Νίκος Πλουμπίδης: Ένας αδικοχαμένος ήρωας – Το ντοκιμαντέρ «Ο Κόκκινος Δάσκαλος» του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου προβάλλεται σήμερα και αύριο (11 και 12 Ιανουαρίου) στην Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Βγαίνοντας συγκινημένος από τη προβολή του ντοκιμαντέρ «Ο Κόκκινος Δάσκαλος» του Στέλιου Χαραλαμπόπουλου, αναρωτήθηκα εξοργισμένος: «Έλεος, πιά, φτάνει, μέχρι και σήμερα η αριστερά κάνει τα ίδια λάθη και συνεχίζει να τρώει η ίδια τους αγωνιστές της!»
Και το χειρότερο, δεν λέει να βάλει μυαλό και να μάθει από τα λάθη της…
Δύο πολιτικές δίκες και εκτελέσεις έχουν αφήσει ανεξίτηλο ίχνος στην μετεμφυλιακή Ελλάδα. Η δίκη του Νίκου Μπελογιάννη και η δίκη του Νίκου Πλουμπίδη.
O Πλουμπίδης, όμως, έφυγε μόνος, συκοφαντημένος, ατιμασμένος. Το προσωπικό δράμα και το συλλογικό πεπρωμένο συνδιαμορφώνουν αυτόν τον προμηθεϊκό ήρωα που μοιάζει να πηγάζει από αρχαία τραγωδία.
Στον «Κόκκινο Δάσκαλο» ο πολύ καλός σκηνοθέτης Στέλιος Χαραλαμπόπουλος δημιουργεί μια ποιητική και άκρως συγκινητική ελεγεία για τον Πλουμπίδη.
Μια τραγική αλλά μεγαλειώδης φιγούρα του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος που αφιερώθηκε ψυχή τε και σώματι στις αρχές και τις αξίες του ΚΚΕ, θυσίασε την ίδια του τη ζωή, ενώ την ίδια στιγμή, ο τότε Γενικός Γραμματέας του κόμματος, ο Νίκος Ζαχαριάδης, σκόπιμα ή μη, τον χαρακτήριζε «χαφιέ».
Το ντοκιμαντέρ –μέσα από διάφορες αφηγήσεις- επικεντρώνεται κυρίως στην προσωπικότητα του Πλουμπίδη, στον ηθικό του κώδικα και στη στάση του απέναντι στις κατηγορίες που εκτοξεύθηκαν εναντίον του -και από την αντιδραστική δεξιά που κυβερνούσε, τότε, τη χώρα μας και από το ίδιο του το κόμμα. Παρουσιάζεται η ανθρώπινη πλευρά του, όπως την αφηγείται ο γιος του -που επί της ουσίας τον είδε λίγα, μόνο λεπτά στη δίκη του -ο ψυχίατρος Δημήτρης Πλουμπίδης, περιγράφοντας επίσης τις δυσκολίες της παιδικής του ηλικίας, έχοντας μεγαλώσει χωρίς τον πατέρα του.
Μέσα από τα πλάνα του έμπειρου ντοκιμαντερίστα, ξεδιπλώνεται το βασανισμένο πρόσωπο μιας χώρας από τα προπολεμικά χρόνια μέχρι τα πρώτα «πέτρινα χρόνια» μετά τον εμφύλιο πόλεμο που κυριαρχούσε ο χαφιεδισμός…
Σκηνοθεσία: Στέλιος Χαραλαμπόπουλος
Σενάριο: Στέλιος Χαραλαμπόπουλος
Φωτογραφία: Νίκος Βασιλόπουλος
Μοντάζ: Pietro Radin
Μουσική: Πλάτων Ανδριτσάκης
•Η μαρτυρική ζωή ενός αγωνιστή
Στις 31 Δεκεμβρίου 1902, γεννήθηκε στα Λαγκάδια Αρκαδίας, ο Νίκος Πλουμπίδης. Ο «κόκκινος δάσκαλος», καταγόταν από φτωχή αγροτική οικογένεια. Μεγάλωσε μέσα στην ένδεια. Αυτό όμως δεν τον εμπόδισε να σπουδάσει. Μετά από πολλές στερήσεις κατάφερε να πάρει το δίπλωμά του από το διδασκαλείο του Πύργου. Το 1924 διορίζεται δάσκαλος στο χωριό Μηλέα της Ελασσόνας. Άμεσα ξεκινάει η συνδικαλιστική του δράση μέσα από τις γραμμές της Δασκαλικής Ομοσπονδίας που αγωνίζεται για αύξηση των μισθών των δασκάλων.
Σύντομα «γνωρίζεται» με την Ασφάλεια όταν στις απεργιακές κινητοποιήσεις και διαδηλώσεις του 1929 συλλαμβάνεται και βασανίζεται. Ήδη από το 1926 είναι μέλος του ΚΚΕ. Το 1929, όταν συνελήφθη, οι γιατροί διαπίστωσαν πως έπασχε από φυματίωση και του έδωσαν έξι μήνες ζωή… και η απάντησή του: «Αφού πρόκειται να πεθάνω σε έξι μήνες, ας τους ζήσω όσο μπορώ πιο έντονα, πιο αγωνιστικά»!
Έζησε πολύ περισσότερο, όμως εξίσου έντονα και αγωνιστικά. Εκλέγεται μέλος στην Εκτελεστική Επιτροπή της Συνομοσπονδίας των Δημοσίων Υπαλλήλων. Το 1931 απολύθηκε από δάσκαλος επειδή αρνήθηκε να υπογράψει τη δήλωση νομιμοφροσύνης που ζητούσαν από τους δημόσιους υπαλλήλους για να τους διατηρήσουν στη θέση τους. Το 1933, εκλέγεται στη Γραμματεία της Ενωτικής ΓΣΕΕ.
Τον Αύγουστο του 1935 συμμετέχει στο 7ο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Στο 6ο Συνέδριο του ΚΚΕ εκλέχθηκε αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ και το 1938 μέλος του ΠΓ, ενώ ηγείται του Γραφείου Μακεδονίας – Θράκης του ΚΚΕ.
Στη διάρκεια της δικτατορίας του Μεταξά ο Πλουμπίδης πέρασε στην παρανομία. Ήταν γραμματέας αρχικά της παράνομης κομματικής επιτροπής του ΚΚΕ στη Θεσσαλία και στη συνέχεια στη Μακεδονία. Tον Απρίλιο-Μάιο του 1938 μετά από τις συλλήψεις πολλών ηγετικών στελεχών του ΚΚΕ έγινε μέλος του Πολιτικού Γραφείου του κόμματος και μαζί με τον Γιώργη Σιάντο ανέλαβαν την καθοδήγηση της λεγόμενης Παλιάς Κεντρικής Επιτροπής (ΠΚΕ).
Το Μάη του ’39 ο «Μπάρμπας» (όπως ήταν το ψευδώνυμο της παρανομίας) συλλαμβάνεται και βασανίζεται για άλλη μια φορά, ενώ εξορίζεται, παρά την επιβαρυμένη υγεία του. Δραπέτευσε, με εντολή του ΚΚΕ, και πήρε ενεργό μέρος στην Εθνική Αντίσταση. Ως μέλος του ΠΓ καθοδηγούσε την Κομματική Οργάνωση Αθήνας (ΚΟΑ) του ΚΚΕ και οργάνωσε την εξέγερση του αθηναϊκού λαού στις 5 Μάρτη 1943, με γενική πολιτική απεργία και παλλαϊκή διαδήλωση που ματαίωσε τα σχέδια των Γερμανών και των κουίσλινγκς να στείλουν Ελληνες εργάτες στα γερμανικά εργοστάσια.
Μετά την Απελευθέρωση, επανεξελέγη από την 11η Ολομέλεια (Απρίλιος 1945) στο νέο Πολιτικό Γραφείο. Δεν εξελέγη, όμως, στο ολιγομελές Πολιτικό Γραφείο μετά την 12η Ολομέλεια (Ιούνιος 1945) και μετά το 7ο Συνέδριο (Οκτώβριος 1945), που συνήλθαν υπό την ηγεσία του Νίκου Ζαχαριάδη.
Στον εμφύλιο δεν ανεβαίνει στο βουνό, αλλά παραμένει στην Αθήνα δουλεύοντας για την ανασυγκρότηση του κομματικού μηχανισμού, και από το 1949, μετά τη σύλληψη του Στέργιου Αργυριάδη, τίθεται επικεφαλής του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ στην Αθήνα.
•Η σύλληψη
Ο Νίκος Πλουμπίδης μετά την ήττα του ΔΣΕ παρέμεινε στην Αθήνα ως επικεφαλής του μεγαλύτερου παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ.
Το πλουσιότατο αυτό βιογραφικό σήμαινε ότι η σύλληψη του Ν. Πλουμπίδη αποτελούσε πολύ μεγάλο στόχο για το μετεμφυλιακό καθεστώς.
Το Νοέμβρη του 1952 η Αριστερά βρίσκεται στην παρανομία, η χώρα στον αστερισμό των εκλογών – στις εκλογές της 16ης Νοέμβρη ’52 επικράτησε, με το νέο πλειοψηφικό σύστημα, ο «Συναγερμός» του Αλ. Παπάγου, μετά τη σύντομη διακυβέρνηση Ν. Πλαστήρα, επί των κυβερνήσεων του οποίου η Ελλάδα εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ, στάλθηκε εκστρατευτικό σώμα στην Κορέα και εκτελέστηκε το ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ Νίκος Μπελογιάννης – ενώ πλέον οι Αμερικανοί έχουν την απόλυτη εξουσία στη χώρα.
Μέσα σε αυτό το ασφυκτικό για την Αριστερά πλαίσιο, στις 25 Νοέμβρη 1952 συλλαμβάνεται στο σπίτι του στον Κολωνό ο επικεφαλής του παράνομου κομματικού μηχανισμού στην Αθήνα – εμφανής στόχος της Ασφάλειας από τότε που προσπάθησε να σώσει τον Μπελογιάννη με την περίφημη επιστολή του και φυσικά καταζητούμενος – Νίκος Πλουμπίδης.
Αν και για κάθε παράνομο αγωνιστή η σύλληψη είναι πάντα αναμενόμενη ο αιφνιδιασμός του Νίκου Πλουμπίδη προήλθε από αλλού… Δύο μέρες μετά τη σύλληψή του, από το ραδιοφωνικό σταθμό της «Ελεύθερης Ελλάδας» ακούγεται το παρακάτω μήνυμα:
«Η ΚΕ του ΚΚΕ ανακοινώνει ότι ο Νίκος Πλουμπίδης, ή Μπάρμπας, είναι από 27ετίας πράκτορας της Ασφάλειας μέσα στις γραμμές του ΚΚΕ, συνεργάτης του Σιάντου. (…) Από τις μεγάλες προδοσίες του είναι ότι παρέδωσε στην Ασφάλεια και στον δήμιο τον λαϊκό ήρωα Νίκο Μπελογιάννη. Η αμερικάνικη κατασκοπεία και η μοναρχοφασιστική Ασφάλεια τώρα που κατάλαβαν ότι ο πράκτοράς τους ξεσκεπάζεται, σκηνοθέτησαν τη νέα σύλληψη του Πλουμπίδη για να τον καλύψουν»…
Η Ασφάλεια με τους μηχανισμούς της είχε κάνει καλά τη δουλειά της και πανηγυρίζει με την τροπή της υπόθεσης. Ομως δεν υπολόγισε τη «στόφα» του κομμουνιστή…
Σ’ όλη τη διάρκεια της δίκης και σε ένα τέτοιο διαμορφωμένο κλίμα ο Ν. Πλουμπίδης δίνει τη μάχη του ως στέλεχος του ΚΚΕ. Προσπαθεί από τη μια να υπερασπιστεί το Κόμμα του κι από την άλλη τον εαυτό του. Σε συντρόφους του γράφει: «Τιμή μου εγώ, πάνω απ’ όλα έχω την τιμή του Κόμματος (…) Εγώ, εκείνα που δίδασκα τα εφαρμόζω πρώτος εγώ. Ημουν πιστός στο Κόμμα τότε που με περιέβαλε με στοργή και με ανέβαζε στα ανώτερα αξιώματά του, είμαι πιστός και τώρα που – καλά ή κακά, δίκαια ή άδικα – με κατηγορεί και με στιγματίζει. Θα παραμείνω για πάντα πιστός και θα πεθάνω κομμουνιστής. Ο εχθρός δουλεύει και δουλεύει με πολλά μέσα για να διαλύσει το Κόμμα, να σπείρει σύγχυση στις μάζες και να στρέψει τα στελέχη του Κόμματος ενάντια στην ηγεσία. Κρατιέμαι με τα δόντια στη ζωή για να δώσω ακόμα δύο μάχες. Τη μάχη της δίκης και τη μάχη του εκτελεστικού αποσπάσματος. Θα προφθάσω; Θα μ’ αφήσουν;»…
Απαντώντας στους ασφαλίτικους ισχυρισμούς ότι συνελήφθη γιατί τον πρόδωσε το ΚΚΕ, τονίζει: «Γνωρίζω ποιος με πρόδωσε, αλλά δε χρειάζεται να το αποκαλύψω. Πάντως, δεν είναι το Κόμμα. Γιατί το Κόμμα δεν προδίδει ποτέ, ακόμη κι αυτούς τους προδότες του. Τους αφήνει στη λάσπη της ιστορίας περιφρονημένους»… «Σήμερα, κύριοι, δε δικάζετε άτομα. Δικάζετε το ΚΚΕ. Και επ’ αυτού δηλώνω, παρόλο ότι σήμερα όχι μόνο δεν έχω την τιμή να εκπροσωπώ το Κόμμα μου, αλλά έχω και πολεμική εναντίον μου, δηλώνω, ότι αναλαμβάνω πλήρως τις ευθύνες για την πολιτική του Κόμματός μου».
Στον πρόεδρο του δικαστηρίου όταν αυτός προσπαθούσε να τον φέρει σε αντιπαράθεση με το ΚΚΕ απάντησε: «Ματαιοπονείτε, αν πιστεύετε ότι θα με κάνετε να στραφώ ενάντια στο Κόμμα μου». Κι όταν τον ειρωνεύτηκε ο βασιλικός επίτροπος «Τι αγωνίζεσαι Πλουμπίδη; Χαφιέ σε λέει ο Ζαχαριάδης», εκείνος αποκρίθηκε: «Εχει εσφαλμένες πληροφορίες ο αρχηγός του Κόμματος»… Ο επίτροπος συνέχισε να προκαλεί: «Σε εξευτέλισαν Πλουμπίδη…» για να πάρει την απάντηση: «Τιμή μου είναι η τιμή του Κόμματός μου»!
Η απόφαση του δικαστηρίου ήταν η αναμενόμενη. Ο Πλουμπίδης και η υπόλοιπη ηγεσία του ΚΚΕ που δικαζόταν ερήμην (Ν. Ζαχαριάδης, Γ. Ιωαννίδης, Β. Μπαρτζιώτας, Μ. Πορφυρογένης, Π. Ρούσος, Λ. Στρίγγος, Δ. Βλαντάς κ.ά.), καταδικάζονται «δις εις θάνατον».
•Η εκτέλεση…
Νίκος Πλουμπίδης – Οι «χριστιανοί» της κυβέρνησης του Αλέξανδρου Παπάγου τον εκτέλεσαν παραμονή του Δεκαπενταύγουστου 1954, που τιμάται η Κοίμηση της Θεοτόκου.
Ο Παπάγος ήταν αξιωματικός του ιππικού του «όπλου των γαλαζοαίματων» της εποχής , αρχιστράτηγος του ελληνοιταλικού πολέμου 1940-1941,στη διάρκεια του οποίου δεν πήγε ούτε μια φορά στο μέτωπο αλλά παρέμεινε στο ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας όπου ήταν το Στρατηγείο των ελληνικών δυνάμεων.
Στις 5.25 το πρωί της 14ης Αυγούστου του 1954 ο «Μπάρμπας» εκτελείται στο Δαφνί παρουσία δημοσιογράφων. Λίγο πριν το «πυρ», λέει στον επικεφαλής του αποσπάσματος και τον ιερέα που βρισκόταν στον τόπο της εκτέλεσης:«Δεν έχω κανένα βάρος στη συνείδησή μου. Μόνο σας ξαναλέω: Υπήρξα τίμιος αγωνιστής, πάλεψα για το καλό του λαού και για το Κόμμα μου. Κι αφήνω στο γιο μου φεύγοντας ένα τίμιο όνομα».
•Ταινιοθήκη της Ελλάδος
Ιερά Οδός 48 και Μεγάλου Αλεξάνδρου, μετρό Κεραμεικός, τηλ. 210 3612046
