Συνέντευξη: Γιάννης Παναγόπουλος
Εικόνες: Marios Vergoulis, Nicolas Chryssos
Δεν είναι επικοινωνιακή γκαζιά. Το άλμπουμ του τρομπετίστα Στέλιου Χατζηκαλέα Dignity είναι υπέροχο. Απλά πράγματα. Όμορφα πράγματα. Αυτός ο μουσικός συστήθηκε στη μουσική μέσα από όλες τις πιθανές και απίθανες πόζες που θα μπορούσε να πάρει, από ακροατής σε DJ, από μουσικός ως καθηγητής μουσικής στην Παλαιστίνη. Το Dignity είναι ένας δίσκος που ανήκει στη τζαζ και ακούγοντάς τον νιώθεις το ταλέντο των μουσικών που συμμετέχουν να ταξιδεύει ελεύθερο. Ψαξ’ το, άκουσέ το.
Dignity. Ποια σημασία έχει η λέξη στο άλμπουμ σου;
Dignity προφανώς σημαίνει αξιοπρέπεια. Σε όλα τα επίπεδα. Πρώτα απ’ όλα στον τρόπο με τον οποίο οι
εμπειρίες μου από τη ζωή στα κατεχόμενα Παλαιστινιακά εδάφη αποτυπώθηκαν σε μελωδία, αρμονία και ρυθμό, έπειτα στο χαρτί κι αργότερα με την ειλικρίνεια που η συγκεκριμένη μουσική πέρασε από το χαρτί στα αυτιά σας. Τον τρόπο με τον οποίο ηχογραφήθηκε δηλαδή και όλη την τεχνική επεξεργασία που υπέστη μέχρι εσείς να το ακούτε. Από κει και πέρα σημαίνει την υπεράσπιση του δικαιώματος στην ύπαρξη, την αντίσταση, τη συλλογικότητα, τον διαρκή αγώνα των καταπιεσμένων για ένα καλύτερο σήμερα, με αξιοπρέπεια!
Πώς βρέθηκες στην Παλαιστίνη;
Είχα φύγει από την Ελλάδα το 2015, μετά από εκείνο το τρελό καλοκαίρι του δημοψηφίσματος, κι εγκαταστάθηκα στο Βέλγιο με σκοπό να κάνω ένα μεταπτυχιακό. Μετά από αυτό η οικονομική μου κατάσταση ήταν τραγική κι έψαχνα σε όλα τα μέρη του κόσμου να δουλέψω μ’ έναν μόνιμο μισθό ώστε να ρεφάρω τη χασούρα της επιλογής μου. Κάποια στιγμή είδα μια αγγελία του Edward Said National Conservatory of Music στην Παλαιστίνη, όπου ζητούσανε καθηγητή τρομπέτας. Κατευθείαν έκανα αίτηση, συνέντευξη κι έφυγα. Ανέκαθεν ήθελα να πάω για πολιτικούς λόγους, οπότε έκατσε τέλεια.
•Η μουσική ήταν είναι και θα είναι μία παγκόσμια γλώσσα και, αν θέλεις τη γνώμη μου, ποιείται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη μη γνωρίζοντας έθνη, πατρίδες, χρώμα, φύλο
Η μουσική είναι η μοναδική από τις τέχνες που έχουν γλιτώσει από την επέλαση της παγκοσμιοποίησης;
Αλήθεια; Δε συμφωνώ! Αν γλίτωσε τότε πώς ένας Αμερικανός τρομπετίστας και συνθέτης από Ιρακινούς γονείς συνεργάζεται με Γάλλους, Άραβες και λοιπούς μουσικούς; Πώς αυτός συνδυάζει το αραβικό μακάμ και τον σύγχρονο τζαζ αυτοσχεδιασμό κρατώντας την ευρωπαϊκή αισθητική στη δισκογραφία του; Και αναφέρομαι στην περίπτωση του αγαπητού μου συναδέλφου Amir El Saffar. Ακόμα και η μουσική βιομηχανία που στηρίζει όλο αυτό το οικοδόμημα είναι πέρα για πέρα παγκοσμιοποιημένη. Χαρακτηριστικά είναι τα παραδείγματα της ECM και ACT (από πλευράς δισκογραφικών) που ολοένα και περισσότερο προσεγγίζουν τη λεγόμενη αισθητική της world music και αναγκάζονται ακόμα και αυτές πλέον να διαθέτουν τη μουσική τους σε ψηφιακές πλατφόρμες streaming. – Να σου θυμίσω πως ο παραγωγός και ιδιοκτήτης της ECM, Manfred Eicher, σε συνεντεύξεις του πριν 4-5 χρόνια ήταν κάθετα αντίθετος με τη λογική του streaming, αλλά ακόμα και του tracking (να χωρίζεις τον δίσκο σου δηλαδή σε tracks..), ενώ πλέον όλοι οι δίσκοι της ECM κυκλοφορούν σε tracks και σε stream. Η μουσική ήταν είναι και θα είναι μία παγκόσμια γλώσσα και, αν θέλεις τη γνώμη μου, ποιείται σε όλα τα μήκη και τα πλάτη μη γνωρίζοντας έθνη, πατρίδες, χρώμα ή φύλο.
Το πράγμα έχει ξεφύγει. Σοβαρά το λέω. Το νέο σου άλμπουμ τα σπάει. Και δεν είναι μόνο αυτό. Τελευταία ακούω ετερόκλητες δουλειές Ελλήνων καλλιτεχνών και σκέφτομαι πως κοινό μπορεί να μην υπάρχει, αλλά έχουμε γαμάτους μουσικούς. Κάνω λάθος;
Σ’ ευχαριστώ πολύ πολύ για τα καλά σου λόγια. Είναι πραγματικά πολύ ενθαρρυντικά. Και το λέω αυτό διότι χρειαζόμαστε όντως μία επιβεβαίωση πως βαδίζουμε σε καλό δρόμο. Ένας λόγος παραπάνω από τη στιγμή που, όπως, σωστά, αναφέρεις, κοινό δεν υπάρχει, υπάρχουν έστω κάποιοι λίγοι εντός ελληνικών συνόρων που εκτιμούν ή έστω δίνουν λίγη σημασία στις δουλείες μας. Θεωρώ πως βιώνουμε την καλύτερη εποχής της σύγχρονης τζαζ δημιουργίας στην Ελλάδα για δύο λόγους: Πρώτον το να ταξιδέψεις πλέον σε Αμερική κι Ευρώπη είναι πολύ εύκολο, είτε για να σπουδάσεις είτε απλώς για να ζήσεις σ’ ένα περιβάλλον όπου η μουσική είναι πολύ πιο ζωντανό κομμάτι της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας, οι ακαδημίες είναι ανοιχτές, οικονομικά βιώσιμες και τόσο διαπολιτισμικές ώστε το κίνητρο για μελέτη και δημιουργία είναι τεράστιο. Οι εργασιακές δυνατότητες επίσης ως μουσικός εκτελεστής ή συνθέτης της τζαζ είναι κατ’ αρχάς υπάρχουσες και δυνατές (τις περισσότερες φορές αλλά όχι πάντα. Το δεύτερο έχει να κάνει με την ολοένα και αυξανόμενη τηλεργασία κι επικοινωνία με το εκτός συνόρων παραγωγικό και προωθητικό κομμάτι της σύγχρονης τζαζ δημιουργίας φέρνει δημιουργούς, παραγωγούς και promoters ακόμα πιο κοντά, δημιουργώντας έτσι ευκαιρίες για την εγχώρια τζαζ μουσική παραγωγή ν’ ακουστεί προς τα έξω. Τέλος, έχω την εντύπωση πως οι μουσικοί που ειδικεύονται στην τζαζ είναι πιο ολοκληρωμένοι ως μουσικές οντότητες από τους αντίστοιχους της κλασικής διότι έχουν αναπτύξει, εκτός των άλλων, τη δεξιότητα του αυτοσχεδιασμού αλλά και καλύτερη γνώση των αρμονικών δομών της μουσικής. Δηλαδή ένας τρομπετίστας, για παράδειγμα, μπορεί να παίξει πλέον ό,τι κι ένας «κλασικός» ενώ ταυτόχρονα ξέρει και ν’ αυτοσχεδιάζει. Γι’ αυτό και βλέπεις σιγά σιγά ακόμα και «έντεχνα», ροκ ή ακόμα και λαϊκά ή ρεμπέτικα σχήματα να απαρτίζονται από μουσικούς της τζαζ. Κοινώς, τα κάνουμε όλα και συμφέρουμε!!
Πώς έγιναν οι ηχογραφήσεις του νέου Dignity;
Το Dignity ηχογραφήθηκε ζωντανά στο στούντιο Sierra στην Αθήνα. Την ηχογράφηση ανέλαβε ο φανταστικός Γιώργος Καρυώτης. Οι μίξεις έγιναν στη Γαλλία, στο La Buissonne Studios από τον Gerard de Haro και Nicolas Ballaird και το mastering έκανε ο καταπληκτικός Γιάννης Μαυρίδης στο Cue Productions στη Θεσσαλονίκη.
Κάποτε μου είχες πει πως η πρώτη τρομπέτα ήταν δώρο της γιαγιάς σου. Πώς την ευχαρίστησες γι’ αυτό;
Παίζοντάς της το «Τραμ το Τελευταίο» τον πρώτο μήνα που ξεκίνησα μαθήματα… Είχε γερά νεύρα….
Στο άλμπουμ διασκέβασες Ξύλινα Σπαθιά. Γιατί;
Το συγκεκριμένο κομμάτι, τη «Σιωπή» του Παύλου Παυλίδη, το άκουγα από πάρα πολύ μικρός και μου άρε(ζ)σε πολύ! Το παίζαμε με φίλους σε παραλίες, βουνά, πάρτι, πιώματα κτλ.. Άσε που και η θεματολογία του θάλασσες, πλοία, μάγισσες, ναυάγια είναι κάτι που λατρεύω.. Η θάλασσα είναι η μεγαλύτερή μου απόλαυση μετά, ίσως…,από τη μουσική. Παρ’ όλ’ αυτά, ήθελα να μπορέσει να το απολαύσει και κάποιος/α που δε μιλάει ελληνικά. Έτσι, πήρα τηλέφωνο τον Christian Ronig και του είπα την ιδέα να μεταφράσει τους στίχους. Στην αρχή δεν του πολυάρεσε, όμως ήρθε σπίτι μου, του έφτιαξα ένα ψητό φαγκρί και χταποδάκι κρασάτο, ήπιαμε κάτι τσίπουρα και την επόμενη μέρα μου έφερε το στιχάκι. Τώρα που το σκέφτομαι λέω πως είναι εύκολοι αυτοί οι Γερμανοί… Δούλεψα λίγο την αρμονία του κομματιού, πήρα τηλέφωνο και την αγαπημένη Νεφέλη Φασούλη, ήρθε στο στούντιο και βγήκε με ένα take. Μετά το έστειλα στον Παύλο, του άρεσε, μου έδωσε την άδεια να το κυκλοφορήσω και voila!
Κυκλοφορείς άλμπουμ. Αυτό πάει μόνο του; Συναυλίες έχεις κλείσει;
Πάει μόνο του, από το ανεξάρτητο label που ίδρυσα το 2018 (Liberta Music). Άρα το πάω, και αυτό, εγώ! Κάναμε την παρουσίαση του δίσκου στις 20/11 στον Πολυχώρο Τέχνης “Ισόγειο” στην Κηφισιά και ελπίζουμε να μας καλέσουν και σε κάνα φεστιβάλ τζαζ το καλοκαίρι. Γενικά ενημερώνεστε από το site μου και τη σελίδα στο fb γι’ αυτά. Ειδικά τώρα, σε αυτές τις κορωνοεποχές που όλα αλλάζουν ραγδαίως.
Τι ήταν το λοκντάουν για την τέχνη;
Σίγουρα οικονομική καταστροφή, ειδικά με τη συγκεκριμένη ηγεσία του ΥΠΠΟ. Από την άλλη, όμως, εγώ προσωπικά το βίωσα τέλεια! Μελέτησα πολύ, συνέχισα τα μαθήματά μου online, έγραψα νέα μουσική, γενικά πέρασα καταπληκτικά.
Σε μια παλιότερη συνέντευξή μας είχες πει πως το πιο τζαζ σημείο της Αθήνας είναι ο Κεραμεικός;
Όχι βέβαια! Δεν υπάρχει πλέον κανένα τέτοιο σημείο στην Αθήνα.
Ακούστε – αγοράστε το Dignity εδώ:
