Με τη Νόρα, ένα έργο “ανεξάρτητο” στον χρόνο του Χένρικ Ίψεν, ο χώρος Altera Pars αποχαιρετά τη δεύτερη δεκαετία παρουσίας του στην Αθηναϊκή σκηνή. Αν αυτή η συνέντευξη ήταν υποκριτική δράση ο Πέτρος Νάκος θα είχε “διπλή διανομή”. Ως σκηνοθέτης της παράστασης μας μιλά για τους λόγους που τον έσπρωξαν σε κείμενο κλασσικού θεατρικού συγγραφέα. Ως άνθρωπος που στέγασε το καλλιτεχνικό του όραμα στον ίδιο χώρο για είκοσι χρόνια, μας μιλά για την τέχνη της δημιουργικής αντοχής σε μια περίοδο που η τέχνη μοιάζει να χάνει τον εαυτό της. 

• Η Νόρα του Χένρικ Ίψεν θα ανέβει στο θέατρο Altera Pars την Κυριακή 18 Δεκεμβρίου

-Θυμάστε τη στιγμή που διαλέξατε το έργο που θ’ ανεβάσετε; Τι σας έστειλε στη Νόρα;

Η σκέψη για το ανέβασμα του συγκεκριμένου έργου υπήρχε ήδη από πριν τον κορονοϊό. Μετά ήρθε ο κορονοΪός και άλλαξαν όχι μόνο τα πλάνα μας, αλλά και ο κόσμος ολόκληρος. Φέτος μοιάζει δειλά δειλά ν’ αφήνουμε πίσω μας αυτή την ιστορία ενώ, επιπλέον, είναι η χρονιά που ως θέατρο γιορτάζουμε τα εικοστά μας γενέθλια. Ένιωσα λοιπόν πως ένα τόσο σημαντικό έργο, από τα γοητευτικότερα ίσως της παγκόσμιας δραματουργίας, που κατορθώνει ενάμιση αιώνα μετά να μας μιλά τόσο άμεσα και ουσιαστικά, ήταν πολύ ταιριαστή επιλογή για την επέτειό μας. Ταυτοχρόνως ήταν και μια προσωπική πρόκληση ν’ αναμετρηθώ μ’ ένα τόσο κλασικό έργο, ένα έργο πρότυπο για το ρεαλιστικό θέατρο, το οποίο πάντα με γοήτευε – αυτό διδάχτηκα και θέλω να υπηρετώ. Στην πορεία μου όλα αυτά τα χρόνια στο Altera Pars είχα την τάση να ασχολούμαι με σύγχρονα κείμενα και πράγματι, ανεβάσαμε πολλά έργα που παρουσιάστηκαν πρώτη φορά στην Ελλάδα. Το θέατρο για μένα έχει πρωτίστως πολιτική διάσταση κι ένιωθα πως τα σύγχρονα έργα, ακόμη κι αν δεν είναι τόσο σπουδαία ή καλογραμμένα όσο τα κλασικά, αφουγκράζονται καλύτερα τους προβληματισμούς και τις ανησυχίες των ανθρώπων της εποχής μας. Το σπίτι της κούκλας ωστόσο μετρά άπειρα ανεβάσματα σε όλες τις χώρες και τις εποχές κι αυτό γιατί είναι ένα συναρπαστικό έργο, αριστοτεχνικά γραμμένο με πολύ έντονη γοητεία και τέτοιο βάθος που έχει κάτι σημαντικό να πει στους ανθρώπους κάθε εποχής. 
 

-Η γυναικεία ταυτότητα μοιάζει να πλάθεται μέσα από την ανδρική κυριαρχία στο πέρασμα του χρόνου. Η Νόρα πώς βιώνει το φύλο της;

Η Νόρα έχει εκπαιδευτεί να υπηρετεί με τον καλύτερο τρόπο τον ρόλο του φύλου της, όπως αυτός ήταν διαμορφωμένος τον 19ο αιώνα, όταν γράφτηκε το έργο. Είναι στοργική μαμά, αφοσιωμένη σύζυγος που θαυμάζει, εκτιμά και υπακούει τον άντρα της και είναι και ερωμένη, γυναίκα-αντικείμενο των ανδρικών επιθυμιών και φαντασιώσεων. Είναι μια γυναίκα που όλος της ο κόσμος αρχίζει και τελειώνει στους τέσσερις τοίχους του σπιτιού της, του Κουκλόσπιτου. Και μοιάζει, αρχικά τουλάχιστον, ικανοποιημένη με αυτή τη ζωή. Φαίνεται πρόθυμη να προσφέρει ολόψυχα τον εαυτό της, όσο πιστεύει πως ο άντρας που αγαπά και του έχει αφιερώσει τη ζωή της είναι το ίδιο αφοσιωμένος σε εκείνη και την αγαπά βαθιά κι ανιδιοτελώς. Όταν όμως αυτή της η πεποίθηση αποδεικνύεται ψευδαίσθηση, ο κόσμος της καταρρέει και τότε συνειδητοποιεί πως όλοι οι ρόλοι που έχει μάθει να υπηρετεί είναι «κούφιο», ανούσιοι. Αμφισβητεί τα πάντα, όλους τους ρόλους και όλα τα συναισθήματα που απορρέουν από αυτούς και που μέχρι τότε διαμόρφωσαν τη ζωή της. Επαναστατεί απέναντι στον άντρα της, στην κοινωνία, αλλά και κυρίως απέναντι στον ίδιο της τον εαυτό, έναν εαυτό που σμιλεύτηκε μέσα σε μια αστική, πατριαρχική κοινωνία, βαθιά υποκριτική. 
 

-Ο ρόλος του θεάτρου σε μια εποχή που μας βρίσκει γονατισμένους ποιος μπορεί να είναι;

Ζούμε σε μια πολύ μπερδεμένη και μεταβατική εποχή που τα πάντα γύρω μας αλλάζουν με ασύλληπτους ρυθμούς. Πράγματα που για δεκαετίες θεωρούσαμε δεδομένα και αυτονόητα, ανατρέπονται ραγδαία κι οι άνθρωποι νιώθουμε συχνά ανίκανοι να ακολουθήσουμε τους ρυθμούς των μεταβολών. Δεν έχουμε χρόνο ν’ αφουγκραστούμε, να αναλύσουμε, να μάθουμε κι εν τέλει να κατανοήσουμε. Το θέατρο πάντα προσέφερε στις κοινωνίες ακριβώς αυτό, τον χρόνο και τον χώρο για ενδοσκόπηση. Το θέατρο μάς προσφέρει συλλογικά ακριβώς αυτή την «πολυτέλεια», να πάρουμε την απαραίτητη απόσταση, να καθίσουμε στην πλατεία, απέναντι από τη σκηνή κι εκεί να δούμε με νηφαλιότητα και ψυχραιμία το καθρέφτισμά μας. 
 

• «Δεν είμαι από τους ανθρώπους που βιώνουν την αγωνία της πρωτοπορίας στην τέχνη τους. Πιστεύω πως το «νέο» και το «παλιό» είναι πολύ σχετικές και «εγκλωβιστικές» έννοιες»

-Τι είναι νέο στο θέατρο;

Δεν είμαι από τους ανθρώπους που βιώνουν την αγωνία της πρωτοπορίας στην τέχνη τους. Πιστεύω πως το «νέο» και το «παλιό» είναι πολύ σχετικές και «εγκλωβιστικές» έννοιες. Το νόημα της τέχνης, κάθε τέχνης, είναι να επικοινωνεί σε βάθος με τον κόσμο της εποχής της και από αυτό το πρίσμα η τέχνη οφείλει να είναι σύγχρονη. Σύγχρονο λοιπόν στο θέατρο είναι κάθε τι που τόσο σε επίπεδο φόρμας όσο και σε επίπεδο περιεχομένου δύναται να συνομιλήσει με τις ανάγκες, τους προβληματισμούς, τα συναισθήματα και τις προσδοκίες των ανθρώπων της εποχής του. 
 

-Το θέατρο Altera Pars έγινε είκοσι ετών. Τι σημαίνει αυτό για εσάς; 

Κλείνοντας φέτος τον Δεκέμβρη 20 χρόνια δεν μπορώ να πιστέψω πώς φτάσαμε ως εδώ και νιώθω περήφανος και συγκινημένος γι’ αυτό. Το θέατρό μας αυτή την 20ετία έχω την αίσθηση πως ακολούθησε τους αντίστοιχους βηματισμούς της χώρας: ανοίξαμε το 2002 την εποχή της οικονομικής «ανεμελιάς», της «ανάπτυξης» και της «ευημερίας» κι είχαμε κι εμείς τότε την ίδια άγνοια κινδύνου και την ίδια αδυναμία να φανταστούμε τι θα μας έβρισκε 10χρόνια μετά. Η δεκαετία της κρίσης μάς έκοψε τα φτερά, μας ανάγκασε να επαναπροσδιοριστούμε. Δεν ήταν μόνο οικονομική η κρίση, ήταν και μια συνολική κρίση ταυτότητας αυτή που βιώσαμε ως κοινωνία και ως άτομα. Παρ’ όλα αυτά επιβιώσαμε, παλέψαμε και τελικά σταθήκαμε όρθιοι και νιώθω περήφανος που το καταφέραμε ως θέατρο αυτό, χωρίς ν’ αλλοιώσουμε την καλλιτεχνική μας ταυτότητα, παραμένοντας πιστοί στις αξίες και τις επιδιώξεις που είχαμε όταν πρωτοξεκινήσαμε αυτό το ταξίδι.  
 

-Υπάρχει η ορατή αίσθηση, πραγματικότητα της πατριαρχίας, υπάρχει και ο εσωτερικευμένος σεξισμός. Ο δεύτερος φαντάζει πιο ύπουλος;

Δεν ξέρω αν θα έκανα λόγο για εσωτερικευμένο σεξισμό. Περισσότερο θα έλεγα ότι οι παραδοσιακοί ρόλοι των φύλων υπαγορεύουν συγκεκριμένες συμπεριφορές και η επανάληψη συγκεκριμένων συμπεριφορών διαπλάθει συναισθήματα. Ο Ίψεν στο Κουκλόσπιτο αυτό καταδεικνύει κι η διαπίστωσή του είναι απολύτως καίρια στο σήμερα, ενάμιση αιώνα μετά. Ακόμη και στη σύγχρονη κοινωνία που το θεσμικό πλαίσιο στα έμφυλα ζητήματα έχει αλλάξει επί της αρχής και οι ρόλοι των φύλων έχουν επαναπροσδιοριστεί στη βάση της ισότητας, τα συναισθήματα των ανθρώπων μεταφέρονται σχεδόν «γονιδιακά» από γενιά σε γενιά και δεν ακολουθούν την ίδια δυναμική αλλαγή. Ο άνδρας φέρει ακόμη και σήμερα το άγχος και την ευθύνη «του προστάτη-κουβαλητή», όπως φέρει και το αίσθημα της ιδιοκτησίας απέναντι στη «γυναίκα του». Αυτό το αίσθημα κτητικότητας άλλωστε, είναι συχνά υπεύθυνο και για τις γυναικοκτονίες που ακούμε πια σχεδόν κάθε εβδομάδα. 
 

• «Η τέχνη δεν είναι κάτι έξω ή πάνω από την κοινωνία, είναι γέννημα και κομμάτι της»

-Ζούμε στην εποχή που το κλασικό στην τέχνη φαντάζει στάσιμο. Η έννοια της αυθεντίας έχει παρέλθει. Ποιο θα είναι το νόημα της τέχνης στα χρόνια που έρχονται;

Νομίζω ότι θα διαφωνήσω εν μέρει με τη διαπίστωση, το κλασικό είναι κλασικό ακριβώς γιατί έχει τη δυνατότητα να επανανοηματοδοτείται στις διαφορετικές εποχές κι ως εκ τούτου να μη φαντάζει ποτέ ξεπερασμένο ή στάσιμο. Η εποχή της αυθεντίας ωστόσο έχει πράγματι παρέλθει κι αυτό είναι ορατό σε όλες τις εκφάνσεις της κοινωνίας. Η τέχνη τώρα δεν είναι κάτι έξω ή πάνω από την κοινωνία, είναι γέννημα και κομμάτι της. Το βασικό πρόβλημα που νιώθω εγώ ότι έχει τόσο η κοινωνία, όσο και η τέχνη κατ’ επέκταση, είναι η αυτοαναφορικότητα. Μοιάζει να έχουμε χάσει ως κοινωνία την ικανότητα να αντιλαμβανόμαστε τα πράγματα συλλογικά, να βλέπουμε πίσω και πέρα από το “προσωπικό” μας πρόβλημα. Και αυτό είναι καταστροφικό και για την κοινωνία και για την τέχνη. Συνεπώς, για εμένα το νόημα της τέχνης στην εποχή μας είναι να συνδράμει στο άνοιγμα της οπτικής, να βοηθήσει τους ανθρώπους να αντιληφθούν τον εαυτό τους ως μέρος ενός συνόλου που πρέπει να αναζητήσει συλλογικές λύσεις στα κοινά προβλήματα.  
 

-Στην Αθήνα η θεατρική σκηνή βράζει. Κάθε εβδομάδα έχουμε νέες πρεμιέρες. Αυτό τι σας λέει;

Στην Αθήνα της κρίσης νομίζω ότι πρωτοεμφανίστηκε αυτό το φαινόμενο. Όταν ξεκίνησα εγώ στο θέατρο στα μέσα της δεκαετίας του ‘90, τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά, πολύ λιγότερα θέατρα, λιγότεροι ηθοποιοί και σκηνοθέτες. Κάθε αλλαγή έχει θετικές και αρνητικές όψεις. Στην κρίση οι άνθρωποι είχαμε ανάγκη να εκφραστούμε, να παραμείνουμε δημιουργικοί χωρίς να έχουμε τα απαραίτητα μέσα. Αυτό από τη μία έδωσε την αίσθηση της ζωντάνιας και της πολυμορφίας, από την άλλη «απελευθέρωσε» το θέατρο σε τέτοιο βαθμό που προέκυψε μια μεγάλη δυσαναλογία προσφοράς και ζήτησης και αυτό με τη σειρά του οδήγησε σε εκπτώσεις παντός τύπου. Δεν υπάρχει τέτοιο μέγεθος θεατρικού κοινού στην Αθήνα ικανό να στηρίξει όλες αυτές τις παραγωγές. Αναπόφευκτα δημιουργείται ένα θεατρικό τοπίο δύο ταχυτήτων: από τη μία, οι μεγάλες παραγωγές που έχουν τα μέσα να «μαζεύουν το χαρτί» και η πληθώρα των υπολοίπων που αντιμετωπίζουν τον «αθέμιτο ανταγωνισμό» και αγωνίζονται να επιβιώσουν. Πρέπει να βρεθεί μια ισορροπία σε αυτό, ούτως ώστε να κάνουμε θέατρο με όρους αξιοπρέπειας και σεβασμού απέναντι στην τέχνη και στους ίδιους μας τους εαυτούς. 

«Νόρα: Το σπίτι της κούκλας»

18 Δεκεμβρίου 2022- 29 Ιανουαρίου 2023

Συγγραφέας: H. Ibsen
Μετάφραση-Σκηνοθεσία: Πέτρος Νάκος
Σκηνικά: Ohm David
Κοστούμια: Δέσποινα Χειμώνα
Σχεδιασμός Φωτισμών: Πέτρος Νάκος
Μουσική επιμέλεια: Αγγελική Κοντού – Πέτρος Νάκος
Επιμέλεια Κίνησης: Ελβίρα Μπαρτζώκα
Δραματουργική επεξεργασία: Mίνα Χειμώνα
Επεξεργασία ήχων: Iωσήφ Τοπαλιάν
Βοηθός Παραγωγής: Διονύσης Μανιώτης
Κομμώσεις: Κωνσταντίνος Σαββάκης
Φωτογραφίες: Ελπίδα Μουμουλίδου
Trailer: Στέφανος Κοσμίδης
Γραφιστική επιμέλεια: Γιώργος Παπαδόπουλος
Επικοινωνία: Ράνια Παπαδοπούλου

Παίζουν οι:
Νόρα: Αγγελική Κοντού
Τόρβαλντ Χέλμερ: Πέτρος Νάκος
Χριστίνα Λίντε: Άντα Κουγιά
Νιλς Κρόγκσταντ (διπλή διανομή): Δημήτρης Δρακόπουλος, Σάκης Σιούτης
Γιατρός Ρανκ: Δημήτρης Αγοράς
Άννα: Σοφία Παναγιωτάκη

Ημέρες και ώρες παραστάσεων
Σάββατο στις 21.00
Κυριακή στις 20.00

Διάρκεια Παράστασης: 120’
Κρατήσεις θέσεων: 2103410011 ή μέσω viva.gr: https://www.viva.gr/tickets/theater/nora-to-spiti-tis-kouklas/