Είναι η εποχή που η οθόνη διαμεσολαβεί τα πάντα. Όταν λέμε “είδα θέατρο” δεν αναφερόμαστε στο θέατρο, αλλά σε μια πράξη που συνέβη σε σκηνή, είδαμε σε πραγματικό χρόνο αλλά όχι από την πλατεία θεάτρου. Η διαδικτυακή παράσταση ΑΣΥLVM, a holy space within είναι μία καλλιτεχνική ερευνητική κοινωνική δράση της Polkadot Productions, που εστιάζει θεματικά στον κοινωνικό στιγματισμό των ψυχικών ασθενειών. Πραγματοποιείται σε συνεργασία – συμπαραγωγή με την Πανελλαδική Ένωση για την Ψυχοκοινωνική Αποκατάσταση και την Επαγγελματική Επανένταξη (ΠΕΨΑΕΕ) και την πλατφόρμα AEJAA, έχει επιχορηγηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού και έχει τεθεί υπό την Αιγίδα του.
•ΑΣΥLVM, a holy space within είναι ένα έργο μουσικού cybertheater που μπορεί να παρουσιαστεί σε δύο εκδοχές, διαδικτυακή και φυσική. Η διαδικτυακή εκδοχή (θέατρο του εγκλεισμού) παρουσιάζεται live στις 18 και 19 Ιανουαρίου στη διαδικτυακή πλατφόρμα AEJAA και θα παρουσιαστεί ξανά τον Μάρτιο.
Η δράση ΑΣΥLVM, a holy space within, όμως, είναι ένα μεγαλύτερο εγχείρημα από μια παράσταση στο διαδίκτυο. Είναι ένας διαδικτυακός καλλιτεχνικός χώρος (διαδραστική ιστοσελίδα) – digital installation (ψηφιακή εγκατάσταση), όπου έχουν συγκεντρωθεί και ακόμα συγκεντρώνονται και εξελίσσονται, ως work in progress, αποτυπώματα των ανθρώπων που βιώνουν την πρωτόγνωρη συνθήκη του περιορισμού της κοινωνικής ζωής και επικοινωνίας, της κοινωνικής αποστασιοποίησης, της απουσίας της φυσικής παρουσίας. Εκεί, ο θεατής – επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί στα καλλιτεχνικά υλικά (κείμενα, μουσικές, συζητήσεις, εικαστικά, βίντεο) της παράστασης, που προέκυψαν κατά τη διάρκεια των προβών. Σε συγκεκριμένες ημερομηνίες (18 και 19 Ιανουαρίου 2021) μπορεί να παρακολουθήσει την παράσταση ζωντανά από το σπίτι του μέσω της συνεργαζόμενης πλατφόρμας AEJAA, και μετά τις 20 Ιανουαρίου on demand μέσω της ιστοσελίδας της δράσης http://asylum-holyspace.eu.
Το έργο ΑΣΥLVM, a holy space within θεματικά εστιάζει στο στίγμα του ψυχικού νοσήματος και στη σύνδεσή του με τη συνθήκη της καραντίνας μπροστά στην οποία είμαστε όλοι ίσοι και χωρίς παρελθόν. Ο θεατής παρακολουθεί τη χαλαρή και κάπως αφηρημένη, ποιητική αφήγηση ενός ανθρώπου που υφίσταται έναν ακούσιο και αδικαιολόγητο (γι’ αυτόν τουλάχιστον) εγκλεισμό και το προσωπικό εσώτερο ταξίδι του ανθρώπου αυτού – ενός ανθρώπου που στη θέση του θα μπορούσε να είναι ο καθένας.
•Η πρωτότυπη αυτή περιήγηση στον ψυχισμό περνάει μέσα από κείμενα και ποιήματα του Franz Kafka, της Jeanette Winterson, του Vaslav Nijinsky, του Γιώργου Φαλελάκη, του Rumi, αλλά και κείμενα, ποιήματα, αυτοσχεδιασμούς, συζητήσεις, ενδιαφέροντα και ανησυχίες των συντελεστών της παράστασης, όλα μαζί επεξεργασμένα τελικά σε μία συνειρμική ροή λόγου, που συνοδεύεται από πρωτότυπα μουσικά τοπία και τραγούδια συντεθειμένα ειδικά για την παράσταση.
Για αυτή την πρωτότυπη σύνθεση συνεργάστηκαν ισότιμα καλλιτέχνες με ή χωρίς παρελθόν ψυχικής νόσου, σε ένα πλαίσιο όπου ο εγκλεισμός και η μοναξιά που επέφερε η πανδημία ανέστρεψε τους ρόλους που μέχρι τώρα κοινωνικά ίσχυαν στον τομέα του ψυχικού νοσήματος.
Μιλήσαμε με τους συντελεστές τις παράστασης. Τους κάναμε ερωτήσεις του “έτσι και αλλιώς”. Προτάσεις που τέλειωναν με ερωτηματικό. Και στον πυρήνα τους ζούσε η σχέση ανάμεσα στον εγκλεισμό, την τέχνη, την ψυχική υγεία. Μας απάντησαν οι ηθοποιοί Αναστασία Κατσιναβάκη, Σωτήρης Μιχαλάκης και Εμανουέλα Κίτσου.
– Τι θα μπορούσε να επιφέρει η παρατεταμένη υποχρεωτική παραμονή στο σπίτι στους ψυχικά νοσούντες ανθρώπους;
Αναστασία Κατσιναβάκη: Αρχικά, ο περιορισμός της μετακίνησης και της ελεύθερης αυτοδιάθεσης του ανθρώπου είναι συνταγματικό δικαίωμα. Η συνθήκη της επιβεβλημένης και υποχρεωτικής παραμονής σε οποιονδήποτε χώρο μπορεί να εντείνει ή να πυροδοτήσει ψυχική νόσο από μόνη της. Είναι ένα τραυματικό γεγονός. Σε αυτήν την περιοχή του τραύματος βέβαια, ο άνθρωπος που έχει την εμπειρία αυτής της αρχικά τουλάχιστον κακοποιητικής κατάστασης (σοκ) ίσως να έχει αναπτύξει περισσότερα όπλα για να την αντιμετωπίσει και να μη χάσει τον εαυτό του, σε σχέση κάποιον ο οποίος βιώνει έναν υποχρεωτικό εγκλεισμό για πρώτη φορά. Όμως δεν είναι όλοι ίσοι και το ζήτημα δεν είναι η ψυχική νόσος. Το ζήτημα είναι η οικονομική ανισότητα που στη συνθήκη του εγκλεισμού οξύνει περισσότερο το πρόβλημα. Υπάρχουν άνθρωποι που ζούνε σε κλειστές δομές, οι οποίοι την ελάχιστη ελευθερία μετακίνησης που μπορεί να είχαν, η πανδημία και ο υποχρεωτικός εγκλεισμός τους την απαγόρευσε, ή άνθρωποι που έχασαν την εργασία τους και μαζί με αυτή τη δυνατότητα να βλέπουν κάποιον θεραπευτή. Σε κάθε περίπτωση η συνθήκη ενός εγκλεισμού είναι μια πολύ δύσκολη κατάσταση. Προσωπικά πιστεύω ότι θα είχαμε κάτι να μάθουμε από τους ανθρώπους που έχουν υποστεί στο παρελθόν υποχρεωτικούς εγκλεισμούς. Αυτή ακριβώς η συνθήκη ανοίγει ένα τεράστιο θέμα της σχέσης της ευθύνης του ατόμου προς το σύνολο και πόσο μπορεί να επέμβει το σύνολο στην ελευθερία του ατόμου αλλά και το άτομο στην ασφάλεια του συνόλου. Και καθόλου δεν διαχωρίζω σε αυτήν την περίπτωση την πανδημία από το ψυχικό νόσημα. Είμαστε όλοι δυνάμει συμπτώματα που γίνεται προσπάθεια να περιοριστεί η διασπορά τους.
Σωτήρης Μιχαλάκης: Εξαρτάται, φυσικά, από τον συγκεκριμένο άνθρωπο όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση. Ο καθένας από εμάς, με ή χωρίς ψυχική νόσο, είναι μοναδικός και ο τρόπος με τον οποίο αντιλαμβάνεται και αντιδρά στο οποιοδήποτε ερέθισμα είναι ανάλογος των εμπειριών, των γνώσεων και των δυνατοτήτων του. Το ερώτημα είναι μάλλον τι θα μπορούσε να επιφέρει η παρατεταμένη υποχρεωτική παραμονή στο σπίτι σε μια παγκόσμια κοινωνία της οποίας «καταστράφηκε το αλώνι που έτρεφε την κοινωνική συμπάγεια και το υπερβατικόν της ανθρώπινης ύπαρξης» – (Δημήτρης Αποστολάκης –
https://www.tovima.gr/2020/09/08/culture/dimitris-apostolakis-se-ligo-tha-akousete-ton-vronto/?fbclid=IwAR3gHuyUyFGu9gzfOApQX1YQmTtvvXEJ1QLRVLbhKgcsx_8AMQO2oe2ko0s). Είμαστε από τη φύση μας κοινωνικά όντα, ό,τι έχουμε έως τώρα καταφέρει το έχουμε καταφέρει γιατί είμαστε πολύ καλοί στο να συνεργαζόμαστε και να πιστεύουμε ιστορίες που στοχεύουν στο άπειρο. Όπως έχει πει ο Μισέλ Φουκό τον 21ο αιώνα οι πανεπιστημιακοί στηρίζουν τα πανεπιστήμια, οι καλλιτέχνες τα θέατρα, οι γιατροί τα νοσοκομεία, η κάθε κατηγορία τα δικά της επαγγελματικά συμφέροντα. Λείπουν οι διανοούμενοι που θα στοχαστούν με πλαίσιο αναφοράς την ανθρωπότητα ολόκληρη. Μετά από 315.000 χιλιάδες χρόνια εξέλιξης έχουμε ξεμείνει από όραμα για το πώς θα θέλαμε την “ενήλικη” ανθρωπότητα. Παρά τον εγκλεισμό και χάρη στα τεχνολογικά επιτεύγματα της ράτσας μας έχουμε τη δυνατότητα να συνδεθούμε, να μοιραστούμε, να ενημερωθούμε, να προβληματιστούμε, να ευαισθητοποιηθούμε και να σκεφτούμε με χίλιους δυο τρόπους. Ο άνθρωπος που έχει ψυχική νόσο ίσως να είναι μισό βήμα μπροστά από τον γενικό πληθυσμό. Οι τεχνικές της ψυχανάλυσης και της ψυχοθεραπείας φέρνουν (εάν εφαρμόζονται σωστά) το άτομο απέναντι στον πραγματικό του εαυτό και έτσι αποκτά κάνεις ουσιαστική συνείδηση και ευθύνη του εαυτού του. Τι θα μπορούσε να επιφέρει η παρατεταμένη υποχρεωτική παραμονή στο σπίτι; Σε αυτό το κομβικό σημείο της ανθρωπότητας νομίζω πως η εξέλιξη σε ανώτερες πνευματικές σφαίρες είναι μονόδρομος.
Εμμανουέλα Κίτσου: Το μπαλόνι σε ό,τι αφορά το μέσα του καθενός είναι διαφορετικό… σε άλλους μικρό σε άλλους μεγάλο. Εξαρτάται βέβαια και από τη μορφή της ψυχικής νόσου που πάσχει ο καθένας ..Π.χ. τα παιδιά με αυτισμό όλο αυτόν τον εγκλεισμό τον βιώνουν δυσκολότερα γιατί αλλάζει εντελώς το πρόγραμμά τους. Τα άτομα με ψυχογεννητική κατάθλιψη διαταράσσονται συχνότερα από κρίσεις πανικού. Τα άτομα με μείζονα κατάθλιψη και δυσθυμική διαταραχή προσαρμόζονται καλύτερα γιατί υπήρξαν “έγκλειστα” στον ίδιο τους τον εαυτό και όλο αυτό τους είναι γνώριμο και διαχειρίσιμο. Σε γενικές γραμμές πάντως πιστεύω ότι με τη φαρμακευτική αγωγή και την ανάλογη ψυχολογική υποστήριξη, βρίσκοντας και κάποιες διεξόδους που βοηθούν στην καλύτερη καθημερινή ενασχόληση ακόμη και με ένα βιβλίο, μια ταινία, μια απλή χειροτεχνία προστατεύουμε το μέσα μας και μειώνονται οι δυσκολίες…. Αγάπη, ελπίδα, αλληλεγγύη και θετική σκέψη. Και για μένα προσωπικά διάλογος και χιούμορ!! Κeep walking…..
– Η μη παρουσία θεατών στις παραστάσεις σας είναι θέατρο;Προσωπικά πιστεύω ότι δεν είναι. Χρησιμοποιείται, καταχρηστικά ίσως, ο όρος «θέατρο του εγκλεισμού» αλλά περισσότερο νομίζω ότι είναι κάποιου είδους θέαμα με κώδικες μεικτούς αντλώντας από το θέατρο, τον κινηματογράφο και το video art, την performance, την εγκατάσταση κοκ. Έχει σίγουρα υποκριτική και μοίρασμα αλλά με έναν τρόπο πολύ διαμεσολαβημένο όπως πάνω-κάτω όλες μας οι σχέσεις τον τελευταίο καιρό. Η έλλειψη της φυσικής παρουσίας είναι κομβική για την εμπειρία του θεάτρου όπως μέχρι στιγμής την έχουμε ζήσει. Ίσως στο μέλλον να μεταλλαχτεί σε κάτι άλλο το ίδιο το θέατρο, ίσως θα βρεθούν τρόποι που θα γεφυρώσουν το κενό που αυτή τη στιγμή υπάρχει και αιμορραγεί, ίσως να ξαναγυρίσουμε στην παλιότερη και γνωστή μορφή του θεάτρου αλλά σίγουρα ο κώδικας που αυτή τη στιγμή δημιουργείται θα μας συνοδεύει τον επόμενο καιρό.
– Μπορείς να θυμηθείς πότε, πού και πώς “έκατσε” η ιδέα της συγκεκριμένης παράστασης στη σκέψη σου;
Η ιδέα για τη συγκεκριμένη παράσταση μού ήρθε το καλοκαίρι του 2018 στη Μάλτα, όπου βρισκόμουν για μια παράσταση. Ο Ρήγας (ο συνθέτης της παράστασης: Ρήγας Δίπλας) μου έστελνε λοιπόν τα καινούργια του έργα και σκεφτόμουν ότι θα είχε τεράστιο ενδιαφέρον μία παράσταση πάνω σε αυτές τις σκοτεινές και ιδιότυπες περιοχές της ambient που εκείνη την περίοδο δούλευε. Και κάποια στιγμή μου έστειλε το Asylum και αισθάνθηκα ότι έχει νόημα να συνδεθεί αυτό το έργο με ένα εσωτερικό ταξίδι προς το βάθος, ένα ταξίδι που να έχει να κάνει με τις πιο σκοτεινές περιοχές της ανθρώπινης εμπειρίας. Κι έτσι προέκυψε το Asylum.
Ιδέα: Αναστασία Κατσιναβάκη, Ρήγας Δίπλας
Σκηνοθεσία: Ελένη Καλαρά
Πρωτότυπη μουσική σύνθεση: Ρήγας Δίπλας
Video art, Live video, Ιστοσελίδα, Ιδέα ψηφιακής εκδοχής: Δήμητρα Μητσάκη (FLP Athens) Δραματουργική σύνθεση, Κείμενο: Αναστασία Κατσιναβάκη, Ελένη Καλαρά και η ομάδα Καλλιτεχνική συνεργασία, συντονισμός ομάδων ΠΕΨΑΕΕ: Νίκη Λουλαδάκη, Χρήστος Βερβερούδης
Οργάνωση και εκτέλεση παραγωγής: Polkadot Productions
Εμφανίζονται οι: Ρήγας Δίπλας, Ελένη Καλαρά, Μαρίλια Κατράκη, Αναστασία Κατσιναβάκη, Εμμανουέλα Κίτσου, Δήμητρα Μητσάκη, Σωτήρης Μιχαλάκης, Έφη Παπαδάκη
Το έργο ΑΣΥLVM, a holy space within θεματικά εστιάζει στο στίγμα του ψυχικού νοσήματος και στη σύνδεσή του με τη συνθήκη της καραντίνας μπροστά στην οποία είμαστε όλοι ίσοι και χωρίς παρελθόν. Ο θεατής παρακολουθεί τη χαλαρή και κάπως αφηρημένη, ποιητική αφήγηση ενός ανθρώπου που υφίσταται έναν ακούσιο και αδικαιολόγητο (γι’ αυτόν τουλάχιστον) εγκλεισμό και το προσωπικό εσώτερο ταξίδι του ανθρώπου αυτού – ενός ανθρώπου που στη θέση του θα μπορούσε να είναι ο καθένας.
Μιλήσαμε με τους συντελεστές τις παράστασης. Τους κάναμε ερωτήσεις του “έτσι και αλλιώς”. Προτάσεις που τέλειωναν με ερωτηματικό. Και στον πυρήνα τους ζούσε η σχέση ανάμεσα στον εγκλεισμό, την τέχνη, την ψυχική υγεία. Μας απάντησαν οι ηθοποιοί Αναστασία Κατσιναβάκη, Σωτήρης Μιχαλάκης και Εμανουέλα Κίτσου.
– Η μη παρουσία θεατών στις παραστάσεις σας είναι θέατρο;
