Κώστας Β. Ζήσης
Βασισμένη στο βιβλίο της Annie Proulx «Οι άνθρωποι του δάσους», με αφορμή τις βιβλικές καταστροφές του Αμαζόνιου και της Αυστραλίας, και με τη σύμπραξη βιολόγων, δασολόγων, ερευνητών και οικολόγων που δραστηριοποιούνται στον χώρο της οικολογίας, η Σοφία Μαραθάκη, έχοντας στο πλευρό της την Έλενα Τριανταφυλλοπούλου και την Ιωάννα Βαλσαμίδου, δημιουργεί μια παράσταση-έρευνα για τη σχέση του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον. Ο αποικισμός της Βόρειας Αμερικής με όλες τις συνέπειές του στη διατάραξη, εκτροπή και καταστροφή της φύσης (ξεκινώντας από την ανάγκη επιβίωσης και φτάνοντας στην άπληστη κερδοφορία, στην εμπορική εκμετάλλευση και την εξαφάνιση αυτόχθονων πληθυσμών) γίνεται η αφορμή να ανοίξει ένας από σκηνής προβληματισμός για την ανθρώπινη παρέμβαση στη φύση, η οποία επιδρά καταλυτικά στην ίδια τη ζωή.
Το όχημα είναι η ιστορία μιας οικογένειας επιχειρηματιών που δραστηριοποιείται στον τομέα της υλοτομίας, η οποία παρουσιάζεται με αντίστροφη χρονολογική σειρά και μέσα από τη δική της εξέλιξη, η παράσταση επιχειρεί να αγγίξει και να αναδείξει τον ρόλο της τεχνολογίας, της βιομηχανίας και της οικονομίας, με τους όρους και τους νόμους που επιβλήθηκαν στην κοινωνική εξέλιξη και οργάνωση του ανθρώπου.
Έτσι, η Σοφία Μαραθάκη οργανώνει μια παράσταση στα χνάρια του επικού θεάτρου, έτσι όπως το εισηγήθηκε ο Μπρεχτ, τόσο αισθητικά όσο και μορφολογικά, σε όλα τα επιμέρους στοιχεία της: το αληθινό και πραγματικό τεκταινόμενο, το συμβάν, έρχεται να παρουσιαστεί μέσα από τη θεατρική πράξη, όπου σκηνικά, προβολές, βίντεο και φωτογραφίες, καταθέσεις, εξομολογήσεις και ομολογίες μπαίνουν στην υπηρεσία ανάδειξης και προβληματισμού του κοινωνικού ζητήματος.
Παρόλο που υπάρχουν έντονα στοιχεία ντοκιμαντέρ – ιδιαίτερα στον σχολιασμό των επιστημόνων και των βιντεοπροβολών – μπορεί κάποιος να διακρίνει μια ρομαντική διάθεση στο ξεδίπλωμα της μυθοπλασίας, η οποία αποφεύγει τις απευθείας αιχμές και συγκρούσεις, ματαιώνοντας ίσως σε σημεία και την ίδια την έρευνα και προβληματισμό. Γιατί ενώ από τη μια υπάρχουν όμορφοι συμβολισμοί και αναφορές (τσεκούρι/καραμπίνα, ο αναστεναγμός του πεύκου όταν πέφτει κλπ), από την άλλη όταν, για παράδειγμα, ορθά διατυπώνεται το συμπέρασμα ότι οι περιβαλλοντικές ανισότητες είναι και κοινωνικές ανισότητες (για να μην πούμε ότι οι πρώτες είναι συνέπεια των δεύτερων), αυτό σχεδόν αμέσως ακυρώνεται τοποθετώντας το στη σφαίρα της ατομικής ευθύνης και όχι στη διαμόρφωση και καλλιέργεια κοινωνικής συνείδησης, αγνοώντας τους κοινωνικούς νόμους του πολιτικού συστήματος που ζει ο άνθρωπος. Ή, σε άλλο σημείο, προσπερνιέται και αφήνεται να χαθεί το μάλλον ειρωνικό γεγονός ότι οι ίδιοι, αυτές οι εταιρείες που καταστρέφουν ανεξέλεγκτα τα δάση, οι ίδιοι ταυτόχρονα δημιουργούν «προγράμματα αναδάσωσης» (διορθωτικές παρεμβάσεις, λέγονται στην παράσταση). Έτσι, ουσιαστικά, δεν κατονομάζεται ο πραγματικός υπεύθυνος: η επιχείρηση Dukes & Sons και ό,τι αυτή εκπροσωπεί είναι το ίδιο υπεύθυνη με τον καθένα μας ξεχωριστά. Έτσι, η παράσταση συντάσσεται με τη μόνιμη σχεδόν σύγχυση του λεγόμενου οικολογικού κινήματος που, ενώ εντοπίζει το πρόβλημα, αδυνατεί να φτάσει στη ρίζα του.
Δεμένο σύνολο οι ηθοποιοί της παράστασης Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Ιερώνυμος Καλετσάνος, Ελεάνα Καυκαλά, Νέστωρ Κοψιδάς, Δημήτρης Πασσάς, Γιώργος Σύρμας, υποκρίνονται με την απαιτούμενη αποστασιοποίηση πολλαπλούς ρόλους, εναλλασσόμενοι σε γοργούς διαλόγους και αφήγηση, με ενδιαφέρουσες ερμηνείες (αποτελούν πολύ δυνατό σημείο της, αξίζει να αναφερθεί αυτό) που δεν επιτρέπουν στο κοινό να «απομακρυνθεί» από τη σκηνή.
Ο Κωνσταντίνος Ζαμάνης ανταποκρίθηκε με τον πλέον ιδανικό τρόπο στις σκηνικές και ενδυματολογικές προκλήσεις της παράστασης, δημιουργώντας ένα σκηνικό φυσικό περιβάλλον με αφαιρετική μεν αλλά στοχευμένη γραφή. Ο Βασίλης Τζαβάρας έντυσε με τη μουσική του και ο Σάκης Μπιρμπίλης φώτισε όμορφα, δημιουργώντας ατμόσφαιρες και ένα εντυπωσιακό φινάλε.. Την κίνηση δίδαξε η Βρισηίδα Σολωμού.
Η Σοφία Μαραθάκη και η ομάδα της δούλεψαν και κατάφεραν να μας εισαγάγουν στον κόσμο των δασών και να προβάλουν ένα θέμα που φαντάζει μάλλον μακρινό και που ωστόσο αποτελεί βασικό πυλώνα για την επιβίωση του ίδιου του ανθρώπινου γένους. Μια πιο οργανωμένη διαχείριση της οικονομίας του χρόνου της παράστασης θα απέδιδε ένα πιο σφιχτό αποτέλεσμα, ωστόσο και παρά τις επιμέρους διαφωνίες (άλλωστε αυτός είναι και ο στόχος μιας παράστασης-ντοκουμέντο, να εγείρει διαφωνίες και προβληματισμούς), άνοιξε έναν διάλογο για τη σχέση ανάγκης και ζωής του ανθρώπου με το φυσικό περιβάλλον και κατά πόσο (και κάτω από ποιες συνθήκες) η αποκατάσταση αυτής της σχέσης αποτελεί ουτοπία ή ρεαλιστική επιδίωξη.
Η παράσταση «Το Δάσος» της Σοφίας Μαραθάκη, παίχτηκε στην Πειραιώς 260 στις 11 και 12 Ιουλίου, στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου 2021.
Σύλληψη – Σκηνοθεσία: Σοφία Μαραθάκη
Θεατρική διασκευή: Ελενα Τριανταφυλλοπούλου
Θέατρο ντοκουμέντο: Ιωάννα Βαλσαμίδου
Σύνθεση κειμένου παράστασης: Σοφία Μαραθάκη, Έλενα Τριανταφυλλοπούλου, Ιωάννα Bαλσαμίδου
Σκηνικά – Κοστούμια: Κωνσταντίνος Ζαμάνης
Μουσική σύνθεση – Ηχητικά τοπία: Βασίλης Τζαβάρας
Κίνηση: Βρισηίδα Σολωμού
Σχεδιασμός φωτισμών: Σάκης Μπιρμπίλης
Βοηθός σκηνοθέτιδας: Γιώργος Λόξας
Hχητικός σχεδιασμός – Ηχοληψία: Γιάννης Παξεβάνης
Σχεδιασμός βίντεο: Ερατώ Τζαβάρα
Ειδικός σύμβουλος (Βιολόγος): Andrea Bonetti
Παίζουν: Τζωρτζίνα Δαλιάνη, Ιερώνυμος Καλετσάνος, Ελεάνα Καυκαλά, Νέστωρ Κοψιδάς, Σοφία Μαραθάκη, Δημήτρης Πασσάς, Γιώργος Σύρμας
Μουσικοί επί σκηνής: Βασίλης Τζαβάρας, Μιχάλης Καταχανάς
Εκτέλεση παραγωγής: POLYPLANITY Productions / Γιολάντα Μαρκοπούλου – Βίκυ Στρατάκη
Βοηθός παραγωγής: Νίκος Χαραλαμπίδης
