Η Ρόζα Παρκς (1913-2005) έβαλε φωτιά στο φιτίλι της έναρξης του κινήματος γύρω από τα πολιτικά δικαιώματα στις Ηνωμένες Πολιτείες όταν αρνήθηκε να παραχωρήσει τη θέση της σε λευκό άνδρα σε ένα λεωφορείο στο Μοντγκόμερι της Αλαμπάμα το 1955.
Οι ενέργειές της ενέπνευσαν τους ηγέτες της τοπικής μαύρης κοινότητας να οργανώσουν το μποϊκοτάζ της συγκεκριμένης λεωφορειακής γραμμής. Με επικεφαλής τον νεαρό τότε Δρ Μάρτιν Λούθερ Κινγκ Τζούνιορ, το μποϊκοτάζ διήρκεσε περισσότερο από έναν χρόνο -κατά τη διάρκεια του οποίου η Παρκς έχασε τη δουλειά της- και έληξε μόνο όταν το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ έκρινε ότι ο διαχωρισμός των λεωφορείων ήταν αντισυνταγματικός.
Η Ρόζα Παρκς γεννήθηκε στην Αλαμπάμα, στις 4 Φεβρουαρίου 1913. Αρνήθηκε να παραδώσει τη θέση της σε λευκό άνδρα στο περίφημο λεωφορείο το 1955. Εκείνη και ο οδηγός του Τζέιμς Μπλέικ δεν ήταν η πρώτη φορά που συγκρούονταν.
Είχε μπει ξανά στο ασφυκτικά γεμάτο λεωφορείο του μια κρύα μέρα 12 χρόνια νωρίτερα. Πλήρωσε το εισιτήριο μπροστά στον οδηγό και μετά δεν τήρησε τον κανόνα που υποχρέωνε τους μαύρους να αποβιβαστούν και να ξαναμπούν από την πίσω πόρτα. Έμεινε στη θέση της μέχρι που ο Μπλέικ την τράβηξε από το μανίκι της, εξαγριωμένος, για να απαιτήσει τη συνεργασία της. Η Παρκ εγκατέλειψε το λεωφορείο αντί να ενδώσει και να καθίσει πίσω. Ακολουθούν εννέα γεγονότα που ενδεχομένως δεν γνωρίζετε για την πολύ σημαντική Αφροαμερικανίδα ακτιβίστρια.
1. Η Παρκς δεν ήταν η πρώτη Αφροαμερικανίδα που συνελήφθη επειδή αρνήθηκε να παραχωρήσει τη θέση της σε λεωφορείο του Μοντγκόμερι
Εννέα μήνες πριν, η 15χρονη Κλοντέτ Κόλβιν ήταν η πρώτη επιβάτισσα λεωφορείου στο Μοντγκόμερι που συνελήφθη επειδή αρνήθηκε να παραχωρήσει τη θέση της σε έναν λευκό επιβάτη. (Η Παρκς συμμετείχε στη συγκέντρωση χρημάτων για την υπεράσπιση της Κόλβιν.) Τρεις άλλες Αφροαμερικανές —η Αουρέλια Μπράουντερ, η Μαίρη Λουίζ Σμιθ και η Σούζι ΜακΝτόναλντ— επίσης παραβίασαν τον νόμο περί διαχωρισμού στα λεωφορεία πριν από την Παρκς. Οι τέσσερις ήταν ενάγουσες στην υπόθεση Μπράουντερ εναντίον Γκέιλ που είχε ως αποτέλεσμα το Ανώτατο Δικαστήριο να κρίνει αντισυνταγματικό τον διαχωρισμό σε λεωφορεία.
2. Η Παρκς ήταν ακτιβίστρια για τα πολιτικά δικαιώματα πριν τη σύλληψή της
Ήταν επί μακρόν μέλος της Εθνικής Ένωσης για την Προώθηση των Έγχρωμων Ανθρώπων (NAACP), στην οποία εντάχθηκε το 1943. Κατά τη σύλληψή της, ήταν γραμματέας του τοπικού σωματείου της Ένωσης και το προηγούμενο καλοκαίρι είχε παρακολουθήσει ένα εργαστήριο για την κοινωνική και οικονομική δικαιοσύνη. Ο πολιτικός της ακτιβισμός συνεχίστηκε και μετά το μποϊκοτάζ και στην υπόλοιπη ζωή της.
3. Η πράξη της πολιτικής ανυπακοής της δεν ήταν προσχεδιασμένη
Παρόλο που η Παρκς γνώριζε ότι η Ένωση αναζητούσε έναν κύριο ενάγοντα σε μια υπόθεση για να ελέγξει τη συνταγματικότητα του νόμου του Jim Crow, δεν σχεδίαζε να συλληφθεί στο λεωφορείο 2857. Η ίδια έγραψε στην αυτοβιογραφία της ότι ήταν τόσο απασχολημένη εκείνη την ημέρα που δεν κατάλαβε ότι ο Μπλέικ οδηγούσε το λεωφορείο. «Αν πρόσεχα», έγραψε, «δεν θα είχα ανέβει καν σε αυτό το λεωφορείο».
4. Δεν καθόταν σε τμήμα μόνο για λευκούς.
Η Παρκς καθόταν στην πρώτη σειρά ενός μεσαίου τμήματος του λεωφορείου που ήταν ανοιχτό στους Αφροαμερικανούς, αν οι θέσεις ήταν κενές. Αφού το τμήμα «μόνο για λευκούς» γέμισε στις επόμενες στάσεις και ένας λευκός έμεινε όρθιος, ο οδηγός ζήτησε από την Παρκς και τρεις άλλους στη σειρά να αφήσουν τις θέσεις τους. Ενώ οι άλλοι τρεις υπάκουσαν τελικά, εκείνη δεν το έπραξε.
5. Η Παρκς δεν αρνήθηκε να αφήσει τη θέση της γιατί ήταν κουρασμένη
Στην αυτοβιογραφία της κατέρριψε τον μύθο ότι αρνήθηκε να αδειάσει τη θέση της επειδή ήταν κουρασμένη μετά από μια κοπιαστική μέρα στη δουλειά. «Δεν ήμουν κουρασμένη σωματικά», έγραψε, «ή δεν ήμουν πιο κουρασμένη από ό,τι συνήθως στο τέλος μιας εργάσιμης ημέρας. Δεν ήμουν ηλικιωμένη, αν και κάποιοι έχουν την εικόνα ότι ήμουν μεγάλη τότε. Ήμουν σαράντα δύο ετών. Όχι, η μόνη κούραση που είχα ήταν πως είχα βαρεθεί να υποχωρώ».
6. Εβδομάδες μετά τη σύλληψή της φυλακίστηκε για δεύτερη φορά για τον ρόλο της στο μποϊκοτάζ
Η Παρκς ήταν στο εκτελεστικό συμβούλιο που διοργάνωσε το μποϊκοτάζ στο Μοντγκόμερι και για ένα σύντομο χρονικό διάστημα οργανώνε τις μετακινήσεις όσων συμμετείχαν. Στις 21 Φεβρουαρίου 1956, το δικαστήριο απήγγειλε κατηγορίες εναντίον της Παρκς και δεκάδων άλλων για παραβίαση ενός κρατικού νόμου κατά του οργανωμένου μποϊκοτάζ. Αυτή και άλλοι 114 συνελήφθησαν και οι New York Times δημοσίευσαν μια πρωτοσέλιδη φωτογραφία της τη στιγμή που της έπαιρναν δακτυλικά αποτυπώματα στην αστυνομία.
7. Αναγκάστηκε να μετακομίσει από το Μοντγκόμερι αμέσως μετά το μποϊκοτάζ
Η Παρκς, εβδομάδες από τη σύλληψή της, έχασε τη δουλειά της σε ένα πολυκατάστημα, αν και επίσημα δεν της ανακοινώθηκε ποτέ ο λόγος. Ο σύζυγός της εγκατέλειψε τη δουλειά του, αφού του είπαν ότι δεν μπορούσε να συζητά για το μποϊκοτάζ ή για τη γυναίκα του στον χώρο εργασίας. Καθ’ όλη τη διάρκεια του μποϊκοτάζ, αλλά και μετά η Παρκς δεχόταν απειλητικά τηλεφωνήματα και απειλές για τη ζωή της. Το 1957, μαζί με τον σύζυγο και τη μητέρα της, μετακόμισε στο Ντιτρόιτ, όπου τελικά εργάστηκε ως διοικητική βοηθός για τον βουλευτή Τζον Κόνιερς Τζούνιορ. Εκεί έζησε το υπόλοιπο της ζωής της.
8. Ήταν η πρώτη γυναίκα που η σωρός της εκτέθηκε τιμητικά στο Καπιτώλιο
Αφού η Παρκς πέθανε σε ηλικία 92 ετών στις 24 Οκτωβρίου 2005, η σωρός της μεταφέρθηκε στη Ροτόντα του Καπιτωλίου των ΗΠΑ. Περισσότεροι από 30.000 άνθρωποι πέρασαν από το φέρετρό της για να αποτίσουν φόρο τιμής.
9. Οι θέσεις των λεωφορείων έμειναν κενές για να τιμήσουν την Παρκς στην 50ή επέτειο από τη σύλληψή της
Την 1η Δεκεμβρίου 2005, οι αρχές των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς στη Νέα Υόρκη, την Ουάσιγκτον και άλλες αμερικανικές πόλεις άφησαν συμβολικά άδειες τις θέσεις πίσω από τους οδηγούς λεωφορείων για να τιμήσουν την πράξη της πολιτικής ανυπακοής της Παρκς.
