Άνθρωποι που υπό άλλους όρους δεν θα συναντιούνταν ποτέ, συνυπάρχουν και συνδημιουργούν στην έκθεση «Τίμιοι παράνομοι – Πρόσωπο. Ελευθερία. Σιωπή», που ξανανοίγει στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών, σε συνεργασία με το 3ο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Θεσσαλονίκης του Γενικού Καταστήματος Κράτησης Διαβατών, στην Αποθήκη Β1 στο λιμάνι Θεσσαλονίκης έως τις 28 Ιουνίου 2020.
•Εννιά καλλιτέχνες και μία θεωρητικός τέχνης πήγαν στο 3ο ΣΔΕ Θεσσαλονίκης στο Γενικό Κατάστημα Κράτησης Διαβατών και έδωσαν εργαστήρια σε σύνολο περίπου 130 εκπαιδευόμενων (2017-2020). Οι καλλιτέχνες επιλέχθηκαν με γνώμονα τις σχέσεις των πρακτικών τους με τις προβληματικές μίας κριτικής αισθητικής προσέγγισης του εγκλεισμού. Οι καλλιτέχνες ήρθαν σε επαφή με μία ετεροτοπία και με τους ανθρώπους που την βιώνουν καθημερινά
Η έκθεση περιλαμβάνει κείμενα και έργα (φωτογραφίες, σχέδια, ζωγραφική, βίντεο, performance, εγκαταστάσεις) των εκπαιδευόμενων του σχολείου, καθώς και έργα των καλλιτεχνών που έχουν μπει και δουλέψει στις φυλακές. Κάποια έργα είναι συλλογικά, άλλα έχουν δημιουργηθεί από τους εκπαιδευόμενους υπό την επίβλεψη των καλλιτεχνών και ορισμένα προέκυψαν στους καλλιτέχνες από την εμπειρία τους στη φυλακή. Η έκθεση παρουσιάζει επίσης τρία project του 3ου ΣΔΕ Θεσσαλονίκης και τη δουλειά του Β. Α.
Οι κρατούμενοι στα γραπτά τους καταπιάνονται με τις έννοιες του προσώπου, της ελευθερίας και της σιωπής, ενώ η φράση «τίμιοι παράνομοι» ανήκει σ’ έναν -σήμερα ελεύθερο – εκπαιδευόμενο του θερινού σχολείου του 2017, τον Besnik Firaku, και υποδηλώνει τη ρευστή εισχώρηση της ηθικής μεταξύ του νόμιμου και του παράνομου.
•Κύριοι άξονες και προβληματισμοί της έκθεσης είναι οι θεματικές της ιδρυματοποίησης, της ευαισθησίας του σώματος, της κίνησης (και του αυλισμού), της εικόνας και των κωδίκων του σώματος, της διαμόρφωσης της έννοιας της ταυτότητας και του προσώπου (που ο νόμος θέλοντας να το προστατέψει απαγορεύει τη δημοσιοποίησή του για τους κρατούμενους), της υποχρεωτικής συμβίωσης, της ελευθερίας, της σιωπής, της έννοιας του χρόνου και της ετεροχρονίας, του ορίου και του ονείρου, της απόγνωσης, της υπομονής και, τέλος, του σωφρονισμού στη χώρα μας
Την επανεκκίνηση της έκθεσης συνοδεύει η εφημερίδα του σχολείου που γράφτηκε κατά τη διάρκεια της καραντίνας και που περιέχει και κριτικές από τους εκπαιδευόμενους των εργαστηρίων που έγιναν για την προετοιμασία της έκθεσης.
Η έκθεση, της οποίας ο εργαστηριακός χαρακτήρας, αλλά και η κοινωνική του διάσταση εντάσσονται στους προγραμματικούς στόχους του MOMus-ΠΚΤ, θα συνοδευτεί από την έκδοση καταλόγου (υπό ανακοίνωση προσεχώς).
Στην έκθεση συμμετέχουν:
Οι εκπαιδευόμενες και οι εκπαιδευόμενοι (2017-2020) του 3ου Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας Θεσσαλονίκης του Γενικού Καταστήματος Κράτησης Θεσσαλονίκης (Διαβατά)
Συμμετέχουν oι καλλιτέχνες : Δημήτρης Αμελαδιώτης, Γιώργος Γεροντίδης, Μαίρη Ζυγούρη, Μαρία Κρεμέτη, Βιργινία Μαστρογιαννάκη, Ριάνον Μόργκαν, Αλέξανδρος Πλωμαρίτης, Τάκης Σπυρόπουλος, Δημήτρης Φραγκάκης
H επιμελήτρια της έκθεσης Σοφία Ελίζα Μπουράτση μας είπε: “Βρέθηκα σε αυτό το εκπληκτικό σχολείο το 2016 (στο πλαίσιο του προγράμματος ΜΕΣΑ) και από τότε το επισκέπτομαι και διδάσκω εκεί είτε στο πλαίσιο του θερινού σχολείου που διοργανώνει η διευθύντριά του, η Μαίρη Γκρίζου, είτε εθελοντικά. Παρατηρώντας, ακούγοντας και δουλεύοντας με τους έγκλειστους εκπαιδευόμενους διαμορφώθηκε μία σχέση με τις συνθήκες που βιώνουν, σχέση που εξελίχθηκε σε μία μορφή άτυπης θεωρητικής έρευνας. Κύριοι άξονες και προβληματισμοί της οποίας είναι οι παράλληλες θεματικές της ιδρυματοποίησης, της επήρειάς της στο σώμα και στη σκέψη, της κίνησης (του προαυλισμού), της εικόνας του σώματος, της διαμόρφωσης της έννοιας της ταυτότητας και του προσώπου (που ο νόμος θέλοντας να το προστατέψει απαγορεύει την δημοσιοποίησή του για τους κρατούμενους), της υποχρεωτικής συμβίωσης, της ελευθερίας, της σιωπής, της έννοιας του χρόνου και της ετεροχρονίας, του ορίου και, τέλος, του σωφρονισμού στη χώρα μας. Η εξερεύνηση αυτή εμπλουτίστηκε με την πρόσκληση καλλιτεχνών που επιλέχθηκαν με γνώμονα τις σχέσεις των πρακτικών τους με τις προβληματικές μίας αισθητικής κριτικής προσέγγισης του εγκλεισμού. Η Συραγώ Τσιάρα, τότε διευθύντρια του Κέντρου Σύγχρονης Τέχνης (νυν MOMus – Πειραματικό Κέντρο Τεχνών) δέχτηκε αμέσως την πρότασή μου για μία έκθεση που θα εξέφραζε όλη αυτή τη διαδικασία και την ευχαριστώ πολύ διότι έτσι πήραν μορφή οι Τίμιοι Παράνομοι. Έτσι ξεκίνησε και η πανέμορφη συνεργασία με τη Μαίρη Γκρίζου, με τους καλλιτέχνες, με το MOMus αλλά κυρίως με τους ανθρώπους για τους οποίους γίνεται όλο αυτό το εγχείρημα: με τις εκπαιδευόμενες και τους εκπαιδευόμενους του σχολείου της φυλακής που λένε ότι το μουσείο έγινε το παράθυρο επικοινωνίας τους «προς την κοινωνία»”.
Ο φωτογράφος Τάκης Σπυρόπουλος μας μιλά για τη λογική και τους λόγους της συμμετοχής του στην πράξη «Τίμιοι παράνομοι – Πρόσωπο. Ελευθερία. Σιωπή»: “Στα πλαίσια της έκθεσης «Τίμιοι παράνομοι – Πρόσωπο. Ελευθερία. Σιωπή», που φιλοξενείται στο MOMus-Πειραματικό Κέντρο Τεχνών, σε συνεργασία με το 3ο Σχολείο Δεύτερης Ευκαιρίας Θεσσαλονίκης του Γενικού Καταστήματος Κράτησης Διαβατών αναζητούσαμε με τη Σοφία Ελίζα Μπουράτση, την επιμελήτρια της έκθεσης, τον τρόπο να υπερβούμε τους ασφυκτικούς περιορισμούς που θα μας επέβαλε η απαιτούμενη γραφειοκρατική διαδικασία να συναντήσω και να αλληλεπιδράσω φωτογραφικά με τους μαθητές του Σχολείου Δεύτερης Ευκαιρίας– που ήταν και το αρχικό ζητούμενο- με ανοικτά χαρτιά και εμφανή πρόσωπα.
Αν και το κεντρικό θέμα της έκθεσης είναι ο εγκλεισμός, επιλέξαμε να εξερευνήσουμε την ζωή των ανθρώπων αυτών Μετά.
Μετά την επανάκτηση της Ελευθερίας τους.
Ελεύθεροι πιά, πώς την βιώνουν και τι σημαίνει για εκείνους ουσιαστικά η έννοια αυτή; Έχουν προσωπικό χώρο και ανθρώπους να τους περιμένουν την επόμενη μέρα; Ή είναι και αυτό ένα μέρος του προβλήματος; Πού θα ήθελαν να φωτογραφηθούν; Αρχικά θα δέχονταν να φωτογραφηθούν;
Όλα αυτά τα ερωτήματα και αγωνίες μας λύθηκαν βέβαια μονομιάς χάρη στην θετική ενέργεια και διάθεση μοιράσματος που αναπτύχθηκε ανάμεσα μας και τους ευχαριστώ από καρδιάς για την εμπιστοσύνη που μου έδειξαν.
Εξάλλου η διάθεση για ζωή είναι ισχυρότερη οποιασδήποτε συστολής, αναβολής ή αναστολής.”
Η εικαστικός Βιργινία Μαστρογιαννάκη δηλώνει για τη δική της δράση στο πλαίσιο της πράξης «Τίμιοι παράνομοι – Πρόσωπο. Ελευθερία. Σιωπή»: “Το έργο καταπιάνεται με την αυτολεξεί μεταφορά της επιγραφής που βρίσκεται στην είσοδο της φυλακής. Το Guarantee είναι μια τοιχογραφία, που μέσω της μορφής της επιδιώκει να υπογραμμίσει την όποια παρέκκλιση μπορεί να προκύπτει στη ζωή της φυλακής σε σχέση με την ιδέα και το σκοπό του σωφρονιστικού συστήματος εν γένει. Η σκέψη προέκυψε άμεσα από τις επισκέψεις μου στο σωφρονιστικό κατάστημα των Διαβατών, στα πλαίσια του σεμιναριακού προγράμματος που είχα την τύχη να συντονίσω. Η φράση αυτή δεσπόζει στην είσοδο της φυλακής και είναι αδύνατο να μην την προσέξει κανείς, ακόμα κι αν την ξεχάσει αυτόματα μόλις στρέψει το βλέμμα του.
