γράφει η Βασιλικά Σαριλάκη //
Ο Βασίλι Καντίνσκι (1866-1944) έκανε έναν διδακτικό άθλο στο Bauhaus θέτοντας ένα εκπαιδευτικό πρότυπο που ενέπνευσε και τα μεταγενέστερα πανεπιστήμια τέχνης. Στο Bauhaus υπάρχει μια ατμόσφαιρα συλλογικότητας, ανοιχτές σχέσεις δασκάλων- μαθητών, κατάργηση των διαχωρισμών και ιεράρχησης των τεχνών, άνοιγμα της σκέψης, πειραματισμός και διάθεση για καινοτομίες και πρωτοπορία. Πριν πάει στην Γερμανία και διδάξει στο Bauhaus είχε βοηθήσει πάρα πολύ στις αρχές της Σοβιετικής επανάστασης την εκεί εικαστική σκηνή. Εγκατέλειψε μια λαμπρή σταδιοδρομία νομικού – δίδασκε κιόλας Νομική- για την ζωγραφική σε σχετικά μεγάλη ηλικία.
Στο Bauhaus δίδασκε Στοιχεία Αφηρημένης Μορφής κι Αναλυτικό σχέδιο. Ήταν μία έρευνα στις δομικές σχέσεις των αντικειμένων τα οποία απλοποιούσε σταδιακά σε αφαιρετικά σχήματα. Το 1926 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Σημείο, Γραμμή, Επίπεδο» όπου ανέπτυξε τη θεωρία του για το σημείο και τη γραμμή, ως αυτόνομα εκφραστικά στοιχεία και τις αρμονίες που μπορούν να δημιουργήσουν. Εξάλλου γνώριζε καλά τι σημαίνει αρμονία καθώς ήταν εξαίρετος βιολιστής.
Ο Καντίνσκι δεν προχωράει στην αφαίρεση για καθαρά αισθητικούς λόγους. Στόχος του είναι η μύηση σε έναν πνευματικό κόσμο κι επηρεάζεται θεαματικά από τον θεοσοφισμό στις θεωρίες που διατυπώνει στα βιβλία του. Η χρωματική θεωρία του Καντίνσκι, είναι απότοκη του Goethe (1810) και του Steiner. Ο Steiner έλεγε πως «η τέχνη είναι η θυγατέρα του θεϊκού στοιχείου» κι ο Kandinsky από την πλευρά του, μετέφερε την θεοσοφική άποψη για την αρμονία των σφαιρών και των μορφών στην τέχνη. Η φόρμα, λέει, είναι δευτερεύουσα. Είναι ένα γυάλινο δοχείο που μέσα του καίει μια φλόγα. Οι οριζόντιες φόρμες είναι ψυχρές σε αντίθεση με τις κάθετες. Οι κινήσεις προς τα αριστερά είναι απελευθερωτικές και περιπετειώδεις, προς τα δεξιά καθησυχαστικές και συνηθισμένες. Το μπλε είναι ουράνιο χρώμα και εσωστρεφές, ντροπαλό, μαλακό, το κίτρινο γήινο, επεκτατικό, επιθετικό, σκληρό. Το πράσινο είναι αρμονικό γιατί συμβιβάζει το μπλε με το κίτρινο, ενώ το κόκκινο είναι δυνατό, κινητικό και ταραχώδες. Το κίτρινο είναι ξινό ενώ το μπλε έχει μια γεύση από φρέσκα σύκα. Η τρομπέτα έχει ήχο κίτρινο, το εκκλησιαστικό όργανο είναι μπλε.
Τα βιβλία του Βασίλι Καντίνσκικαι ιδιαίτερα το «Για το πνευματικό στην τέχνη» που εκδόθηκε το 1912 άφησε εποχή. Εκεί αναλύει τις βασικές πνευματικές αρχές της τέχνης και τις εφαρμόζει στην γλώσσα των μορφών. Οι αναφορές του υποδεικνύουν και τις κατευθύνσεις του. Από τον Maeterlinck ως τον ιμπρεσιονιστή συνθέτη Debussy, τον Moussorgsky και τον φίλο του Arnold Schoenberg που γράφει ατονική, αφηρημένη μουσική. Κι από ζωγράφους όπως οι προραφαηλίτες, ο μεταφυσικός Boecklin, ο Σεζάν ο μαγικός κολορίστας Ματίς κι ο επαναστάτης της φόρμας Πικάσο.
Στο επόμενο βιβλίο του «Σημείο, γραμμή επίπεδο» μελετά τις σχέσεις των μορφών και των χρωμάτων με τους ήχους και ειδικά με τους μουσικούς τόνους του Scriabin. Η θεοσοφία λέει πως υπάρχει μία ενιαία πηγή από την οποία ξεπηδάνε οι μορφές. Άρα οι μορφές είναι συγγενικές και έχουν αναλογίες μεταξύ τους. Έναν αντίστοιχο όρο με εκείνον των «αναλογιών» θέτει ο Scriabin όταν προσπαθεί να συνδυάσει τους ήχους με τα χρώματα. Τον ονομάζει «συναισθησία» και είναι η εναρμόνιση των αισθητηριακών μας οργάνων.
•O Βασίλι Καντίνσκι γράφει πως τo τρίγωνο εκπέμπει ένα πνευματικό άρωμα κι αν είναι μπλε δίνει ένα αίσθημα γαλήνης. Τα χρώματα λέει, ανάλογα με την έντασή τους μπορεί να θυμίζουν φλάουτο ή βιολοντσέλο, πιάνο ή κοντραμπάσο. «Δεν υπάρχει –καταλήγει – στην τέχνη καμία φόρμα απολύτως υλική. Όλες μεταφέρουν μια εσωτερική δόνηση στον άνθρωπο.» Κι εκεί ακριβώς εντοπίζεται ο Πλατωνισμός στον Kandinsky σύμφωνα με τον οποίο αντιμετωπίζει τον κόσμο ως ένα ρεζερβουάρ αρχετυπικών ιδεών και ιδιοτήτων που μπορούν να κινητοποιήσουν την ευαισθησία των καλλιτεχνών παράγοντας διάφορες αρμονικές δομές
