Γιάννης Παναγόπουλος
Ο Σπύρος Γραμμένος μοιάζει να βγαίνει ατσαλάκωτος από κάθε στραβή που του έκατσε χωρίς να χάνει το χιούμορ και τις καλοφιλεταρισμένες δόσεις αυτοσαρκασμού του. Καλό για εκείνον. Καλό και για την εποχή που απ’ ό,τι φαίνεται βρήκε τον τροβαδούρο που της έλειπε. Το άλμπουμ του “Δισκός Σας” είναι μία συλλογή τραγουδιών που συνοδεύει το βιβλίο του Σπύρου με τίτλο “Οι ιστορίες του Χόρχε” (εκδόσεις ΚΨΜ) και έγινε πραγματικότητα χάρις στην αγάπη και τη συνδρομή των φίλων του μέσω της διαδικασίας του crowdfunding.
Όλα όμορφα;
Όλα όμορφα. Σε αυτή τη μαυρίλα που ζούμε τα βλέπω, προσπαθώ να τα βλέπω, καλά τα πράγματα. Όσο εγώ και οι δικοί μου άνθρωποι έχουμε υγεία, προσπαθώ να τα βλέπω τα πράγματα θετικά.
Ποιοι είναι οι δικοί σου άνθρωποι;
Η οικογένειά μου. Δηλαδή η σύντροφός μου, ο αδελφός μου, η μάνα μου, οι φίλοι μου. Έχω καλούς φίλους.
Τι έμαθες από τους φίλους σου;
Πως έχει σημασία να συζητάμε ακόμα και όταν διαφωνούμε. Μου αρέσει η αρμονία στις σχέσεις. Δεν μπορώ φασαρίες, εκρήξεις, τσαμπουκάδες, δεν τα μπορώ καθόλου αυτά.
Σταυροί, Ελληνικές σημαίες, άνθρωποι φανατικοί που θέλουν να μην αλλοιωθεί το DNA τους, άνθρωποι προβληματισμένοι. Τις προάλλες έγινε συλλαλητήριο κατά του υποχρεωτικού εμβολιασμού. Το παρακολούθησες;
Έτυχε να περάσει από μπροστά μου.
Και;
Αφήνω έξω το ποσοστό των ανθρώπων που είναι φανατισμένοι. Δεν συζητώ γι’ αυτούς, ούτε είμαι κοινωνιολόγος να τους ερμηνεύσω. Γι’ αυτούς που μπορώ να μιλήσω είναι οι όντως προβληματισμένοι άνθρωποι. Όταν έχεις έναν κόσμο που αντιδρά και, επαναλαμβάνω, δε μιλώ για τις ακραίες φωνές, μιλώ για καθημερινούς ανθρώπους γνωστούς ή φίλους που λένε “φοβάμαι να κάνω το εμβόλιο” δε βάζεις μπροστά τους μπάτσους. Δε λύνεται αυτό το ιατρικό θέμα έτσι. Κανονικά η κάθε κυβέρνηση θα έπρεπε να πείσει αυτούς τους ανθρώπους για την αναγκαιότητα του εμβολιασμού, να τους κάνει να αισθανθούν ασφαλείς. Αυτό, όμως, που συμβαίνει είναι να απειλούνται για να κάνουν κάτι το οποίο φοβούνται. Δεν πάει έτσι το πράγμα. Η απειλή είναι λάθος. Έχω φίλους που λένε “φοβάμαι να κάνω το εμβόλιο”, το συζητάμε. Μόνο αυτό μπορώ να κάνω. Κοίτα, έχω κάνει τα εμβόλιά μου και πριν τα κάνω περίμενα πώς και πώς να έρθει η στιγμή που θα τα έκανα.
Θεωρείς ότι αυτή η αυταρχικότητα που προβάλλει η κυβέρνηση είναι συνειδητή επιλογή της;
Πιστεύω πως είναι στον χαρακτήρα της.
Το έχουμε δει και αλλού αυτό;
Πλάκα κάνεις; Στα πάντα το έχουμε δει. Εγώ νομίζω πως όταν αποφάσισαν την απαγόρευση κυκλοφορίας από τις 9 το βράδυ ως τις 6 πρωί πολλά μέλη της κυβέρνησης χάρηκαν, ευχαριστήθηκαν, γούσταραν, ίσως είπαν και: “Γαμώτο έχουμε τον κορονοϊό, κρίμα, θα μπορούσαμε να το επιβάλαμε έτσι, χωρίς λόγο.”
Να σου πω, έχω την αίσθηση πως ο Ντίλαν σε κάθε κομμάτι του πετάει και ένα σολ ματζόρε. Εσύ έχεις το δικό σου ακόρντο που το αναζητάς όταν μια μελωδία δε βγαίνει;
Έχω το μι μινόρε που είναι σχετικό με το σολ ματζόρε. Νομίζω πως όταν παίζω μόνος με την κιθάρα μου πάντα έχω ένα μι μινόρε να με στηρίξει. Όταν παίζω με μπάντα το πράγμα αλλάζει γιατί και οι τονικότητες αλλάζουν.
Οι εκδόσεις ΚΨΜ, που πιστεύω ότι είναι ό,τι πιο ενδιαφέρον έχει προκύψει στον εκδοτικό χώρο τα τελευταία χρόνια, κυκλοφόρησαν βιβλίο σου. Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;
Νιώθω όπως και εσύ, έχω μια αγάπη για τις εκδόσεις ΚΨΜ. Πριν τρία χρόνια έβγαλα από εκεί ένα παιδικό σε εισαγωγικά βιβλίο. Ένα πολιτικό παραμύθι γραμμένο σαν παιδικό παραμύθι σε δεκαπεντασύλλαβο. Το βιβλίο που κυκλοφόρησα πρόσφατα οι “Ιστορίες του Χόρχε” ξεκίνησαν στα ξαφνικά. Απαντώντας σε έναν φίλο στο Facebook έγραψα ένα τεράστιο σχόλιο που από μέσα του δημιουργήθηκε μια περσόνα. Άρχισα να γράφω και μετά από 7 μήνες είχα ολοκληρώσει την τελευταία ιστορία. Ήταν ένα πρότζεκτ που ξεκίνησε ξαφνικά και ολοκληρώθηκε από μόνο του. Όταν τέλειωσα τα πήγα τα κείμενα στο ΚΨΜ να τα διαβάσουν. Χάρηκαν. Τους άρεσαν, τα κυκλοφόρησαν. Τα παιδιά με έχουν στηρίξει πάρα πολύ.
•Μπορώ να βάλω να ακούσω Μιχάλη Ρακιντζή και πάντα ταξιδεύοντας θα βάλω να ακούσω Γιάννη Πουλόπουλο. Δεν με ενοχλεί καθόλου όλο αυτό. Δεν έχω καμία ενοχή στο ότι μου άρεσε πάρα πολύ ένα τραγούδι από τα πρώτα που είπε ο Παντελής Παντελίδης. Μιλώ για την εποχή που με μια κιθάρα έβαζε τραγούδια στο YouTube. Τραγουδούσε μόνος και έβρισκα μεγάλη ειλικρίνεια στα κομμάτια του. Αυτό το υλικό, το τόσο πρωτόλειο, είχε μια αυθεντικότητα. Ακούγοντάς το δεν έβρισκα καμία ένοχη απόλαυση. Ένοχη απόλαυση είναι το παγωτό, γιατί έχω λίγο ζάχαρο. Αλλά το να μου αρέσει ένα τραγούδι και να το αποφεύγω γιατί οι φίλοι μου μπορεί να με κατακρίνουν, δεν το έχω κάνει
Είδαμε πατημένα τσιγάρα σε γκαλερί να αναρτώνται ως έργα τέχνης. Ακούω τραγούδια που ο τρόπος προβολής τους είναι μεγαλύτερος από εκείνα. Το έχεις δει και εσύ αυτό; Τι παίζει εδώ;
Σε ένα έργο με ενδιαφέρει σίγουρα το πώς, το πού και η στιγμή τη δημιουργίας του. Το τελευταίο έχει ιδιαίτερη αξία, παίζει μεγάλο ρόλο. Η Γκούερνικα, αν είχε γίνει 20 χρόνια πριν, δεν θα είχε νόημα. Ίσως είχε αλλά δεν θα ήταν εκείνο που θα ήθελε να της δώσει ο Πικάσο.
Τα τραγούδια σου δεν τα βλέπω αυτόνομα από την εποχή τους. Εσύ;
Αυτό μπορώ να το δικαιολογήσω, γράφω αυτό που ζω. Δεν στοχάζομαι. Κάτι που με έχει ενοχλήσει ή κάτι που με έχει κάνει να αισθανθώ όμορφα, κάθομαι και το κάνω τραγούδι. Δεν γράφω για την επικαιρότητα. Ο κολλητός μου φίλος μου λέει “γράψε και ένα κομμάτι που να μπορώ να το ακούω.” Και εκ των υστέρων κατάλαβα πως εννοούσε να το ακούει στο αυτοκίνητο του. Μου είπε: “Έχω έναν φάκελο και τα τραγούδια σου. Θέλω κάτι που να το ακούω οδηγώντας ανέμελος”. Υπάρχουν τραγούδια που έχω γράψει και δεν ανήκουν σε κάποιο πλαίσιο, από την άλλη δεν θα με λογοκρίνω. Μπορεί να είναι ένα πολιτικό τραγούδι ή ένα με κοινωνική θεματολογία, πώς να στο πω, δε φτιάχνω τραγούδια για να μπαίνουν σε “φακέλους” αρχείων που μπορεί ή μπορεί να μην τα ακούσει ο κόσμος.
Πολιτικά τραγούδια έγραψαν και οι The Clash αλλά στο άκουσμα και μόνο “ελληνικό πολιτικό τραγούδι” σκέφτομαι συναντήσεις ανθρώπων που τα τασάκια είναι γεμάτα γόπες άφιλτρων τσιγάρων, κίτρινα δάχτυλα από νικοτίνη, ελληνικούς καφέδες σε πλαστικά ποτήρια, αμπέχονα που μυρίζουν καπνό και ενοχοποιημένο σεξ. Μερικές φορές σκέφτομαι πως αν ακούσεις ένα ελληνικό πολιτικό τραγούδι είναι σαν να έχεις ακούσει όλα τα ελληνικά πολιτικά τραγούδια που ηχογραφήθηκαν.
Είχε και αυτό τον λόγο του. Έπρεπε και αυτό να υπάρξει. Εγώ δεν έχω πρόβλημα με το πολιτικό τραγούδι, έχω πρόβλημα με τη στρατευμένη τέχνη. Νομίζω πως όταν η τέχνη στρατεύεται χάνεται η ελευθερία της. Γι’ αυτό λέω σε εισαγωγικά ότι οτιδήποτε μπορεί να χρησιμοποιηθεί από οποιονδήποτε. Ακόμα και πράγματα που δε σκέφτεσαι, όταν τα γράφεις μπορούν να προκύψουν…στρατευμένα. Το “Θα σε Ξανάβρω στους Μπαξέδες” το πήρε το ΠΑΣΟΚ. Δεν ήταν γραμμένο για εκείνο αλλά αυτό το υπέροχο τραγούδι με το τόσο ωραίο θέμα, όταν το ακούμε, σκεφτόμαστε Ανδρέα. Τα τελευταία 2000 χρόνια ο απλός άνθρωπος βάλλεται διαρκώς από ανώτερες δυνάμεις οι οποίες προσπαθούν με διάφορους τρόπους, είτε με θρησκείες, είτε με τον φόβο, να τον κρατούν φοβισμένο, καθηλωμένο. Και σίγουρα η τέχνη πρέπει να παίξει τον δικό της ρόλο σε όλα αυτά. Τη στιγμή που γράφω ένα τραγούδι δεν τσακώνομαι με κάποιον, δεν έχω κάποιον να διαφωνήσει. Όταν κυκλοφορήσει μπορείς να το ακούσεις και να το πετάξεις. Για μένα όμως θα είναι σημαντικό πως βγήκα και το τραγούδησα. Χαίρομαι πάρα πολύ τα παιδιά ανθρώπων που δεν συμφωνούμε καθόλου, καθόλου πολιτικά, που είναι τελείως στην άλλη άκρη από εμένα. Έχω γράψει τραγούδι που μιλά για τις πρώτες τους λέξεις… Μαμά, μπαμπά. Έτσι ξεκινάει το “Μαμά μπαμπά είμαι κουκουλοφόρος.”
Μέσα eighties, άκουγα φανατικά πανκ, όταν έβγαινα έξω πήγαινα σε αυτοσχέδιες συναυλίες, πήγαινα σε στούντιο και άκουγα μπάντες που διαλύονταν μετά την πρώτη πρόβα. Υπήρξαν όμως φορές που επιστρέφοντας σπίτι άκουγα και Duran Duran, έτσι για το σβήσιμο της μέρας. Εσύ έχεις τέτοιες ένοχες απολαύσεις;
Και εγώ άκουγα Αντίδραση, Panx Romana, Λευκή Συμφωνία και Μιχάλη Ρακιντζή.
Σοβαρά μιλάς;
Φυσικά. Μπορώ να βάλω να ακούσω Μιχάλη Ρακιντζή και πάντα ταξιδεύοντας θα βάλω να ακούσω Γιάννη Πουλόπουλο. Δεν με ενοχλεί καθόλου όλο αυτό. Δεν έχω καμία ενοχή στο ότι μου άρεσε πάρα πολύ ένα τραγούδι από τα πρώτα που είπε ο Παντελής Παντελίδης. Μιλώ για την εποχή που με μια κιθάρα έβαζε τραγούδια στο YouTube. Τραγουδούσε μόνος και έβρισκα μεγάλη ειλικρίνεια στα κομμάτια του. Αυτό το υλικό, το τόσο πρωτόλειο, είχε μια αυθεντικότητα. Ακούγοντάς το δεν έβρισκα καμία ένοχη απόλαυση. Ένοχη απόλαυση είναι το παγωτό, γιατί έχω λίγο ζάχαρο. Αλλά το να μου αρέσει ένα τραγούδι και να το αποφεύγω γιατί οι φίλοι μου μπορεί να με κατακρίνουν, δεν το έχω κάνει. Όταν ήμουν φαντάρος στη Μυτιλήνη, η τότε κοπέλα μου ήταν δεκαεννέα χρονών. Είχε μόλις φύγει στην Ιταλία να σπουδάσει. Τότε, στον στρατό, απαγορεύονταν τα κινητά αλλά την πήρα κρυφά από ένα κινητό τηλέφωνο που με πέντε ευρώ μιλούσες ένα μισόλεπτο. Της είπα “αγάπη μου φτάσατε;” και μου απάντησε “ναι αγάπη μου, φτάσαμε και γνωρίσαμε το παιδί που δουλεύει στη ρεσεψιόν του ξενοδοχείου. Το βράδυ θα βγούμε μαζί με τα άλλα δύο κορίτσια που πήγαμε να σπουδάσουμε μαζί με άλλους δύο φίλους του για να εξασκήσουμε τη γλώσσα”. Λοιπόν, εκείνο το βράδυ έμεινα ξάγρυπνος ακούγοντας το κομμάτι του Μιχάλη Ρακιντζή που λέει: “Σε σκέφτομαι σε ένα στρατόπεδο στου κόσμου την Άκρη”. Ποια ένοχη απόλαυση; Έχω κλάψει ένα ολόκληρο βράδυ ακούγοντας Μιχάλη Ρακιντζή σε κασέτα, γιατί τότε κασέτες είχα μαζί μου. Άκουγα Τρύπες και Active Member αλλά είχα και μία με Μιχάλη Ρακιντζή που την έλιωσα.
