γράφει η ψυχολόγος Αναστασία Νικολάου //
Το μόνο βέβαιο μέσα στη ρευστότητα και το απρόβλεπτο της εποχής του κορονοϊού είναι ότι είναι αδύνατον να κατακτήσουμε την παραμικρή βεβαιότητα και σταθερότητα ως προς την εξέλιξη του φαινομένου αυτού. Παρ’ όλα αυτά καλούμαστε να επεξεργαστούμε καθημερινά ένα πλήθος πληροφοριών, οδηγιών, κανόνων και εικόνων αναφορικά με την εξέλιξη και διαχείριση της πανδημίας. Τον κύριο και αποφασιστικότερο ρόλο για την διαμόρφωση της αντίληψης μας διαδραματίζουν τα ΜΜΕ και ο τρόπος που διοχετεύουν την πληροφόρηση στο κοινό.
Ο ρόλος των δημοσιογράφων είναι το κυνήγι της είδησης και η αναμετάδοσή της. Είναι εύλογο λοιπόν να βομβαρδιζόμαστε με κάθε λογής ψήγμα γνώσης, επιστημονικής και μη ανάλυσης, όσο και άποψης γύρω από το φαινόμενο της Covid – 19. Πόσο σίγουροι είμαστε όμως για την ποιότητα, την εγκυρότητα και την ακρίβεια της πληροφορίας, της οποίας γινόμαστε αποδέκτες; Πόσο ικανοί είμαστε να επεξεργαστούμε και να αντιληφθούμε μέσα στον καταιγισμό των ερεθισμάτων που δεχόμαστε καθημερινά, την ουσία και την ορθότητα των ειδήσεων που ακούμε; Πόσα από αυτά που βλέπουμε και συζητάμε είναι fake news; Πόσα διαφεύγουν από την αντίληψή μας κι ωστόσο συμβαίνουν κυριολεκτικά μπροστά στα μάτια μας και κάτω από τη μύτη μας;
•Οι ψευδαισθήσεις της πανδημίας αφορούν στο ότι έχουμε για μια περίοδο ρίξει όλη μας την προσοχή σε ένα γεγονός, το οποίο- ναι βεβαίως είναι συγκλονιστικό, αφήνουμε όμως να διαφύγουν ένα πλήθος σημαντικών γεγονότων που αφορούν στη ζωή μας και που συνεχίζουν να λαμβάνουν χώρα εντελώς παράλληλα, σχεδόν παρασκηνιακά
Είναι σαν ένας προβολέας να φωτίζει ένα σημείο σε μια σκηνή και η προσοχή μας όλη να στρέφεται εκεί. Στην σκηνή όμως υπάρχει παράλληλη δράση. Αυτή δεν σταματά ποτέ. Μόνο που αυτή δεν γίνεται αντιληπτή. Έτσι, λοιπόν, όταν μιλάμε για τα μέτρα προστασίας ενάντια στην εξάπλωση του κορονοϊού ή την καταγραφή των κρουσμάτων και των θυμάτων και φωτίζουμε επίμονα αυτή τη διάσταση του φαινομένου, αφήνουμε υποφωτισμένα όλα τα υπόλοιπα μέτρα που λαμβάνονται για να αντιμετωπιστεί η πολυεπίπεδη κρίση που προκαλεί η πανδημία.
Είναι σαν αποφεύγοντας τη διάδοση του ιού να παύει να μας απασχολεί η εξάντληση του ανθρώπινου δυναμικού που εργάζεται στα νοσοκομεία, η εξάντληση των δικών μας οικονομικών πόρων, η υιοθέτηση αυταρχικών μέτρων αστυνόμευσης και η άρση δικαιωμάτων μας για ελεύθερη μετακίνηση και η απόλυτη καταγραφή των κινήσεών μας. Φωτίζοντας την ανάγκη για ασφάλεια βάζουμε στο σκοτάδι την ανάγκη για ελευθερία. Η ψευδαίσθηση εδώ είναι η βεβαιότητά μας ότι θα έρθει ο καιρός να ανακτήσουμε τα κεκτημένα μας, που στα βάθη των χρόνων μόνο κεκτημένα δεν ήταν. Χρειάστηκε πολύ νερό να κυλήσει στο μύλο της ελευθερίας, ώστε αυτή να γίνει ένα σύγχρονο αγαθό.
•Έτσι όταν στεκόμαστε κολλημένοι στους δέκτες μας έτοιμοι να καταβροχθίσουμε ως φαστ φουντ την επιστημονική γνώση για την εξέλιξη της πανδημίας, έχουμε την ψευδαίσθηση ότι μαθαίνουμε και κατανοούμε το φαινόμενο. Την ίδια στιγμή που ακούμε τον επιστήμονα λοιμωξιολόγο να παραθέτει νέα στοιχεία, η παράλληλη δράση είναι ένας αιρετός του κράτους ή ένας υπάλληλός του, που θα μας κουνήσει το δάχτυλο για την ηθική, κοινωνική ακόμα και πατριωτική μας στάση.
Ενόσω είμαστε συγκεντρωμένοι στο να αφομοιώσουμε όλα τα συγκλονιστικά, τραγικά και πολύπλοκα δεδομένα των επιπτώσεων του κορονοϊού στη ζωή μας, παράλληλα και μπροστά στα μάτια μας εκτυλίσσεται η διαμόρφωση των ίδιων των συνθηκών της ζωής μας σε όλες τους τις διαστάσεις.
Τα ΜΜΕ θα επιλέξουν πολύ συχνά να κρατήσουν και να αναδείξουν την εντυπωσιακότερη είδηση έναντι της πιο ψύχραιμης. Θα επιλέξουν να ακουστεί ο λόγος εκείνου που φαίνεται να είναι απόλυτα πεπεισμένος για την ορθότητα των λεγόμενων του, παρά εκείνου που δεν παρουσιάζεται να κρατά την απόλυτη αλήθεια. Είναι εύκολο να κατανοήσει κανείς την αγαστή σχέση λοιπόν των μέσων με τους πολιτικούς, οι οποίοι είναι πάντα πρόθυμοι να προσποιηθούν πως έχουν τις λύσεις για όλα τα προβλήματα.
•Είναι ψευδαίσθηση λοιπόν ότι παρακολουθούμε τις ιατρικές εξελίξεις και την πρόοδο της επιστήμης για το ζήτημα της Covid -19. Στην πραγματικότητα στην προσπάθειά μας να κατανοήσουμε αυτό, περνά μπροστά από τις οθόνες μας η πολιτική αντιμετώπιση της πανδημίας, για την οποία ως πολίτες δεν παίρνουμε καμιά θέση ούτε μας ζητείται η γνώμη μας. Αντίθετα αναλωνόμαστε σε συζητήσεις ψευδοεπιστημονικού χαρακτήρα που σε κάθε περίπτωση είναι πέρα των δυνατοτήτων των περισσοτέρων από μας
Tο περίφημο πείραμα του “αόρατου γορίλα” που διεξήχθη από τους Christopher Charbis και Daniel Simons στο πλαίσιο ενός μαθήματος ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Harvard είναι μια πολύ γλαφυρή αποτύπωση του πώς μας ξεγελά η προσοχή μας και η αδυναμία μας να μπορούμε να εστιάζουμε σε πολλά πράγματα ταυτόχρονα και συχνά να μην καταφέρνουμε να δούμε τη γενική εικόνα. Σαν να βλέπουμε το δέντρο και να χάνουμε το δάσος. Στο πείραμα αυτό οι συμμετέχοντες καλούνταν να δουν ένα σύντομο βίντεο με δύο διαφορετικές ομάδες ανθρώπων, που άλλαζαν μεταξύ τους πάσες με μπάλες. Οι συμμετέχοντες του πειράματος καλούνταν να μετρήσουν τον αριθμό των πασών μεταξύ των μελών της μιας από τις δυο ομάδες. Κατά τη διάρκεια του βίντεο μια κοπέλα ντυμένη με κοστούμι γορίλα περνούσε και στεκόταν για λίγα δευτερόλεπτα μπροστά στην κάμερα, χτυπούσε με τα χέρια το στήθος της και αποχωρούσε. Από τους συμμετέχοντες στο πείραμα και από, όσους το βλέπουν στο εξής, μόνο το 50% καταφέρνει να προσέξει τον γορίλα του βίντεο.
•Το απλό όσο και παράδοξο αυτό πείραμα ας μας δώσει μια αφορμή να αναλογιστούμε το πόσο εμπιστευόμαστε την προσοχή μας, την κρίση μας, αλλά και το πόσο είμαστε σε θέση κάθε φορά να αντιληφθούμε αυτό που συμβαίνει στην καθημερινή μας ζωή. Ας έχουμε το νου μας λοιπόν στους αόρατους γορίλες
δείτε το πείραμα του Αόρατου Γορίλα εδώ:
