«A Man and His Double» – Η συνέντευξη με τον συνθέτη Γιάννη Αγγελάκη
Η παράσταση «A Man and His Double» επιστρέφει στο ΠΛΥΦΑ. Είναι η πρωτότυπη σύνθεση για έναν χορευτή (Αλέξανδρο Βαρδαξόγλου) κι έναν μουσικό (Γιάννη Αγγελάκη).
Το έργο στέκεται στην επίμονη προσπάθεια του ανθρώπου να αντισταθεί στην αναπόφευκτη πτώση και στη βιαιότητα των δυνάμεων εξουσίας και καταστολής πάνω του. Η συνέντευξή μας με τον συνθέτη Γιάννη Αγγελάκη καταπιάνεται με την ρευστότητα και τη σύζευξη διαφορετικών τεχνών παράγοντας ένα καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Το θεωρητικό πλαίσιο του λόγου του “ακτινογραφεί” την παραγωγή αγαθών πολιτισμού στην εποχή μας.
-Στο βιογραφικό σου αναφέρεται το ενδιαφέρον σου στη “ρευστότητα των διαφορετικών τεχνών”. Θα μπορούσαμε να πούμε πως το νέο στην τέχνη μπορεί να προκύψει μέσα από αυτή τη λογική;
Η λογική της ρευστότητας και της αλληλεπίδρασης μεταξύ διαφορετικών τεχνών δεν είναι, απαραίτητα, μονόδρομος για τη σύγχρονη δημιουργία και πρωτοπορία, αλλά είναι σίγουρα μια καλλιτεχνική φιλοσοφία, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε κάτι φρέσκο και ανανεωτικό. Προσωπικά, με ενδιαφέρει πολύ αυτή η κατεύθυνση και για αυτόν τον λόγο επενδύω τον χρόνο μου, τη φαντασία μου και τη βελτίωση της τεχνικής μου στο να διερευνήσω βαθύτερα πώς η τέχνη μου, η σύνθεση του ήχου, μπορεί να αλληλεπιδράσει δημιουργικά με άλλες παραστατικές και εικαστικές τέχνες. Για παράδειγμα, όσον αφορά τη μουσική, παρατηρώ ότι ακούνε τελείως διαφορετικά τον ήχο ένας χορευτής, ο οποίος φαντάζεται τη δυναμική κίνηση που προκαλεί ο ήχος, ένας εικαστικός που ενδεχομένως μεταφράζει τον ήχο σε σχήματα, χρώματα και εικόνες και ένας μουσικός, ο οποίος κατανοεί τις δομικές σχέσεις στο εσωτερικό των ήχων χωρίς αυτό να μεταφράζεται σε κάποια άλλη εξωμουσική παράμετρο. Όσο περισσότερο μια ομάδα εμπλουτίζεται με διαφορετικές οπτικές και προσεγγίσεις, όσο περισσότερο συντελούνται υπόγειες και ασυνείδητες διεργασίες που προκύπτουν από συνεργασίες, και όσο περισσότερο η κάθε μονάδα της ομάδας αναγκάζεται να βγει από τον μικρόκοσμο της και να συγκεράσει το έργο της με κάτι άλλο, έξω από αυτό, τόσο πιθανότερο είναι να προκύψει κάτι που θα έχει επιδραστική δύναμη, θα αφορά ή ακόμα και θα αγγίζει ένα σύνθετο σύνολο ανθρώπων. Εκεί που τέμνονται οι ιδέες ανθρώπων, οι οποίοι προέρχονται από διαφορετικούς καλλιτεχνικούς χώρους, εκεί που δημιουργούνται ομάδες με ετερόκλητα στοιχεία, εκεί θεωρώ ότι είναι πιο πιθανό να γεννηθεί κάτι πρωτόγνωρο, ασύλληπτο και ανέφικτο μέχρι εκείνη τη στιγμή. Πλέον στην εποχή μας, η λογική της ρευστότητας και της αλληλεπίδρασης δεν αφορά μόνο τις διαφορετικές τέχνες αλλά και τη σχέση των καλλιτεχνών με τους υπολογιστές και τη δημιουργία νέων υβριδικών έργων, στα οποία οι άνθρωποι αλληλεπιδρούν με συστήματα και λογισμικά και παράγουν νέα, ασύλληπτα υλικά. Η αλγοριθμική σύνθεση και η τεχνητή νοημοσύνη στην ηλεκτρονική μουσική διανοίγουν ένα νέο πεδίο, διαμορφώνουν μια νέα αισθητική και μέσα από αυτές τις διεργασίες προκύπτουν συνεχώς ρηξικέλευθα αποτελέσματα.
-Μέρα με τη μέρα ανακαλύπτω πως το επίπεδο των Ελλήνων μουσικών αναβαθμίζεται. Ταυτόχρονα έχω την αίσθηση πως ενώ στο τεχνικό κομμάτι έχουμε πια εξαιρετικό ανθρώπινο υλικό έχει χαθεί η έννοια της μουσικής πρωτοπορίας. Κάνω λάθος;
Η παρατήρηση αυτή είναι πολύ ενδιαφέρουσα και αντικατοπτρίζει μια διάσταση που προβληματίζει πολλούς μουσικούς και μουσικολόγους. Είναι αλήθεια ότι οι μουσικές εκπαιδευτικές δομές στην Ελλάδα, κυρίως ο χώρος των μουσικών πανεπιστημίων, είναι πλέον πολύ δυνατές, προσφέρουν υψηλού επιπέδου τεχνική κατάρτιση στον τομέα της μουσικής δημιουργίας με συνθέτες και μουσικούς εκτελεστές αλλά και στο επίπεδο της έρευνας στον ευρύτερο κλάδο της μουσικολογίας, και είναι απολύτως ανταγωνιστικές σε διεθνές επίπεδο. Ωστόσο, η τεχνική αρτιότητα και δεξιοτεχνία από μόνες τους δεν είναι επαρκείς συνθήκες για την ανάδειξη καινοτομίας και την προώθηση της πρωτοπορίας. Η εξερεύνηση νέων μορφών, εννοιών και υλικών απαιτεί δημιουργική τόλμη και αστείρευτη διάθεση για πειραματισμό. Απαιτεί, επίσης, υπομονή γιατί ο πειραματισμός δεν εγγυάται επιτυχημένα αποτελέσματα και μπορεί να χρειαστεί περισσότερος χρόνος από τους 2-3 μήνες που συνήθως δίνονται σε μια παραγωγή προκειμένου να αναδειχθεί κάτι ενδιαφέρον. Πολλές φορές, ο φόβος και το άγχος της αποτυχίας ή της cancel κουλτούρας, η επαγγελματική ανασφάλεια και η έλλειψη επαρκούς χρόνου για εργασία μπορεί να οδηγήσουν σε συμβιβασμούς και θυσίες όσον αφορά την κριτική οξύτητα ενός έργου ή σε ευκολίες επανάληψης, μίμησης και επαναδιατύπωσης. Για αυτό πολλές φορές μπορεί να παρατηρούμε μια συντηρητική στροφή στην τέχνη σε μια εποχή που είναι προοδευτική και στην οποία η τεχνική αρτιότητα είναι σε υψηλό επίπεδο. Ωστόσο, δεν θα μπορούσα ποτέ να σκεφτώ ότι η πρωτοπορία έχει χαθεί. Είμαι πολύ αισιόδοξος, διότι ζούμε σε έναν κόσμο που αλλάζει με ραγδαίους ρυθμούς και είναι αδύνατον να αλλάζει ο κόσμος χωρίς να αλλάζει η μουσική. Νομίζω ότι η πρωτοπορία συντελείται πολλές φορές στο τώρα, στο σήμερα, δίπλα μας, απλώς δεν την αναγνωρίζουμε άμεσα διότι δεν είναι πάντα προσβάσιμη, δεν έχουν ακόμη διαμορφωθεί οι έννοιες για να την κατανοήσουμε, ενώ οι παραδοσιακές έννοιες μπορεί να είναι ανεπαρκείς και να μας αποπροσανατολίζουν.
-Η έννοια της εξουσίας προκαλεί απέχθεια, παρ’ όλα αυτά διαχρονικά υπάρχουν άνθρωποι που αναζητούν να την υπηρετήσουν. Τι συντηρεί αυτή τη διαχρονικότητα;
Η εξουσία είναι μια πολυδιάστατη έννοια και η σχέση της με τους ανθρώπους είναι περίπλοκη. Από τη μία πλευρά, προϋποθέτουμε την αρνητική χροιά της εξουσίας όταν αυτή δημιουργεί συνθήκες ανισότητας και καταπίεσης. Από την άλλη πλευρά, η εξουσία μπορεί να παρέχει ένα αίσθημα ασφάλειας, τάξης, δομής και προβλεψιμότητας, έννοιες οι οποίες, για πολλούς ανθρώπους, έχουν χαρακτήρα ανακουφιστικό και παρηγορητικό για αυτό και τις υπηρετούν και τις υπερασπίζονται. Ούτως ή άλλως, η ανθρώπινη φύση έχει διαχρονικά δείξει πως τείνει προς την αναζήτηση κάποιου είδους εξουσιαστικής ιεραρχίας, είτε στο κοινωνικό/πολιτικό επίπεδο είτε ακόμα και στο επίπεδο της σκέψης καθαυτής, εάν θεωρήσουμε τις ίδιες τις έννοιες ως αδιαμφισβήτητες εξουσίες που ιεραρχούν την σκέψη μας, και για αυτό το λόγο προσδίδεται στην εξουσία ο ρόλος της ρυθμιστικής δύναμης. Προφανώς και η διαχρονικότητα της εξουσίας μπορεί, επιπλέον, να σχετίζεται, σε προσωπικό επίπεδο, με την επιθυμία για αναγνώριση, την ανάγκη για κοινωνική επιβεβαίωση, τη φιλοδοξία για ηγεμονία, επιρροή και έλεγχο καθώς και με ένα βαθύτερο αίσθημα ανασφάλειας ή ανεκπλήρωτου σκοπού, όμως, θεωρώ ότι συνολικά η εξουσία δεν είναι μόνο μια έννοια που καπηλεύονται οι άνθρωποι επιδιώκοντας ένα προσωπικό όφελος, αλλά είναι επίσης δομικό στοιχείο της κοινωνίας αλλά και του τρόπου με τον οποίο η ίδια η κοινωνία αντιλαμβάνεται τον εαυτό της. Η δική μας παράσταση, η οποία εξερευνά την αρχετυπική σχέση μεταξύ ενός εξουσιαστή κι ενός εξουσιαζόμενου επιχειρεί να υπερβεί την έννοια της εξουσίας ως ηθική και να αναδείξει μια μεγαλύτερη εικόνα κι ένα μεγαλύτερο “σύστημα” από το οποίο κανείς, τελικά, δεν μπορεί να ξεφύγει: την ανθρώπινη μοίρα. Δεν είναι μόνο ο ένας χαρακτήρας καταδικασμένος στη δύναμη που του επιβάλλεται. Κι αυτός που εξουσιάζει είναι, επίσης, καταδικασμένος μέσα στην ίδια συνθήκη. Και οι δύο μαζί πορεύονται προς την ίδια κατεύθυνση, ξανά και ξανά, καταδικασμένοι στην ίδια επανάληψη. Υπό αυτό το πρίσμα, η παράσταση έχει στηθεί με όρους ποίησης και τραγωδίας, όπου τραγωδία εννοώ την αέναη προσπάθεια του ανθρώπου να χαράξει τη δική του, αυτόνομη πορεία μέσα σε έναν κόσμο που έχει ήδη προκαθοριστεί από τους θεούς, από τη μοίρα, από μία μεγαλύτερη εξουσία, από την οποία δεν μπορεί ποτέ να ξεφύγει.
-Η σύζευξη χορού – μουσικής, για εσάς, εμπεριέχει το στοιχείο της πρόκλησης;
Η μεγαλύτερη πρόκληση στη σύζευξη μουσικής και χορού, τουλάχιστον όπως το βίωσα εγώ κατά τη διάρκεια της συγκεκριμένης παραγωγής, είναι πως το θεμελιώδες κριτήριο στην σύνθεση και επιλογή των ήχων δεν είναι πλέον η απόλαυση που προέρχεται από την ακρόαση ενός ήχου καθαυτού, αλλά η επιδραστικότητα του πάνω στο ανθρώπινο σώμα. Με άλλα λόγια, η πρόκληση έγκειται στην στροφή προς τη δημιουργία ήχων οι οποίοι μπορούν να κινήσουν το σώμα με συγκεκριμένους τρόπους και η απόρριψη άλλων ήχων, ενδεχομένως με μεγαλύτερο μουσικό ενδιαφέρον, οι οποίοι δεν υπηρετούν αυτόν τον σκοπό. Καθοδηγήθηκα από την εσωτερική ανάγκη του έργου να μεταφραστεί το ηχητικό μου σύμπαν σε κινησιολογικές παραμέτρους: πώς μπορώ να προκαλέσω πτώση, στρέψη, τέντωμα, μετακίνηση, ακινητοποίηση ή οτιδήποτε άλλο προκύψει ως ανάγκη σε ένα σώμα; Αυτή η στροφή στην προσέγγιση της συνθετικής διαδικασίας ήταν ένα μάθημα σύνθεσης πάνω στην ίδια μου τη μουσική και άλλαξε σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο που εγώ ο ίδιος αντιλαμβάνομαι εγγενείς ιδιότητες του ήχου, τις οποίες, χωρίς ένα ανθρώπινο σώμα να είναι ενεργητικός δέκτης τους, ενδεχομένως ακόμη να αγνοούσα. Ωστόσο, ενώ, από τη μία πλευρά, υπάρχει όντως μια βαθύτερη ανάγκη η μουσική να βρίσκεται στην υπηρεσία της κίνησης, την ίδια στιγμή, ο ήχος οφείλει να διατηρήσει μια στοιχειώδη αυτονομία, να μην υποτάσσεται πλήρως στο χορογραφικό υλικό, να είναι αυτόφωτος και να φέρει μια καλλιτεχνική ταυτότητα που να μπορεί να σταθεί ενδεχομένως και μόνος του. Αυτή η διττή φύση της σχέσης ήχου και κίνησης είναι η ουσιαστική πρόκληση όταν, ως συνθέτης, καταπιάνομαι με τον χορό.
Ποιον ορισμό έχετε για την έννοια της “επιτυχίας”;
Επειδή κάθε έργο μου που ολοκληρώνεται και κάθε παράσταση μου που τελειώνει αφήνουν πίσω τους μια αίσθηση ανεκπλήρωτου, μια αίσθηση ότι κάτι λείπει, ότι δεν “χώρεσαν” όλα όσα σχεδίαζα, πως τα πράγματα ενδεχομένως θα μπορούσαν να έχουν γίνει διαφορετικά, επιτυχία θεωρώ ότι αυτή η αίσθηση του ανολοκλήρωτου μετουσιώνεται σε μια επαρκή συνθήκη για να συνεχίσω να δουλεύω, να φτιάχνω νέα πράγματα και να βελτιώνομαι. Επιτυχία είναι να μπορείς να συνεχίζεις πιο μπροστά, πιο βαθιά, πιο τολμηρά.
Γιάννης Αγγελάκης – Who is who
Ο Γιάννης Αγγελάκης είναι συνθέτης ακουστικής και ηλεκτρονικής µουσικής, µε έργα για ορχήστρα, µουσική δωµατίου και άλλα µη παραδοσιακά σχήµατα που περιλαµβάνουν χορό και θέατρο, τα οποία ποικίλουν από σύντοµες διάρκειες µέχρι ολόκληρες παραστάσεις, απαιτούν εξαιρετική εκτελεστική εξειδίκευση, σκοπίµως αµφισβητούν τη δοµή και τα όρια των
παραδοσιακών παραστάσεων και στοχεύουν στην ανάδειξη της ρευστότητας µεταξύ των διαφορετικών τεχνών.
Έχει σπουδάσει σύνθεση στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης (2006-2011), στο µεταπτυχιακό πρόγραµµα του Boston University (2011-2013) και στο διδακτορικό πρόγραµµα του New York University (2013-2019), όπου εκπόνησε τη διατριβή Luigi Nono and the Metaphysics of the Avant-Garde, ενώ έχει λάβει σηµαντικές ακαδηµαϊκές υποτροφίες από το Ίδρυµα Ωνάση,
Ι.Κ.Υ ., Leventis Foundation και άλλα.
Είναι διεθνώς αναγνωρισµένος συνθέτης µε περισσότερες από 20 βραβεύσεις σε διεθνείς διαγωνισµούς.
Οι πιο πρόσφατες αναθέσεις του είναι για το έργο Stereo•Fonie (2022) από το φεστιβάλ του Darmstadt και τους Neue Vocalsolisten Stuttgart, το έργο Fragile (2022) από τους Sound Icon στη Βοστώνη, το έργο DUST (2021) από την Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, αλλά και για διακαλλιτεχνικές παραγωγές, όπως το πρωτότυπο µουσικό θέατρο Η Φωνή των Βακχών (2021) σε σκηνοθεσία Γιώργου Κουτλή, το οποίο παίχθηκε στο Αρχαίο Θέατρο Μίεζας και θα φιλοξενηθεί ξανά από την Εθνική Λυρική Σκηνή τον Μάιο του 2024, η παράσταση χορού A Man and His Double (2023) σε χορογραφία Αλέξανδρου Βαρδαξόγλου και συµπαραγωγή µε το Duncan Dance Research Center και το Φεστιβάλ Βράχων στο Βύρωνα, και το έργο KADIN (2021) σε χορογραφία Νίκου Καλύβα και παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Ζει στην Αθήνα, διδάσκει στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης και στο Ωδείο Αθηνών και εκπονεί µια µεταδιδακτορική εργασία στο Τµήµα Μουσικών Σπουδών του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών, ενώ πρόσφατα, προσκλήθηκε να δώσει οµιλίες για το έργο του στα πανεπιστήµια Northwestern University of Chicago, New York.
«A Man and His Double»
ΜΟΝΟ για 3 παραστάσεις (2, 8, 9 Απριλίου 2024) – ΠΛΥΦΑ (Κτήριο 7Γ)
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Ερμηνεύουν: Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου, Γιάννης Αγγελάκης
Χορογραφία: Αλέξανδρος Βαρδαξόγλου
Μουσική Σύνθεση: Γιάννης Αγγελάκης
Σχεδιασμός Κοστουμιών: Ελλάδα Δαμιανιού
Σχεδιασμός Φωτισμού: Βαγγέλης Μούντριχας
Βοηθός Χορογράφου: Βάσια Μπακογιάννη
Φωτογραφίες/Βίντεο: Ιωάννης Καμπάνης
Επικοινωνία: Γιώτα Δημητριάδη
Παραγωγή: Ars Nova Experimentalis
ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ
Διάρκεια: 45’
Πρεμιέρα 1 Απριλίου 2024
Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00 (μέχρι τις 9/4)
Εισιτήρια: €12 Κανονικό, €10 Μειωμένο
Τρέιλερ:
ΠΛΥΦΑ (Κτήριο 7Γ)
Διεύθυνση: Κορυτσάς 39, Αθήνα 104 47
Τηλέφωνο: 6974001148
Προπώληση: https://www.more.com/dance/a-man-and-his-double/
