Του Παύλου Θ. Κάγιου
Συμπληρώνονται 100 – μόνο! – χρόνια από τη μικρασιατική καταστροφή του 1922 και η εν λόγω ταινία αποτελεί μια καλή αφορμή να θυμηθούμε τι χάσαμε και – ΤΟ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΕΡΟ – να μην ξανακάνουμε στο μέλλον ως έθνος τα ίδια λάθη…
Είναι γεγονός πως με τους εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες που ήρθαν στην Ελλάδα μετά το κάψιμο της Σμύρνης και την καταστροφή της Μικράς Ασίας, η Ελλάδα άρχισε να αστικοποιείται σοβαρά και να «εκπολιτίζεται» – όσο βαριά κι αν είναι αυτή η λέξη, κρύβει σε μεγάλο μέρος αλήθεια. Και η ταινία «Σμύρνη μου Αγαπημένη» – από το ομώνυμο θεατρικό έργο της Μιμής Ντενίση – που μεταφέρεται εδώ στη μεγάλη οθόνη, καταφέρνει να είναι μια εντυπωσιακή παραγωγή που δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από υψηλών προδιαγραφών ξένων ταινιών εποχής με τεράστιους προϋπολογισμούς.
Καταφέρνει, επίσης, να κρατήσει ισορροπία μεταξύ όλων των πολιτικών τοποθετήσεων επί τους θέματος μένοντας στα γεγονότα λέγοντας την αλήθεια και, συγχρόνως, τιμάει τον πολιτισμό της Ιωνίας χωρίς εθνικιστικές κορώνες.
Τραγωδίες σαν αυτή της Σμύρνης, του Πόντου, της Μικράς Ασίας, παντελώς ξεχασμένες, αγνοημένες από το σημερινό διεθνές κοινό, συμβαίνουν ξανά και ξανά. Το βλέπουμε αυτό στο Αιγαίο και στη Μεσόγειο όπου καθημερινά χάνονται χιλιάδες άνθρωποι που, κυνηγημένοι από τις πατρίδες τους, προσπαθούν να φτάσουν και να σωθούν στη «πολιτισμένη» Ευρώπη που τους φαίνεται παράδεισος – και είναι σε σχέση με αυτά που γίνονται στις πατρίδες του. Και, βέβαια, πάντα τα αίτια ήταν και είναι οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων. Και το αποτέλεσμα ήταν και παραμένει το ίδιο: μετά από λίγα χρόνια αυτές τις καταστροφές να τις τυλίγει το σκοτάδι και να ξεχνιούνται μιας και δε συμφέρει τους εκάστοτε ισχυρούς.
Το στόρι της ταινίας ξεκινά στις μέρες μας όπου η Φιλιώ Μπαλτατζή, μία ηλικιωμένη Ελληνοαμερικανίδα, σπεύδει στη Μυτιλήνη με την εγγονή της, για να συμπαρασταθεί στους Σύριους πρόσφυγες. Κανείς δεν ξέρει την καταγωγή της, κανείς δεν ξέρει ότι η Σμυρνιά γιαγιά της βρέθηκε κάποτε στο ίδιο νησί, κατατρεγμένη και προσφυγοπούλα, μετά το κάψιμο της Σμύρνης που οι Έλληνες τής είχαν προσδώσει τον κοσμοπολίτικο αέρα της με την προ αιώνων εγκατάστασή τους σε αυτή.
Το τεφτεράκι με τις συνταγές της συνονόματης γιαγιάς που ανάμεσά τους έγραφε τα γεγονότα της εποχής, ξετυλίγει την πολυτάραχη ιστορία της κοσμοπολίτικης οικογένειας Μπαλτατζή, όπως διαμορφώνεται από τις τραγικές διεθνείς εξελίξεις που καθόρισαν τη μοίρα ολόκληρων λαών. Διαφορετικές γενιές γυναικών της ίδιας οικογένειας ενώνονται στον χώρο και τον χρόνο, μέσα από τα νήματα της ιστορίας. Παρόν και παρελθόν γίνονται ένα.
Το σενάριο είναι δουλεμένο από την ίδια τη Μιμή Ντενίση και από τον πολύ καλό συγγραφέα Μάρτιν Σέρμαν του συγκλονιστικού «Bent», που στην Ελλάδα το είχαμε πρωτοδεί στο θέατρο με τους Πέτρο Φυσούν – Γιάννη Φέρτη ακολούθησαν άλλες τρεις παρουσιάσεις! – του «Callas Forever» και της «Ρόουζ» που είχαμε δει το 1999 με τη Δέσποινα Μπεμπεδέλη. Λείπει, όμως, η ανάπτυξη ανδρικών χαρακτήρων με εκτόπισμα γιατί εκτός από τον σύζυγο της ηρωίδας, που τον ερμηνεύει πολύ καλά ο Λεωνίδας Κακούρης και του πατέρα της, που τον υποδύεται γραφικά και σπαρακτικά ο Γιάννης Βογιατζής, όλοι οι άλλοι είναι διεκπεραιωτικοί.
Να πούμε ένα μεγάλο μπράβο και στη Μιμή Ντενίση που το έργο της μας δίνει την ευκαιρία να ξαναθυμηθούμε ένδοξες και μαύρες στιγμές της ιστορίας μας. Συν το γεγονός πως οι καλές διεθνείς γνωριμίες της και οι επαφές της κατάφεραν να προσδώσουν στην ταινία και μια ατμόσφαιρα υπερπαραγωγής. Η ίδια είναι πολύ καλή και με το πρέπον στυλ ως κοσμική Σμυρνιά που ταυτόχρονα διαθέτει και μυαλό, αλλά όταν αρχίζουν οι σκηνές της λεηλασίας και του καψίματος της Σμύρνης, δεν πείθει. Μόνο που μέσα στον πανικό από τις εντυπωσιακά σκηνοθετημένες σκηνές της καταστροφής της Σμύρνης, δεν δίνεις ιδιαίτερη προσοχή. Όλοι οι γυναικείοι ρόλοι ερμηνεύονται πολύ σωστά.
Και πάμε τώρα στη σκηνοθεσία που είναι εν ολίγοις το Α και το Ω στις ταινίες. Κι εδώ ο Γρηγόρης Καραντινάκης τα πάει πολύ καλά, καθώς καταφέρνει να δώσει στο μεγαλεπήβολο αυτό κινηματογραφικό εγχείρημα και πνοή και θεαματική διάσταση. Καταφέρνει να μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη με πειστικότητα την ατμόσφαιρα της εποχής μέσα από καλαίσθητα σκηνικά και κοστούμια και τη χρήση σύγχρονων ψηφιακών εφέ. Να πούμε ότι τα γυρίσματα της ταινίας πραγματοποιήθηκαν σε: Λέσβο, Χίο, Αθήνα, Πειραιά και στο Φάληρο όπου στήθηκε πειστικά ένα μέρος του λιμανιού της Σμύρνης.
Σκηνοθεσία: Γρηγόρης Καραντινάκης
Παίζουν: Μιμή Ντενίση, Λεωνίδας Κακούρης, Burak Hakki, Κρατερός Κατσούλης, Ταμίλα Κουλίεβα, Κατερίνα Γερονικολού, Ντίνα Μιχαηλίδου, Αναστασία Παντούση, Ozdemir Ciftcioglu, Νέδη Αντωνιάδη, Γιάννης Εγγλέζος, Έφη Γούση, Nathan Thomas, Χρήστος Στέργιογλου, Θοδωρής Κατσαφάδος, Daniel Crossley, Dunkan Skinner, Δάφνη Αλεξάντερ, Μιχάλης Μητρούσης, Nαταλία Δραγούμη, Μανώλης Γεραπετρίτης, Ανδρέας Νάτσιος, Ian Roberson, Joanna Kalafatis και ο Γιάννης Βογιατζής
