Ας ξεκινήσουμε με ένα νοερό περίπατο στον χρόνο. Θυμάστε τις ταινίες του Ξανθόπουλου; Ο ηθοποιός ερμήνευσε τον ευάλωτο ναρκισσιστή ιδανικά. Πού να το γνωρίζαμε πως ο τύπος ανθρώπου που είδαμε στα ασπρόμαυρα φιλμ του ελληνικού κινηματογράφου, σήμερα ανήκει σε μια νεότευκτη κατηγορία ανθρώπων που η ψυχολογία ονομάζει “Ευάλωτος Ναρκισσισμός”. Οι ευάλωτοι ναρκισσιστές δείχνουν υπερευαισθησία στην απόρριψη, την κοινωνική απομόνωση, τα αρνητικά συναισθήματα, τη δυσπιστία και αυξημένο θυμό και εχθρότητα.
Ο ναρκισσισμός περιγράφεται συνήθως από ιδιότητες εγωισμού, αίσθησης δικαιωματισμού, έλλειψης ενσυναίσθησης και έντονης ανάγκης για θαυμασμό. Μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο ακαδημαϊκό περιοδικό Personality and Individual Differences εξέτασε τη σχέση μεταξύ ενός συγκεκριμένου τύπου ναρκισσισμού, που ονομάζεται ευάλωτος ναρκισσισμός, και μιας ποικιλίας επιβλαβών διαπροσωπικών συμπεριφορών. «Ο ευάλωτος ναρκισσισμός ορίζεται ευρέως με όρους υπερευαισθησίας στην απόρριψη, αρνητικών συναισθημάτων, κοινωνικής απομόνωσης, δυσπιστίας προς τους άλλους και αυξημένων επιπέδων θυμού και εχθρότητας», λέει η συν-συγγραφέας της μελέτης Ana Blasco-Belled από το Πανεπιστήμιο της Girona στην Ισπανία. «Συλλάβαμε την ιδέα να δοκιμάσουμε τη σύνδεση μεταξύ του ευάλωτου ναρκισσισμού και των διαθέσεων για γελοιοποίηση και γέλιο».
Για να κατανοήσουν καλύτερα αυτό το φαινόμενο, οι ερευνητές κάλεσαν πάνω από 400 προπτυχιακούς φοιτητές να συμπληρώσουν ερωτηματολόγια που μετρούσαν τα επίπεδα ευάλωτου ναρκισσισμού τους καθώς και την άποψή τους για καταστάσεις που περιλαμβάνουν γελοιοποίηση και γέλιο. Το ερωτηματολόγιο στόχευε τρεις τύπους συμπεριφοράς:
1) Ο φόβος των ανθρώπων να γελούν εις βάρος τους ή να γίνονται αντικείμενο κοροϊδίας.
2) Πιθανό αίσθημα χαράς ή/και ανταμοιβής όταν κάποιος είναι το αντικείμενο κοροϊδίας.
3) Αίσθημα ευχαρίστησης από την εκμετάλλευση και την υποβάθμιση άλλων ανθρώπων μέσω της κοροϊδίας.
•Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα άτομα που σημείωσαν υψηλότερη βαθμολογία στα κριτήρια του ευάλωτου ναρκισσισμού ήταν πιο πιθανό να φοβούνται ότι θα γελούν οι άλλοι εις βάρος τους και ταυτόχρονα ήταν πιο πιθανό να απολαμβάνουν το γέλιο εις βάρος άλλων. Οι ευάλωτοι ναρκισσιστές εμφανίζονται επίσης να χρησιμοποιούν συχνότερα την απομόνωση και την κοινωνική απόσυρση ως μεθόδους για την αποφυγή αλληλεπιδράσεων όπου μπορεί να αισθάνονται ευάλωτοι, ντροπιασμένοι και κατώτεροι.
«Ο ευάλωτος ναρκισσισμός χαρακτηρίζεται από υψηλά επίπεδα νευρωτισμού και χαμηλά επίπεδα αποδοχής και εξωστρέφειας», λέει η Αna Blasco-Belled. «Η εσωτερική εμπειρία του αισθήματος κατωτερότητας ή ο παρανοϊκός φόβος της κριτικής και της απόρριψης είναι κάτι εμπεδωμένο στους ευάλωτους ναρκισσιστές».
Η μελέτη εντόπισε δύο άλλες βασικές διαστάσεις του ευάλωτου ναρκισσισμού, τη νευρωτική εσωστρέφεια και τον ανταγωνισμό.
1) Νευρωτική εσωστρέφεια – Αποφευκτική συμπεριφορά και κοινωνική απόσυρση που χρησιμοποιούνται από ευάλωτους ναρκισσιστές για να αποφύγουν να εκθέσουν τον εύθραυστο εαυτό τους κρύβοντας τα συναισθήματά τους, το αίσθημα κατωτερότητας, την ντροπή και τον φθόνο έναντι των άλλων.
2) Νευρωτικός ανταγωνισμός – Προβολή επιθετικών συναισθημάτων σε άλλους ανθρώπους και προσπάθεια να κρατήσουν τα συναισθήματά τους κρυφά.
Οι συγγραφείς υπογραμμίζουν ότι οι συμπεριφορές των ευάλωτων ναρκισσιστών μπορούν να έχουν πολλές επιζήμιες συνέπειες, όπως κατάθλιψη, άγχος, απόσυρση, αισθήματα εχθρότητας και κοινωνικό εξοστρακισμό – και προσφέρουν ένα συναρπαστικό παράδειγμα για το πώς μπορεί να εκδηλωθεί ο ευάλωτος ναρκισσισμός στο χώρο εργασίας.
«Για να περιγράψουμε αυτό, ας παρουσιάσουμε έναν ευάλωτο ναρκισσιστή συνάδελφο», λέει η Blasco-Belled. «Θα σκεφτόταν: Πραγματικά φοβάμαι ότι κάποιος θα μπορούσε να με πληγώσει, αλλά θέλω επίσης οι άνθρωποι να με θαυμάζουν. (Αυτό αντιπροσωπεύει την υψηλή ψυχολογική ευθραυστότητα και τις δικαιολογημένες προσδοκίες του ευάλωτου ναρκισσισμού.) Ωστόσο, οι άλλοι δεν δείχνουν σημάδια θαυμασμού προς εμένα, οπότε νιώθω ντροπή». Ως αποτέλεσμα της αρνητικής αυτοαξιολόγησης, ο ευάλωτος ναρκισσιστής εμπλέκεται σε εχθρικές συμπεριφορές εναντίον του εαυτού του και των άλλων».
Η Blasco-Belled συνεχίζει τη σκέψη της δηλώνοντας ότι οι συνάδελφοι ενός ευάλωτου ναρκισσιστή δεν αντιλαμβάνονται τι συμβαίνει επειδή όλη αυτή η πραγματικότητα αναπτύσσεται στο μυαλό του ναρκισστή, παρά μόνο αφού εκείνος εκδηλώσει τις ανταγωνιστικές του στάσεις με έμμεσους και άκρως χειριστικούς τρόπους.
