συχνά από «φυσιολογικούς» ανθρώπους, επειδή εκτελούσαν εντολές. Ερευνητές από το Ολλανδικό Ινστιτούτο Νευροεπιστήμης στο Άμστερνταμ μέτρησαν τη δραστηριότητα του εγκεφάλου ενώ συμμετέχοντες στην έρευνα υπέφεραν από πόνο και διαπίστωσαν, ότι η υπακοή σε διαταγές μείωσε την εγκεφαλική δραστηριότητα που σχετίζεται με την ενσυναίσθηση και την ενοχή αναφορικά με τον πόνο. Αυτό μπορεί να εξηγήσει το γιατί οι άνθρωποι διαπράττουν πιο εύκολα ανήθικες πράξεις μέσω του εξαναγκασμού.
Οι δίκες της Νυρεμβέργης είναι γεμάτες από περιπτώσεις, στις οποίες οι κατηγορούμενοι διέπραξαν τρομακτικά εγκλήματα επιδεικνύοντας γι΄ αυτά ανησυχητικά μικρή ενοχή – επειδή απλώς «ακολουθούσαν εντολές». Πόσο διαφορετικοί από εμάς είναι αυτοί οι άνθρωποι; Μήπως τελικά όλοι καθησυχάζουμε τη συνείδησή μας όταν ακολουθούμε εντολές;
•Οι περισσότεροι άνθρωποι αποφεύγουν να βλάψουν άλλους. Σε μια μελέτη του 2014 δόθηκε στους συμμετέχοντες η ευκαιρία να πληρώσουν χρήματα για να μειώσουν τον πόνο είτε στον εαυτό τους είτε σε έναν άγνωστο άνθρωπο. Οι περισσότεροι πλήρωσαν για να μειώσουν τον πόνο των άλλων από ό,τι πλήρωσαν για τον εαυτό τους. Αυτό συμβαίνει γιατί ο εγκέφαλός μας είναι ενσυναισθητικός. Ο εγκέφαλος μετατρέπει τον πόνο κάποιου άλλου σε πόνο δικό του. Μαζί με τα ηθικά ιδανικά, αυτή η ενσυναισθητική εγκεφαλική δραστηριότητα θεωρείται ότι αποτελεί μέρος αυτού που μας εμποδίζει να βλάψουμε τους συνανθρώπους μας
Τι συμβαίνει λοιπόν όταν κάποιος από εμάς ακολουθεί εντολές; Σε ένα πείραμα δημοσιευμένο πρόσφατα στο περιοδικό NeuroImage συμμετείχαν άτομα σε ζευγάρια. Ο συμμετέχων Α πήγε στον σαρωτή fMRI για να μετρήσει τη δραστηριότητα του εγκεφάλου, ενώ ο συμμετέχων Β πήγε μπροστά από μια κάμερα, με ηλεκτρόδια συνδεδεμένα στο χέρι του. Ο Α μπορούσε να αποφασίσει αν θα προκαλέσει, ή όχι, μικρά ηλεκτρικά σοκ στον Β, γνωρίζοντας ότι για κάθε σοκ στον Β, ο Α θα έπαιρνε 5 σεντ. Τα σοκ ήταν δυσάρεστα, αλλά ανεκτά, και ο Α μπορούσε να δει το χέρι του Β να κινείται με κάθε σοκ. Ο βασικός χειρισμός ήταν, ότι σε 60 δοκιμές ο Α ήταν ελεύθερος να επιλέξει, εάν θα δώσει σοκ ή όχι, ενώ στις άλλες 60 δοκιμές ο Α άκουγε τον υπεύθυνο του πειράματος να δίνει τις εντολές για τα σοκ.
Τα αποτελέσματα ήταν αρκετά εντυπωσιακά. Η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων δεν παραβίασε ποτέ μια εντολή να προκαλέσει ένα ηλεκτροσόκ. Αντίθετα, σε δοκιμές στις οποίες ήταν ελεύθερα τα άτομα να επιλέξουν, έδωσαν λιγότερα σοκ κατά μέσο όρο και τις περισσότερες φορές το απέφυγαν κιόλας. Όταν ρωτήθηκαν πόσο ένοχοι ένιωσαν, ανέφεραν ότι αισθάνονταν λιγότερο ένοχοι, όταν ακολουθούσαν εντολές παρά όταν αποφάσιζαν ελεύθερα. Έτσι, οι εντολές αυξάνουν την προθυμία πρόκλησης πόνου και μειώνουν το αίσθημα ενοχής.
•Αυτά τα αποτελέσματα μάς βοηθούν να κατανοήσουμε το τρομακτικό μυστήριο των φρικαλεοτήτων και των εγκλημάτων του πολέμου. Είμαστε όλοι ενσυναισθητικά όντα που συνήθως υποφέρουν όταν βλάπτουν άλλους ανθρώπους. Αλλά, αν υπακούμε στις εντολές τρίτων, αυτή η ενσυναίσθηση μειώνεται. Η συνείδησή μας κάμπτεται και οι αναστολές για άσκηση βίας αποδυναμώνονται
