του Παύλου Κάγιου //
Ας πούμε αρχικά πως “Η καταγωγή των Σάμι” – η ταινία που έπαιξε -Τρίτη 20 Σεπτεμβρίου- η ΕΡΤ2 στις 22:00- είναι μια Σουηδό- Δανική παραγωγή. Το φιλμ είναι μια εναλλακτική, προσωπική αφήγηση για το αποικιοκρατικό παρελθόν μιας «πολιτισμένης» χώρας, μέσα από τα μάτια μιας έφηβης. Η 14χρονη Έλε Μάργια ανήκει στη φυλή των Σάμι που ζουν εκτρέφοντας ταράνδους. Βρισκόμαστε στη δεκαετία του ‘30 κι ο ρατσισμός καλά κρατεί· έτσι, στο οικοτροφείο της κάνουν βιολογικές εξετάσεις που μετρούν το πότε μπορεί ένας ιθαγενής να εισαχθεί στην κοινωνία των λευκών. Η Έλε Μάργια αρχίζει να ονειρεύεται μια άλλη ζωή. Αλλά για να καταφέρει να ζήσει το όνειρό της, πρέπει να γίνει κάποια άλλη και να σπάσει όλους τους δεσμούς με την οικογένεια και την κουλτούρα της.
•Πια την ταινία μπορείτε να την δείτε ελεύθερα στο Ertflix-ΕΔΩ
“Η καταγωγή των Σάμι” – Βραβεία
Βραβείο LUX Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου
Βραβείο «Ανθρώπινες Αξίες» – Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης 2016
Σκηνοθεσία: Αμάντα Κέρνε
Παίζουν: Λένε Σεσίλια Σπάροκ, Μία Έρικα Σπάροκ
•Ποιοι είναι οι Σάμι;
Οι Σάμι είναι αυτόχθονες πληθυσμοί, που κατοικούν στη βόρεια Ευρώπη-σε τμήματα της Σουηδίας, στη Νορβηγία, στη Φινλανδία και στη χερσόνησο Kola της Ρωσίας. Είναι οι μοναδικοί αυτόχθονες πληθυσμοί της βόρειας Ευρώπης και των Σκανδιναβικών περιοχών. Από τους προϊστορικούς χρόνους, τότε που η έννοια των εθνικών συνόρων δεν ήταν γνωστή, ο λαός των Σάμι ζούσε και εργαζόταν σε αυτές τις περιοχές.
Ανάγλυφα σε βράχους και άλλα αρχαιολογικά ευρήματα, όπως οικισμοί που χρονολογούνται από το 10.000 π.Χ., υπάρχουν στα παραδοσιακά εδάφη των Σάμι.
Οι Σάμι, αν κι έχουν αφομοιωθεί με τις σύγχρονες κοινωνίες, στις οποίες ζουν, διατηρούν τον παραδοσιακό τρόπο ζωής τους και τον πολιτισμό τους. Gakti ονομάζεται η παραδοσιακή ενδυμασία τους, την οποία φορούν τόσο σε διάφορες τελετές όσο και κατά την εργασία τους. Τα χρώματα, τα σχέδια και τα στολίδια της ενδυμασίας δείχνουν την καταγωγή του ανθρώπου, αν είναι ελεύθερος ή παντρεμένος και μερικές φορές προσδιορίζει ακόμα και την οικογένειά του.
Παραδοσιακά έχουν ασχοληθεί με την αλιεία και την κτηνοτροφία. Είναι γνωστοί για την εκτροφή των ταράνδων. Δεν είναι γνωστό το πότε οι Σάμι άρχισαν να ασχολούνται με τους ταράνδους. Το 98 μ.Χ. ο Ρωμαίος ιστορικός Τάκιτος έγραψε για τους Fenni, έναν λαό του βορρά, που ασχολούνταν με το κυνήγι και που πιθανόν ήταν οι Σάμι. Το 500 μ.Χ. κινέζικες πηγές αναφέρουν έναν λαό στα βορειοανατολικά, που χρησιμοποιεί ελάφια για μεταφορά και ως ζώα γαλακτοπαραγωγής. Στα τέλη του ένατου αιώνα ένας Νορβηγός μεγιστάνας μίλησε για τον πλούτο των Σάμι, τον τάρανδο.
Υπάρχουν ενδείξεις ότι οι Σάμι ζουν με τον τάρανδο για περισσότερο από 1.000 χρόνια. Γύρω στο 1500 μ.Χ. άρχισαν να δαμάζουν ταράνδους και στράφηκαν σε έναν νομαδικό τρόπο ζωής. Περίπου 2.800 άνθρωποι, ασχολούνται σήμερα με αυτό το είδος κτηνοτροφίας, ως βασικό μέσο βιοπορισμού.
Οι εκτροφείς των ταράνδων με τις οικογένειές τους ακολουθούν τα κοπάδια, διασχίζοντας τεράστιες εκτάσεις. Χρησιμοποιούν βέβαια σύγχρονο εξοπλισμό, αντί για σκι και σκυλιά. Η γνώση της εκτροφής των ταράνδων είναι πολύ σημαντική και περνάει από γενιά σε γενιά.
•Για παραδοσιακούς, περιβαλλοντικούς, πολιτιστικούς και πολιτικούς λόγους, η εκτροφή των ταράνδων διαφυλάσσεται νομικά μόνο για τους Σάμι, σε ορισμένες περιοχές των σκανδιναβικών χωρών.
Οι Σάμι πάντα στηρίζονταν στη φύση. Η φύση είναι η πηγή τόσο του υλικού όσο και του πνευματικού πολιτισμού τους. Με το πέρασμα των χρόνων, ο πολιτισμός τους προσαρμοζόταν στο φυσικό περιβάλλον και οι άνθρωποι άφηναν το “πολιτιστικό σημάδι” τους σε αυτό. Ζούσαν πάντα σε πλήρη αρμονία με τη φύση. Ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιούσαν τη φύση ήταν πάντα πολύ λιτός.
Η στενή σχέση τους με τη φύση ήταν ολοφάνερη και στη θρησκεία τους. Οι Σάμι πιστεύουν ότι στον κόσμο μας υπάρχουν πνεύματα. Οι άνθρωποι μπορούν να επιτύχουν στη ζωή τους μόνο με τη συνεργασία με τις φυσικές δυνάμεις. Είναι σημαντικό να μην βλάπτουν τη φύση, γιατί τότε παρεμβαίνουν στο έργο του Θεού.
Ακόμα και η γλώσσα τους δείχνει τη στενή επαφή που έχουν με τη φύση. Έχει τρεις κύριες διαλέκτους και κινδυνεύει να εξαφανιστεί, αφού πολλοί Σάμι δεν την χρησιμοποιούν. Όλες οι διάλεκτοι έχουν πλούσιο λεξιλόγιο για το φυσικό περιβάλλον. Έχουν πολλές και ακριβείς λέξεις για να περιγράψουν το νερό, τη γη, το χιόνι.
Επίσης πλούσιο είναι το λεξιλόγιο τους για να περιγράψουν τον τάρανδο και την εκτροφή του. Για παράδειγμα, η εμφάνιση ενός ταράνδου μπορεί να περιγραφεί με μεγάλο αριθμό λέξεων. Η γούνα, τα κέρατά του, το φύλο και η ηλικία του περιγράφονται με τέτοια λεπτομέρεια, ώστε σ΄ένα κοπάδι με χιλιάδες ζώα, μόνο ένα να ταιριάζει στην περιγραφή
“Το τραγούδι των Σάμι” ή αλλιώς Sami soga lavlla είναι ένα ποίημα, που δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά το 1906. Τον Αύγουστο του 1986 έγινε ο Εθνικός τους ύμνος. Τα λόγια του δείχνουν τη σημασία που έχει για τον λαό αυτό η φύση, την οποία εξυμνούν.
Ένα μικρό, ενδεικτικό απόσπασμα λέει:
“Μακριά στο Βορρά, κάτω από τη Μεγάλη Άρκτο
Απλώνεται η χώρα των Sami
Βουνό πάνω σε βουνό
Λίμνη πάνω σε λίμνη
Κορυφές, ράχες και οροπέδια
Υψώνονται στους ουρανούς
Γάργαρα ποτάμια, ζωντανά δάση”……..
